तयव वा

भज

क

वा'श्रोगणेशायनमः |

१70: मुद्रक व प्रकाद्यक, तक | दामोदर. लक्ष्मण लेले. - यांनीं | 'भापल्या “१मोदवृत्त ”:छापखान्यांत आळी:बरर. नं० ,४१-० येथे छापून कट

धस्तावना.

"न्न्स्ळसलिच्चन शग भगवन जो जो जी जी त्याची महासती भाया ।! तीस नमस्कार असा मजवरि ती बहु दया करा आया ॥

पृथ्वीच्या पाठीवर अनक. देशः आहेत आणि. निरनिराळ्या इशांत निरनिराळे कित्येक धर्म प्रचाळित. आहेत. धमक चेच्यानसार ैज्ञमिज्ञ धमातील. धमेतत्व जरी परस्पर [वराचा दिसतात. व. निस्- निराळ्या देहाच्या: स्थितिवेषिच्याप्रनाण देशादेश जस! आचार व चाढीरीति यांच्यामध्ये भिन्नता. दिसून येते तरी धम, उन्नत नीति ब सदाचार यांसास्ख्या महत्वाच्या गोष्टींची मूळतत्लर काठ! सम- भावीच. आहेत असे आढळून येतें. चोरी, चहाड:, व्याभिचार यांचा कोणत्याही धमीत. निषेधच केलेला; आढळेल. कांही काह! "बडा" . झणविणारांच्या. मताने धर्भे क नीति या दोन्ही सोष्ट एकच असल्या

कांहीं कांही धमांना पुनर्विवाह, मान्य असला, काहा घममानीं मद्यपान

मांसभक्षण यांस्मसख्य़ा. मोष्टींचा निषेध केला नसल तर सत्य. शुद्धता

दया, शांति, औदार्य, पातिब्रत्य इत्यादि उचतम सुणांना कोणत्याह! ध्मीनें शिरावरचं धारण. केठे. आहे. आमच्या. सनातन, पश! ने. तर पातित्रत्याचें महत्व .पराकाष्टेचे. वणन, केळे. आहे. स्रियांच्या पाति- त्रत्याचे सामथ्ये अगाध, आहे... पूर्थिव्यादे, पचतल्न पततित्रतेच्या संधतच. धन्यता मानतात एवढेंच. नव्हे. वर. सवे. देवग्णासह आखिल बंह्यांडांचा शास्ता जो. सनातन, परमेश्वर ता दखाल साध्वीत्रतपर श्ियांच केवळ सेंबक होऊन राइतो. प्टॅबथ, तभ यद, कल्याण

(("२) इत्यादि गोष्टीची किल्ली स्रियांच्या उउज्वळ 'पातित्रत्यांत आहे अर्ल अनक दाखल्यावरून:प्रस्थांपित 'होणारे आहे. ज्यांनी आपल्या 'पातत्ञयम्रनाधाने जञापलां दोन्ही कुळ पावत कला आणि आपल्या 'गिमळ यशात्व्याः-ळखलखीत “घवजाने सवे जगत्‌ प्रकाशमान केलं अत्य ।केंत्यंक साध्वी शिय़ांनीं हा आयअ'वत पवित्र करून 'ठेगरिळा आडेः- तशा-मक्रारूच्या, गुरुस्थानी शोभणाऱ्या, प्राचीन आय|गनांची यंत्चि-- चत तर|! सवा घडावी, व सांप्रतच्या बिकट काळीं 'सुधारणेसा ळी हपापल्ल्य़ा भायोवत)ळा सत्तातन धमेसेंमंत ल्लाशिक्षणाची व गुंच्ळ उज्षांधम़ाची जाणवे पटावी या हेतुनं आझी हे पुत्तक प्रसिद्ध केळे आह. यांत दिलेली बहु"क्र चरित्रे पोराणिक आहेत. प्रत्येक चारबांत कारणपरत्वे आह्या निरंनिराळे विचार प्रकट केळे आहेत च “बऱ्याच ठिकाणी कांहीं मुद्यांच्या ब्राबतीत टीक्रात्मंक्र .लिहिडे आडे तरी चरित्रांचा सर्वे मंतितार्थ्र आमारात्रांचून लिहिळेहा चाईटे- सच्या दद्यांत आजप्रावेती जे अनेक साधुसंत त्र सत्त्रस्थ क्व “हॉऊिन.रोळ अद्या महाजनांच्या ग्रंथाधारंच ही पवे चरित्रे लिहिन ळल आहत. य़ा पुत्तकांत तीमोठिना, सावित्री, महानंदा, द्वो पदी - 'अनुळूमा, दत्तकातः, स्वाहा, सीता, पद्मावती, सुठोचंना, संत सखू... व्देवूहूता अश्ली १२ चरित्रं दिलो आहेत. यासारखी आणखी पुष्कळ "चरित्रें प्रसिद्ध करण्यारखी आहेत. ती सये झामच्याजवळ लिंहळ 'तग्रार आहत. प्र कांदा कालात्ऩ आझषी म्रासारख्याच तारित्रांचा दुसरा भ्ाग्र प्रतिद्ध कारशमरदी आहो. . ०. सांप्रत काळीं पुस्तक प्रसिद्ध करण्याचें क्राम बरंत्र निकर आहे.

शी 4५.

तरा पर श्रीमंत सं. जत संस्थानाधिपाते यांसारखे समयज्ञ, पुत्तके-- पाततळ्धातत सहाय्य करतात त्यांमुळे धीर खत्रूं न देवां कांही तरी. मातूमार्षेची, सेवा करण्याचे ० जोडण्यास सवड सांपडते ही. आने दावी मोष्ट होय?! . त. क हो. शण हरी

त 1. य न्या टया

_ * श्रांगणेशायनमः ॥ | | : | |

पोराणिक आर्स-खीरत्नें

क

_ सीमंतिनी.

“> ४७६३२-.

९

| चान काळ! या पवित्र आयांवते देशांत चित्रवमां

तो त या नांवाचा राजा राज्य करीत असे. तो राजा र त भः 2 होारिश्वद्र, नळ यांच्याप्रमाणेच पुण्यश्षीळ व परा

१ ध्के | क्रमी होता, तो अंतःकरणाचा दयाळू असून आपल्य़ा रय प्रजेचे पुत्रवत्‌ पांळन करीत असे. दृष्ट ब टजन अश्या लोकांना . दंड करण्यांत तो प्रत्यक्ष यमच. होता. प्रयत्न कर-

ण्यांत तो दुसरा भगीरथच असून सामर्थ्याने तो मारुती, भीम यांच्या तोडीचा होता. तो समरभमीवर उभा राहिला ह्मणजे आपण. अजिक्य अशा परशुरामाशीं सामना करीत आहों.

| ' | | :

काँ काय अते त्याच्या शज्रूंना वाटत असे. तो विरोचनसत बळी- राजाप्रमाणे उदार॑ असून हरिहरांची अनन्य भाक्ते करी. त्याच्या- प्रमाणेच प्रतापवत असते त्याला पुष्कळ पुत्र होते. आपल्याला एखादी | कन्या असावी अशी चित्रवम्योळा प्रबळ इच्छा उत्पन्न झाली । आपले मनोरथ पूर्ण व्हावेत ह्षणून त्याने शेकराळा पृष्कळ नवप्त केळे. श्रीशंकराच्या प्रसादाने त्याला एक कन्यारल प्राप्त झाले. ९ ती कन्या शुभलक्षणांनीं संपन्न होती सुलोचना किंवा दमयंती याचाह उपमा [तला बराबर शोभण्यासारखी नव्हती. मदनाची

न न्स या य क न र प क स कका क”ऊ उ च३”७ ७ कक उ कक क उक क ७ क ७्क्७ अक्का ७» ०५७० ७ ल स्स्स्सस्र- कक कक्क्कच

९५%. 7५ /७ 5 4. 4.49. 49 0..4..44 9) 0.48.,19.4 .9../ 90: 9 4 ९0 49. ॥8. अ. >. :& अले ि..अके 200 गो शे शी मीही हि आह, “ह अति. अ आ, “शी ही /कीे शे, आ, आहे मिड शी हो अ. आह आ, आ. आळे “ह “हि. गवि /डीहे अ, शीर ने, “हि गी, आ. शके. शके, आ, आहे. ळे आळे 4 शीक अव, 4७ शी 40.4७ 9, 0..06. 4 हे, शी .

र न पौराणिक आयथे-स्त्रीरत्ने.

ती ततीीीतीसीयीी य ऑरऑॉग्िहबल यह क कलक्ककककक्ककक्ककाय /४४४

द्‌ $ रती, रावणाची मंदोदरी, चंद्राची रोहिणी इत्यादि लावण्ययक्त ४ सुंदरीर्चे तेज त्या कन्येच्या सोंदर्यापू्ढ फिके पडणारं होते. बरम्ह- ! देवाची भाया सावित्री हिची उपमा तिळा कांटींक्ली शोभणारी ः होती. प्रत्यक्ष भवानीच तिच्या रूपानें भूढोकीं अवतीर्ण झाली होती; साक्षात्‌ लक्ष्मीनंंच ता अवतार धारण केला असावा असें वारे. ! कलकर|[हत अशा चंद्राप्रमाणे तिंचा मुखचंद्रमा शोभत होता. तिन्ही | | क १ ई ई

लोकांतील सवे सोंद्ये गाळूनच ब्रश्देवाने तिची मूर्वि ओतली होती. । ता कन्या जन्मास आली तेव्हां ज्यांतिषशाख्रनिपुण अशा ब्राम्हू-

णांनीं तिचे जातक वतेविळे. ती कन्या सार्‍या पृथ्वीची स्वामिनी ९

होईल दह्ाहजार वर्षे राज्य करील; अशा प्रकारचें ऱ

त्या कन्येविषयी भविष्य ऐकून चित्रवमो राजाला आति आनंद £

। वाटला. त्याने सत्त्पात्र आह्यणांना वर्ख व अलंकार दान

$ केळे, इतर याचकांनीं जं जें मागितलं तं ते त्यांना देऊन त्यानें

। सवांना खुषी केळं, त्या कन्येचें नांव सीमंतिनी ठेवावें असें ठरलें. ६ :

| केवळ लावण्याची गंगानदीच आपल्या घरांत. सीमंतिनीच्या रूपाने ४ :

प्रास झाळी आहे असे त्राठून राजा चित्रवमा जह्लानंदांत निमझ £

झाल्य. इतक्यांत अमृतांत विषाचा थेंब पडावा त्याप्रमाणे एका ब्राम्ह- : 0

$ णाचे असगयळ शब्दांचा उच्चार करुन सजाचा सचे आनंद नाहींसा ४

$ करून साकेल. त्या ज्ञानसंपत्न पंडिताने असा भविण्यार्थ सांगितला

कीं, “ य सीमंतिनीला तिच्या चवदाबें वर्षी' वेधव्य प्राप्त होईल हई

१& त्मा भावेष्यवादयाच्या त॑डचे अशुभ शब्द ऐकतांच राजाला धीर । :

!

ळा आ सेड

कसा निथेळ 4 तो. पराकाष्ठेच्रा उठ्िमि झाला. त्याचा चेहरा म्लान £ दिसूं लागल. त्याच्या डोक्यावर एकाएकीं वीजच कोसळून पडली |! अस त्यास वाटले. त्या आम्हण्फच्या: मुखांतील' शब्दुरूपी: तरवारीने त्याचे काळीज कापून. निकड. सजाची. ती. अश्या घ्यानांत घेऊनन

२36000090900.10600%0.00.0.02000000.अ आलय ९, :&

सामतिनी.

बबनराव 5

शि | । तो जम्हण पुन्हां झणाला, “ राजा, तूं कन्येच्या दुभाग्याविषयी ल्क । इतका [चितत पडू नको. श्रीशंकराच्या कृपेनें तुझ्या कन्येला सोभाग्य | प्राप्त होईल

री | |

इतक पागून ता म्राऱ्हण आपल्या घरां नघून गळा. त्यांच्या

हड भे शेवटच्या बोलण्याने राजाचे समाधान होइना. आपफ्ली हुरहुर पि | मु । नाहांशी व्हावी, चितेत राहून आपण झुरणींस लागं नये एवढ्याच

क. 2. वव

हेतूने ब्राम्हणाने जातेवेळी आपलें कांहीं तरी समाधान केळे अश्या । समजुतीने राजा अगदीं चिंताक्रांत झाला. त्याला अन्नपाणी गोड । प लागेना, सदासवकाळ तो कन्येवर कोसळणाऱ्या आपत्तीच्या विचा- $ रांना व्यापलेला दिसे | सीमंतिनी चंद्रकलेप्रमाणें वाढतां वाढतां बरींच मोठी झाली. ती सर्वे कलांमध्ये निपुण झाली. तिच्या अंगीं विलक्षण चातुर्य दिस प लांगळें. तिचा कंठ फारच मधुर होता. तिचें सुस्वर ग्रायन ऐकून कोकिळा मोन धरून बसत. तिच्या अंगाच्या सुवासामुळं | कस्तुरा-मृग अरण्यांत दडन बसले. तिच मुख पाहतांच रॉतेफती

क» अच? अ ७ क” कक क क» क ७” क» फॅ क” ऊल क

। श्र

हि ३ क... त न्हा ह टच्यय मन ओक जुडी कयी

न्न्न्न्न्न्न्न्न् कष्रक एक

गर “त्त तती क. (ब

हि क: क. -:.

४ प $ तोंड लपवून बसत. तित्री चालण्यांची ऐर पाहून हंस र | | मानससरोबराच्या कांठीं जाऊन दडून बसले. तिच्या डीक्यावरीळ

ह. न्य्ही -

* कुरळे केश भुंग्यांच्या रांगेप्रमाणें शोभत. . तिच्या डोळ्यांची शोभा १ पाहून हरणे, मासे, कमळे, ताजवा किंबा दय्यर या नांवाचे पक्षी | भं । लज्जित होत अस्त. तिच्य़ा बेणीची आकृति पाहून सर्प विवरांत व भं 'ळपून बसले, 'तिचें नांक पाहतांच राघूंची धांदळ उडे. तिचे ओंठ _ $ बघून पिकलेल्या तोंडल्याचा गर्व हरण होत असे. तिची दंतपक्ति _ १ पिकलेल्या डाळिंबबीजाच्या पंक्तीप्रमाणें खुळन दिले. तिच्या $ अंगाच्या सुवासाने आसपासचा प्रांत दरवळून जाई. सूर्याच्या प्रभे

» ८ / ७४४ ७ अक ४ ४४ काऊ ७७०७ ४४७ ७४४४७७७ ४७% ७०७ ७४% ७७ ळक ळयलझळे क'कक”क उक” ज”क फकाकाक ७ ७»: कका

«6.

व मदन हा ळज्ञायमान हांत असे. तिचा काटिप्रदेश पाहन सिंह १...

श्‌ र श्‌ द ७; | ई! द श्‌ र ह द > द ई ह | श्‌ |] र > धं क १ द ७. ई श्‌ - > द रश रश > द | र ७. शर द र. दै € ह ७ र शं र र्व € |] र 4 शं € द . > द |. | रश 4 श्‌ क हाक

प्रमाण त; आपल्या कांतीने अक्षय्य चमकत असे. अज्ञा फ्रकारच्या अडत सादयान युक्त असली ती सीमंतिनी उपवर झाली. ती नेह्मा आपल्या सखांजनांसह किन्नरकन्यांचें मनोहर गायन ऐकत बसेः रि कन वतावेलळे जातक अद्याप तिला समजळे नसल्यामुळें [तेला काळजी वारण्याचं कांहींच कारण नव्हते; पण आपला पिता चित्रवमा हा मात्र आपल्याबद्दल नेहमी चिंताक्रांत असता ही गाष्ट तिच्या ध्यानांत आली. तिनें त्यासंबंधानें आपल्या

झोध केला तेव्हां त्यांच्याकडून तिला तिच्या भविष्यत्‌ जपे, झाळ. आपल्या चवदावे वर्षी आपणास वेधव्य प्राप्त होणार असें त्रिकाल कापेमुखाताळ भविष्य समजतांच सामंतिनीची वाते बावरली. आयेस्रियांना अन्य कोणतीही शांति वैधव्यदशेइतकी

दु:खदायक वाटणारी नाही. मनुष्यमाज्ञाला अत्याव्य असलेल्या अज्ञाचा सोताद पडली तरी ज्या आर्यश्चिया आपंल्या पतीबरोबर

भिक्षा मागून उद्रनिवाह करण्यातहा आनंद मानतील; वलद्चाच्या असावान काया उघड पडला तरी ती ल्ज्ञारूपीं वस्त्राने ज्ञांकन तद्या

स्थत|तच ज्या आयंपातेबता आपल्या पतिसमवेत आनंदान काळ |

केटताल; 1हवाळ्यांतील थंडीच्या कडाक्यानं शरीराचा काकडा वळढा; उन्हाळ्यातील उप्ण किरणांनी देहकांती करपन गेली ; पावसाळ्यातील जलवष|वान सवे अंग सदेव ओले चिंब होऊन राहिळ तरह] ज्या आयेताध्वी इगमगणार नाहींत त्या एका

॥। >

| "थव्याषुढ मात्र थरथर कांपावयास लागतील, भयंकर जंगलांत | सवास करावा लागला तरी चालल; वनवासामध्यें असतांन व्याघ्र | सिहाद ॥हसक प्राण! आ पसरून पुढ येऊन उभे राहिले तरी बेह-

सर; इतकच काय पण सवभक्षक काल उग्ररूप धारण करून प्राप्त झाला असता त्याच्या स्वाधःन हाण्यासहा त्या आनंदाने कळून हांतील; पण

क्क

9.40: 40 46 4 40 454 4% ९ 4 40 0. 4. पीली सट पली शील धो शो को. आहे हो हो आ आह. “4 म औक आ. हू. कत £"३ ब क ४ पौराणिक आये-स्त्रीरत्नें.

कच्छ ७७ ४७ ७०» क स”” क क” स” स कका काका रक” क” ७. क” फक” च» क” फु” कु” क क” फु" क": फु ३3.

र

कक कफ सज” क "सा कक फस कचा कका सा ऊ स स” च स” स” उ» स अ (0 स?” क” क अ» च उ” क» उ ७ क उ» आकळे

आाा”ता काक” फक कक ७७०७» क्क >्न्न्न्न्ञज्स्रय्स्क्----_ कककक"७» फक. फकक७ऊ ७७% > रा अका उ» ककी )

| | | ृ १ | :

य तकुकन ठ सीमतिनी.- ९

क म व की दी

शै वैवव्यदुःस्ब पतकरण्याप्त त्या एक क्षणभर देखील राजी होणार नाहींत एका मंगलसूत्रापुर्ढ ज्यांना सोन्यारुप्याच्या किंवा रत्नजडित अलं- ऱ् काराचीही किंमत नाहीं, कपाळावरील कंकमातेळकासच ज्या आपलं न सवे सोभाग्य समजणार, आपल्या हातांतील वज्चुड्यांतच ज्या | स्वगेसौख्य मानणार, मस्तकावरील केशभारासच ज्या आपली सर्व _ शोभा मानणार त्यासनातनधर्मीय पवित्र श्लियांना वेधव्य या शब्दाची ? कल्पना देखील सहन हांणार नाही. ज्याच्या सुखदःखावर आपलं भु सुखदुःख अवलंबून आहे, ज्याच्या सेवमुळे आपल्याला परलोक- र प्राप्ति होणारी आहे, ज्याच्या सखरूपतंवर आपली सखरूपता ? अवलंबून आहे, अश्या पतीचा विरह होण्याचा प्रसंग आपल्या | , चवदाव्या वर्षी' आपणावर गुद्रणार हे ऐकतांच साभंतिनीर्चे हृदय र , फोंटूच गल. ता कावराबावरा झाला; |तचे हातपाय लटपटं लागलं हि : ] टर कि शर डि |

तिच्या मनाचा सवे धोर सुटून ती क्षणभर प्रेतवत्‌ होऊन पडली ज| दशा म्हणजेच साध्वी-ख्रियांना भलोकांतींल नक होय ता . आपणास चुकांवेतां यण्यासारखी आहे किंवा नाहीं हा विचार , उत्पन्न होऊन सामतनीचे भंत्रेयरीकडं धाव ठोकली

ह भंत्रशी ह्मणजे याज्ञवल्क्याची पत्नी होय. ही आपल्या पती- प्रमाणच अधिकारसंपन्न हांती, ती धमाधम जाणत होती. सम- समान हक्कांचा तत्वे, समाजरचना, ख्रीशिक्षण, ख्रीस्वातंचब्य, अबलो- नात या गाष्टांचा [तेने अभ्यास केला नव्हता; तरी पण ती अडाणी नव्हता. नरजन्म; इहपरलांक, कमांकमे, सदाचार, भतदया. पर- मा, परमंश्वर, साष्टंरचना, नीति इत्यादि गोष्टींची चोख तत्वे तिळा अवगत हाती. अशा प्रकारच्या भेत्रेयीकडे जातांच सौीमंतिनीने सहूदित होऊन तिच्य़ा चरणावर लोटांगण घातलें. तिनें आपल्या नत्रातीळ अश्रुजलान मत्रेयीचे पाय ध॒ऊन टाकले. तिची ती नम्रावस्था

र -

शै

|. 4 40 (09 409 40 “हि हि

१

आ

न ' ह पौराणिक आये-स्त्रारत्ने.

। पाहून भेत्रेयीने तिळा उठवत आपल्या पोटाशी धरल. सीमंतिनीचं - हृरय घडधडत होत. मेत्रर्यने तिचे मुख कुरवाळून तिच्या डोळ्याचे । ण पुसळ आगि तिला धीर देऊन तिच्या दुःखाचे कारण विचा रिले व शै

विनं सठ्रदित होऊन आपला सर्व वृत्तांत तिळा कथन केला आणि | आपले सभाग्य संरक्षण करण्याबद्दलचा उपाय विचारिला. मग सीमं- : तिनींची ह॒कोयत समजल्वानंतर तिने तिच्या प्रश्नास काय उत्तर | अ दिल बरं £ तिने [तिळा पनर्विवाहाचा उपाय सांगतल काय £ समान !

। काय ? तिनें तिळा मुळींच आवेबाहित राहून वैधव्य चुकविण्याचा ! मारग दाखविळा काय £ चोदाव्या वर्षा' वेधव्य येणार असें पाहून तिने तिळा त्या कालानंतरच स्वेच्छेने पति वरण्याचा सह्ठा सांगे- । तला काय शाख्कर्त्या पुरुषांच्या पदरांत अप्पळपोरेपण। बांधून व तिनें तिच्या अंतःफरणांत शास्त्राबद्दल द्वेष उत्पक्न केला काय

हकाच| तत्वे प्रातेपादून (तिने तिळा खीस्वातंञ्याचे शास्त्र पढविले

] काच्या ठकाणी कठोरपणा स्थापून तिने तिचें मन धर्मीचाराविरुद्ध

| भारून टाकळ काय स्त्रीपुरुषांच्या सुखदुःख भावनेवर व्याख्यान ' करून तरव तेच्या डोक्यांत नसतत्याच अभिमानाचे वेड उत्पन्न केले

। काय £ परलोक, परमार्थ, परमात्मा मनुष्यजन्म याविषयीच्या उच्च । कल्पना नष्ट करून [तिनं तिला शेहिक सोख्यांतीळ कीटक उ

१ कनविण्याचाच उपदेश दिला काय £ लिन सोमंतिनीलय | अंतून काहीएक सांगितलें नाहीं. . वेधव्यपंकांत रुतठेल्या ९

! । कणाला, ” सोमवारी उपवास करून पघ्याकळ हाताच श्राक्कराची |

ह. ७

१ कडकफित्रार पूज्य कराची. अकर 'दुंपलांचीं कलालंकारारे

मत्रवाच्या दयाभूत वतंचानं सामतिनीस जास्तच मगाह्वर दाटला.

कक ७७ कक फ्कफृक »रककरककर्न्नन कृफक७ कफ शकफूडू

बगणपणानटशाा-पप---.--

फक ७७ फरक कक करक

पिकात ७ कपु७ ७» केक ककफक

यी कपनी रडी दीली नोक वोस लट ककककनक कलन नकी

साभसातिनी. १ स करावी. आतेथींना अन्नदान द्यावे. रात्रभर जागरण करून शकराचे सप्रेम भजन करावें. एका परमेश्वराच्या ठिकाणीं अनन्यभावाने ! प्रेम ठेवावे. शंकराला अभिषेक केला असतां पापसंहार होतो. र शंकराला गंधाक्षता, पुष्पमाळा अपेण करण्याने सौभाग्य वाढतें. | शि

डु

ष्र

शिवाच्या मंदिरांत नंदादीप चालविणाराचा वंशविस्तार होतो. नेवे- याच्या योगानें लक्ष्मीची वाढ होते. तांबूळदान, नमस्कार, प्रदक्षिणा

$

|

व्यि ा क

क

यांच्या योगाने आरोग्यप्रात्ति होऊन चारी पुरुषार्थ सिद्ध होतात. १ जपाच्या योगानें महासिद्धि साध्य होतात. होमहवनामुळें धनवाद्धे 4 होते. कोतेनश्रवण केळे असतां आविव्याधे हरण होतात. ध्यानाने | महाज्ञान प्राप्त होते. तात्पये हें ्रत करून, सदासर्वकाळ रेश्वरभज- | नांचा आंगेकार करून सत्वरत्तीर्ने राहणारांच्या आपत्ति नाहीशा $ करण्याबद्दळह परमेश्वर जबाबदार आहे. !”

. । अशाप्रकारं बत सांगून तिनें तिळा शंकराचा मंत्र सांगितला. 1 मैत्रेय्रीच्या बोलण्यावर भरंवसा ठेवून सीमंतिनी आपल्या घरी गेळी, ]

| ह व व & 1. । श्रौशकराकडे मन लावून त्याचें भजन करीत बसल असतां आपलें १ संकट नाहीसं होईळं असा सामंतिनीला विश्वास वाटत होता. |! डी | चणे 3 ९ १ क ठू गिं (क र €.>*३ नि रि । त्रेयीनें सांगितल्यापेक्षांही जास्त सावधगिरी राखून तिने त्रतनियम ; १ चालविला. दुःखाचे डोंगर कोसळले तरी त्रतापासून अष्ट व्हावयाचे !! | 1, शि

२

शीं

शि

न

|

! नाहीं असा सीमंजिनींच्या मनाचा पूर्ण निश्चय झाला होता.

| ! सीमंतिनी उपवर होतांच चित्रवर्धा तिच्या विवाहाकरितां तुळ | | क्षणा अशा वराचा शोध करूं लागला, नळराजाचा नातू चित्रांगद | हा सीमंतिनीकरितां वर पसंत करण्यांत आला. चि त्रांगदद हा र मदनासारखा देखणा होता. तो शुभ लक्षणांनी मंडित होता. त्याने ळ » ९ क़ "०९७ ५०९ णि 6५ 0 _ (.*९ चासष्ट कलांचे आकलन केळ हाते. त्याचे आणि सीौमातेर्नाचे

१५७ ७८७७१७५५७१. ७७% १९१४७७७०७७ १६६७७ ७११४ ३१०५७५७/७७॥७ अ सवक सय ० 4०0०११०५०००७०१७ ७१७०७७९ ४6७७००७७७३०००००१२०४००५७१७८७४७९०७७७५७७७९७०००४७४७७०७०७३०७०७

फफफककफकककक७७कक७ कक अककॅकककअकऊकककक७कऊश७क5न्य्जड्ळज्ा म

प ] र र र

(

पौराणिके आंये-स्त्रीरत्ये.

'“0४०/१७७१५/%४७७१७७-

टिपण जमले. 'साऱ्यय पूथ्वीमध्ये चित्रांगदाच्या तोडीचा इसरा राञपुत्न नव्हता. चित्रवस्थांन चित्रांगदालाच सीनतिनी द्यावयाची असा निश्चय ठरवून तो त्या राजपुत्रास आपल्या नगरींत घेऊन आला. त्यानें सीमंतिनी त्याला अपण केळी. चार दिवस अद्भत सोहळा झाला. राजाने जामातास वरदक्षिणा ह्मणंन अपारोभेत सपात्ते दिला. उंची उंची वस्त्र, नानाप्रकारचे अलंकार, अनेक रत्नं वगैरे जांवयाला आंदण देऊन चित्रवर्म्यांने आपल्या मनाचे समाधान व्यक्त केलं. हत्ती, घोडे, दासी, रत्नखाचित्‌ पालख्या, मेणे वगेरे वाहनेही चित्रांगदाळा सासऱ्याकडून मिळाली. त्यविळी चित्रवम्यांनं ब्राह्मणांनाही मोठमोठ्या दक्षिणा दिल्या. त्याने आपल्या सामथ्यांन चारी वणांतील लोकांना तप्त केळं. सर्व याचक संतोष पावून त्यांच्या तांडांतून शुभम्रद आशिवांद निघूं लागले. राजानें आपल्या आदायेरूपीं अभीने याचकांचे दरिद्ररूपीं रान जाळून टाकलं. दीन याचंकांचा दारिद्य धुराळा आकाशांत उडतं होता | तो राजाच्या ओंदार्य-मेघ-वर्षावानें खालीं बसला, याचकांचा संतोष- रूपी तृणांकुर टवटवीत दिस लागला. साडे पणे होऊन वऱ्हाड मंडळी जिकडल्या तिकडे गेली. चित्रवर्म्यांचा व्याही ह्मणजे 'चित्रां- गदाचा पिता इंद्रसंन हा समारंभासह आपल्या नैषधदेशयास परत गेळो. चित्रवर्भ्यानें चित्रांगदाळा मात्र नेषवदेशास पाठाविळे नाही. दसरा, दीपवाळी होईपयत त्यानं जावयाला तेर्थच ठेवून घेतलें

चित्रांगद [केत्येक दिवस श्वशरगंदी रोहिला. चित्रवर्म्याने त्याचा यथायांग्य आद्र ठेविला, सीमंतिनी आणि चित्रांगद हो जोडा लक्ष्म।नारायणाप्रमाणेंच दिसती असं पाहन 'चित्रवम्यांच्या मनाला अतिशय हषे होई. पण त्रषीचें भविष्य त्याचा सर्व हर्ष एका क्षणांत न।हॉंसा करून टाकी

नजय

40 हकि.4ि.409.40 कि शके. औक आडि कि

क'कयर्चा शास्ता ५7४७ ७७/२७४७ ७७ ०७कफककच

ककल आत

लि मक कलो ळ ल कोत

सीमातिनी:. सु र

कांही दिवस गेल्यानंतर एकदां तो नित्रांगद्‌ मृगयेकारेतां अरं- ग्यांत निघाला. त्यानं आपल्याबरोबर पुष्कळ सेवक ब॑ जन्य घेतले. बनामध्ये सिकार कर्रात अंसतां तो फार श्रमळा. झंरीर तप्त होऊन त्याच्या अंगाला घाम सुटला. तेव्हां शरीराला विशेषं गारवा येऊन मनाढा आराम व्हांवा झणूंन त्यानं सेवकांना नौका तयारं. करून यमुनेच्या डोहांत घालण्यास सांगितले. मुरूय मुख्य सेवकांना बरोबर घेऊन चित्रांगद त्या नोकेत बसला. खलाशी वल्ही मारूं लागळे. चित्रांगद सेवकजनांबरोबर कौतुकाने गघ्या मारू लागंला.

यमुंनाबदी झणजे साक्षात्‌ यमधर्माची बह्षैण होय. तिर्चे पाणी काळेभोर व भयानक दिसत होते. तिच्या डोहाचा कोणालाही अंत लागला नव्हता. ती नाव त्या डोहाच्या मध्यभागीं गेली तोंच सोसाट्याचा भयंकर वारा सुटला. मोठेच तुफान होऊन नोकरा डळमळू लागली. खलाश्ांनीं वल्हीं मारण्याची शिकस्त केली; पण त्यांचा निरुपय होऊंन नाव बुडू लागंठी. आतां आपण खास जगत नाहीं असं जाणून नांवेंतील सर्व लोक आरोळ्या मारूं लागळे. सद लोक भयाने गांगरून गेले, प्राण वांचविण्याकरितां पोहत जाण्या- बांचून मार्ग नाहीं असें जाणून काहीजण पाण्यांत उड्या टाकणार तोंच ती नाव एकदम बुडाली. नौकेसकर सर्वजण बुडालेले पाहतांच नदीतीरावर राहिळेळे सेनिक लोक दुःखाने विलाप करूं लागडे. चिज्ञांगदाच्या पाठिरारूया वीरांनी तर आक्रांत मांडिला. कित्येक । सेबक किंकाळ्या फोडीत नगराकडे धावत गेळे. चित्रवर्म्यांठा ती बातमी समजतांच तो तसाच ऊर बडवीत यमुनानदीकडे धावला. सी मोतेनी आपल्या आईसह मोठ्या धांदलीने तेथें येऊन पोंचली. तेथील देखावा ४ पाहतांच सर्वजण दुःखसागरांतं गटंगळ्या खाऊं लागठे, सींमंतिनीने धाड- प दिशी आपलें नंग घरणीवर टाकिले. त॑ पाहतांच तिच्या आईने तिच्या

» १० पोराणिक आयं-स्त्रीर

र ं | हाहाकार उडाला.सीमंतिनींच्या विलापध्वनीर्ने प॒थ्वी थरथर कांपावयास ह: $. हागठी. समुद्ाचे पाणी कढत झालें. सीमंतिनीचा शोक ऐकून रः | । न ल पश्ुपक्षाह] दुःखाकुळ झाले. इतकच नव्हें तर वुक्ष, ढळता, ं कि $ वेला, दगड इत्यादि निर्जीव वस्तूही सीमंतिनीचें दुःख पाहन १ ः । अक्नपात करूं लागल्या. दुःखाभीचे चटके बसतां बसतां सौमंति- । - शर ६ नीच्या डोळ्यांतीह अश्रु करपून गेले. तिठा मूच्छा येऊन ती १ ब । निचेष्टित पडली. इतक्यांत त्या ठिकाणीं इंद्रसेन आपल्या भार्येसह ; री | $ येऊन पांचला. सौमंति्नीला पाहतांच इंद्रसेन झ्षोकाभीनें जळू | र । र । लागला. चित्रांगदाची आई लावण्यवती हिने सुनेच्या मुखाकडे ! - १. ः प्राह्तांच झापला देह पृथ्वींवर टाकिला. बरोबरच्या स्रियांनी ;_. $ लावण्यंवतीस सावरून धरिळे. त्या तिचा ह्रेकमकारं समजत करूं । २ | | ढे । लागल्या; पण व्यथे. स्वतःचा एकुलता एक सद्गुणी मुलगा पाण्यांत न इ

| प बुडून मेळेळा, त्याचीच सहुणी भार्या झणजे आपली सून पैथव्याने ८ १ हारपळून नदीठोरावर भुळींत ढोळत पडलेली; अज्ञा स्थितीत त्या ? ् ई | लावण्यवती चे सांत्वन नुसत्या शब्दांनी. कसे होणार ? तिच्या १. । अतःकरणात प्रेमाचा कड येऊनं तिनं आपल्या अश्रंनी घरणीदेवीला |: ह. । ! । स्वान बातढ. ती आपलं कपाळ फोडून घेऊं लागली. ती आपल्या $ तोंडांत माती घालूं लागली. काठिंदीनदीने आपल्या भावाचे हणजे र $ यमार्चे रूप घेऊन आपल्या लाडक्यास गट केळं याबददध ती त्या ? |. नदीअर अतिशय कुद्ध झाली. बठरामासारखा कोगी आप ' ् र

क ल्यबल जा

क क क क अ

॥ आपला पुत्र बाहर टाकून द्यावयास ठाविळें टी तीं महासामथ्यवान्‌ अद्या परमेश्वराचा घावा करू

गळ्याळा मिठी मारळी. दोघीजणींनीं पराकाष्ठेचा शोक आरंभिला. सववत्र

क

ती द क बाका क्या कयानाववा य काजे ल ब कवे पुण ण नने व क्क

१%-29./940. 4.46. 4 40 4646. 46. 40. “540 /को.आ “हे आ अ आ हह “किली (५०८ 4..% “9 40 46.49 5 4.40 4. ।. 44. 49..49 4.48, 45 3 /.48..44 अ न्यामशम्यामामाममयडभमगभमनयायानळाडनमधयाडाककधडलकककीओ क भाळ आडाधाआत्येडॉनयकिक य डड डीन यायल कीमिडड कशीही... भव याशॉशवोशी कवड्या लवा ्यभतिकवडवतडभनाभवाडवीधळळळळ्याा्यामहाडयाीची 3 ऑऑॅऑशऑऑऑऑशेशशशाजाद.यव.॥'ग्कळना

सीमंतिनी. ९

रै

कायु ,

बोळूं ळागढी, ' माझी आंघळ्याची काठी कोणीं हिसकावून नेलं

हो ! मार्झे अनाथाचें गाठोडे कोणीं निदेयाने डोहांत टाकिले हो! माझे

चित्रांगद नांवाचे पाडस कोणीं चोरून नेळें हो £ माझा लाडका

राजहंस मला कोणीतरी दाखवाळ काय ? , परमेश्वरा ! मी पूर्वी ३ ह... के

काय पातक केलें होतं ह्मणून तूं मला ह त्याचं फळ दिलेस मी ! प्रदोषत्रत मध्येंच टाकलें नाहीं. मी कधींही हरिहरांत भेद केला नाहीं.

€"३3......€0

प मी केव्हांही हरिकीतेनाचा अव्हेर केला नाहीं. पंक्तिभेद, साधुनिंदा, ,परधनाचा अभिलाष यांतून कोणतेही पातक माझ्याकडून घडल्याचे

! मला आठवत नाहीं. मग हं माझ्या पूर्वे प्राक्तनाचें फळ आहे काय? | पूवेजन्मी जर मीं कोणाच्या अन्नांत माती कालविली असेळ, कोणाच्या | स्वार्थाच्या आड आलं असेन, कोणाचा वृत्तिछेंद केळाअसेल, पात्रा- | वर बसलेल्या ब्राह्मणाला उठवून लाविलें असेल, हरिणी आणि तिचे बालक यांचा रह घडवून आणिळें असेल, मजकडून गुरुद्रोह घडला । असेल तर त्याबद्दह आज मला हे यथायोग्यच प्रायश्चित्त मिळाडे हणावयाचे, !" ः

असं बोळून ती आपलें समाधान करून घेऊं लागली. पण आईचेंच १

अंतःकरण ते ! अशानें तिचें मन शांत कोठून होणार £ तिनें पुन्हां हंबरडा फोडला. ती आपल्य़ा आरोळ्यांनीं आकाशपाताळ एक करूं | लागली. तिच्या विहिणीनें तिळा मिठी मारली. त्या दोन्ही पण्य | नद्यांचा संगम होतांच त्यांच्या डोळ्यांतून एक तिसरीच नदी उत्पन्न

क कोक... पच

| पुरुष होते. ते दोवेही शूर व पराक्रमी होते. ते दोघेही वेभवसंपत्न

भ्ज्े

श्व

्

प १२ पौराणिक आरये-स्त्रीरत्ने.

दैवी संकटापुरढे त्यांचें वैभव, चातुर्य, पराक्रम यांचें कांय सामर्थ्यं चालणार ई प्रमेश्वराच्या अचित्य शक्तीपुढे कोणालाही नम्रच व्हावे लागणार. त्या दोघांच्याही मनाचा धीर सुट्रन ते अबला अनल. त्यांचं अंत:करण भांबावून जाऊन तेही आपापल्या भायोप्रमार्णेच | झाकाश्रू टाकीत बसले. |

अशानं आतां क्रांहीं निभाबयाचे नाही. असे जाणून त्यांच्या | प्रधान मंडळीनी कशीतरी त्यांची समजूत पाडून त्यांना सावध करून | पाळखींत घातळें. सीमंनिची, चित्रदर्मा वगैरे मंडळींचा घरी नेण्यांत आढे, इंद्रलेन ब लावण्यवती यांना त्यांच्या आप्तजनांनीं नेषधपुरास । नेळं तां त्यांच्यावर तेथे भलतेच संकट कोसळले. त्यांच्यावर गुदर- | ले प्रसंग साधून त्यांच्या भाऊबंदांनीं त्यांचें राज्य हरण करून । त्यांन[| केद करून टाकिले. |

._ सीमंतिनी आपल्या नररास पोचल्यानंतर निसद्वनं व्यापून राहिली, पण तिनें आपलं त्रत सोडले नाही, मेत्रेयीचा उपदेश घटू | पोटाशी घरून ती मनामध्ये एकसारखं शिवनाम जपूं लागलीं. ई । तिन सवे भोग कजे केले. तिच्या मुख्य अलंकारावरच काळाची । उडी पडली असल्याने तिला कोणत्याही प्रकारचा विलास सुखकर वाटेना, तिला अक्षपाणीही गोड लागेना. उयाच्या अस्तित्वामुळे । आपल्याला जगतामध्ये अस्तित्व आहे अशी ज्या साध्वीची कल्पना $| त्यांना पतीच्या पश्चात्‌ कोणतीही गोष्ट रुवणे संभवनीयच नाहीं.

| सीमंतिनी ही तसलीच सती असल्या कारणानें एका फतिम्राह्तिवांचून $४ तिला अन्य कशाचीही जरूर नव्हती. तिच्यापुढे अक्षय्य तिच्या १ | पतीचीच मूत दिसे, त्याला शिवस्वरूप समजून त्याचें ध्याच ई। करण्यांतच ती सदोदित गढलेली असे. . वि

वि _ . आतां आपण चित्रांगदाकडे वळूं. वादळामुळे नोकेचा बाश होऊन

|...

>. “4 49:44. 0 49 45 4) / 94 मी. हश “शी जी “क आ आळ आशी विळे कीक आ वि. आहे आहो; औक क शो आ आ वि.)

| | | | | ) | | र

1. भाता ी . १; ह शी न ह र व तक न ठी य शै टी; डी र । . र का > ग

चित्रांगद यमुनेच्या डोहांत बुडाला; पण नाकाताडात पाणी जाऊन तो सामान्य माणसाप्रमाणे मेला नाहीं, त्याच्यावर परमेश्वराची कृपा । होती. त्याच्या अर्धांगीनें जी शिवभाक्ते चालविली होती तिच्या- < । मुळें त्याच्या संरक्षणाची जबादारी परमेश्वरावर पडली होती. जे ् | | अनन्य होऊन परमेश्वरास शरण गेले त्यांचा नाश करण्यास कोणीही । - । समथ नाहीं. भगवद्धक्तांच्या एका केसासही धक्का लावण्यास प्रत्यक्ष ; | । कृतांतही बल्संपक्न नाहीं. भगवद्धक्तांचा नाश करण्यास प्रवृत्त होणा- | । र्‍्यांना परमेश्वर आपले शत्रु समजतो. ज्यानें काया, वाचा, मनंकरून | - । भगवंताच्या भक्तीचा आश्रय केला त्याला नसलेले पुरविणे आणि श | । त्यांचं असलेलंरक्षण करणें ह परमेश्वराचे त्रीदच आहे. सीमंतिनीला हा ॥

| अंगाच्या सुवासांनं त॑नागभुवन सुगंधित झालं होते. त्यांच्या , | पायांच्या नखांच्या शोभेनं मोह पावून त्या ठिकाणीं भ्रमरांचा सदो- ४

। जास्त वणनाय हाता.

0

सीमतिनी. १४

टकटक ्सतटत-->->7५--०॥॥१--००००-॥४॥॥४॥॥् तत तकटत टा

गुद्यासिद्धांत मैत्र्याकडून कळला असल्या कारणानें ती आपल्या । कठांत शिवमंत्र धारण करून पतिप्राप्तीकारेतां. अनन्यभावाने तप

करीत असतां तिच्या पतीच्या. जिवाला अपाय करण्यास कोण प्रवृत्त होणार ? तिचा पाति चित्रांगद यमुनेच्या डोहांत पडतांच | त्याला नागकन्यांनीं सावरून धरिले. त्यांच्याबरोबर तो पाताळांत गेला _ तेथील नागभवनाची लीला पाहन चित्रांगद तटस्थ झाला. त्या 0 ठिकाणीं पाग्रिणी वगेरे चारी प्रकारच्या दिव्य नारी होत्या. त्यांच्या- : |

दित गुंजारव चालत असे. त्यांचा वदनचंद्र पाहन कित्येक तपस्वी - प

| त्या ठिकाणीं चकोर होऊन बसले होते. त्या ठिकाणीं चोहोकडे ४.

नवरत्नांचे खड पसरले होत. स्वगापक्षांही त्या लोकांची शोभा । प |

अशा त्या पाताळलोकाचा स्वामी नागराज तक्षक हा त्यावेळी ह र की आपल्या सिंहासनावर विराजमान झालेला होता. नागंकन्यांनी ही 1 गर्क

_ उ

र | ५६... 45.45. कक कस्कककककककककककककककककक वे. दो 40. ही हे वे हळहळ कहि: केशी शो. हे औहे ह त. न श् क मकता >

ः 6. पोराणिक ञआये-स्त्रीरत्नें. : न चित्रांगदाला त्याच्यापुढे नेतांच त्यानें सद्वादित होऊन नागराजाची

न स्वातं केल्यानंतर न!गराजाच्या आज्ञेवरून त्याने आपलें सर्व चरित्र

. 2 | कॅथन केले. चित्रांगदाच्या चरित्रवर्णनानें दयायुक्त होऊन नागराजानें

का . त्याला प्रश्न केंळा, “ भूळोकी वास्तव्य करून तुम्ही कोणत्या दैव- :

न. ताची भाक्ते कारेतां बरं? !”

तक्षकाच्या या प्रश्नावर राजपुत्राने निभेय होऊन उत्तर केलें की, !

च्या इच्छामात्रकरून प्रक्षातिपुरुषाचा जन्म झाला, ज्याच्या शू

$ संकल्पमात्रेकरून अनंत अ्ंह्यांडांची रचना झाली; ज्याच्या इच्छेने र

उलट खाल्ली असतां पंचतत्वांतह अनंत ब्रह्मांडांचा य होऊन प्रक्काति

प आणि पुरुष हे दांघेही ज्याच्यामध्ये डीन होऊन जातात त्या आदि- :

| देव सदाशिवाची आझ्णी भाक्ते करितों. ज्याच्या मायेपासून सत्व, ् १ 4 | १ हि १ ठ

1 रज. तम हे तान गुण उत्पन्न झाल; सत्वगगाच्या अंद्यान ज्यानं $ ।१ष्णूची उत्पात्ते केली, र॒जांच्या अंक्षानें ज्यानें ब्रश्षदूेव निमाण कला, तमाशझरून ज्याने तामस स्द्र उत्पन्न कला त्या पुराण-

27... अदीता डभरका ळव यळेमभनक वा ल सश पाक ब्यारसळळ कळ शालणओे . टण से पणि. ग

१ | पुरुष सदाशिवाचेच आम्ही दास आहां. पातालादि सर्वे लोक, | दाह्योश्‍शा, एथिव्यादि पांची ततते.-सरवे चराचर व्यापन्हा' जो | शिळ्क राहिला आहे अद्या श्रीशिवाचे आझ्यी उपासक आहों. ज्याच्या $$ नेत्राच्या ठिकाणी सूर्यनारायण वास्तव्य करतो, रोहिणीरमण चंद्र न | हाच ज्याचें मन आहे, रमारमण भगवान्‌ विष्णु हाच ज्याचें अंत:- वी -__ $ करण आहे, अक्वदेव ह्यच ज्याची वाद्धि आहे , रुद्र हा ज्याचा अहं- | : | कार आहे, इंद्र ह्याच ज्याचे हात आहेत, यम हाच ज्याच्या तीत्र -___ दाढा आहेत, तात्पर्य, भकरा रुद्र, बारा सूर्य इत्यादि सर्व देवता ः : ज्याची अवयवे आहेत त्या विराटपुरुषाच्या दासाचेही आह्यी दास 8. आह. अशा त्या भक्तवत्सल परमेंश्वराचेंच नाम आह्ली गात असतों./”

१. राजपुत्राच्या ताडून निवालेलं हं ईशवर्गन ऐकञंच तो नागराज

त शषमससहथबशबर्बिि लया

डा र ीी शू ती र ठर रै क्र कॅ शर टू ह. भा १] ग रि /ं क्ट 1. रश १ ि ) 3 प र र १ क क र , ठं रः क्क ची री 1) शं प. भय क 9

शा

सीमातिनी. १७

अतिशय संतोष पावला. त्यानं सिंहासनाबरून खालीं उतरून 'त्या भगवद्धक्ताला क्षेमाळिंगन दिलें. त्याने त्याला आपल्या भुवनांतील नानामकारचें कोतुक दाखविलें. त्याच्याविषयी अंतःकरणांत भारी आवड उत्पन्षे होऊन त्याला तेथेंच राहून घेण्याच्या बुद्धीनें तो राजपुत्रास हणाला, “ राजपुत्रा; तुला येथे कांहीं कमी पडणार नाहीं. देवांनाही ज्या वस्तूंची प्राप्ति होणें कठीण आहे अद्या अनेक | १ वस्तूंनी. माझें भांडार भरलेलं आहे. अनेक त*हेचे विलास भोगून तूं १ येथें स्वस्थचित्ताने वास्तव्य कर. तुं शिवभक्त असल्यामुळे मळा फार - ॅ आवडत आहेस. तू अक्षय्य माझ्या जवळ रहा, | -

तक्षकांचा आग्रह पाहून चित्रांगदार्ने त्याला सांगितलें, “ हे | | नागराजा; तूं महासामर्थ्येसंपन्न व दयाळू आहेस. तूं सवे कांहीं जाण- ! उ णारा आहेस. ज्या शिवाचे आम्ही ध्यान करिता त्याच्या कानांतील. ४ कुंडलांना तुझ्यामुळेंच अपूवे शोभा आलेली आहे. तुझ्या इच्छे- ४ प्रमाणं मी येर्थे राहणं मला कसे बरें रुचेल ? मी आपल्या आई बापांचा एकुलताएकच मुल्गा आहें. माझ्या आईबापांना माझ्या. भेटीची उत्कंठा लागली अपे. माझ्या वियोगानें माझें आईबाप ् तप्त झाळे असतील. सवे गुणांचें निधान, लावण्याची केवळ खाणच ऱ अशी चौदा क्षांची माझी एकनिष्ठ पत्नी सीमंतिनी माझ्या विरहव्य- £ थेमुळें प्राणही सोडील. हे नागराजा; आईबापाच्या चरणांचे दर्शन । घेण्यास मी उत्सुक झालां आहे. माझ्या प्राप्तीक्डे लक्ष लावून माझ्या ्

माझ्या प्राप्तीच्या आशनच जीव घरून .राहेली असेल, तं सववज्ञ व कृपाळू आहेस. मां हारेदासांचा दास चित्रांगद तुला शरण आहें र | तू उदार मन करून मळा माझ्या घर नेऊन पात्वाविशील तर तुझ्या ४: प्रसादानंच आह्यांला शिवभाक्ति फळडूप झाली अर्से होईल किक ण>कऊ कक ७ १७०७७ कक कक्कर ्न्न्न्या्न्ञ्य

र | र !

मातापत्याच त्राण डाळ्यात आल असताल. माझा कांता केवळ टू न

| गा राना नानाला राचा अन्त बोल्त असतां राजपुत्राच्या डोळ्यांतून धळघळ अश्रु वाहू ; लागले. तो मोठ्या आशेने श्रशंकराचें स्मरणे करीत तंक्षंकांच्या | मुखाकडे पाहूं लागला. त्याची ती नमआवस्था जाणून नागराजा भंसन्ञ झाला. त्यानें त्याची विनंति मान्य करून असें सांगितलं की, “ तुझ्या. भगवद्धक्तीमुळें मी तुझा दास झालो आहे. आजपासून मीं तुला बारा हजार नागांचे बळ दिलें आहे. तूं जेव्हां जेव्हां माझे स्मरण करशील त्यावेळी मी तुझ्या सहाय्याथ धावून येई्रेन.

इतके सांगून त्या नांगराजानें लागलीच आपल्या सेवकांकडून प एक चपल घोडा आणाविला. त्यानें अनेक दुलेभ रत्ने व एक धिंता- मणी राजपुतास अरपेण केला. नागलोंकांतीळ दुसऱ्या कित्येक अपूर्व वस्तूंच्या मोटा बांधवून त्या त्यानें राक्षसांच्या डोक्यावर दिल्या. त्याने आपल्या हातांनी राजपुत्राच्या अंगावर दिव्य अलंकार । व दिव्य वर्ख घाढन त्याहा घोड्यावर बसविठे. एका बलसंपन्न : ग्ाछा हाके मारून त्याला चित्रांगदाबरोबर भूळोकी जाण्याची त्यानें आज्ञा केली, सर्व तयारी होतांच तक्षकाच्या अनुज्ञेने चित्रांगद | त्या फणिवरास बरोबर घेऊन आपल्या नगरीस जाण्याकरितां तयार झाला. त्यानें नागराजाला वंदन केळे, राजानें त्याळा शुभ आशिवाद र देऊन त्याची त्यांच्या आईब्रापाकडे रवानगी केळी...

] | नागराजानं चितांगदास पाताळढोकी एकंद्र तीन वष ठेवून | : | घेतळें होतें. तीन संवत्सरानंतर त्याच्या परवानगीने चित्रांगद यमु- र नेच्या डोहांतून बाहेर निघून तीरावर आला. त्याचवेळी सीमंतिनी १ | यमुनेच्या स्नानाकरितां तेथ प्राप्त झाली हाती. पिच्याबरोबर तिच्या $ दासीही होत्या. चित्रांगद तीरावर येतांच त्याची व सौ मंतिनीची

उ

न

| च्शदृष्ट झाली, त्यांनी एकमेकांकडे पाहिलें. दोघांनाही परस्परांच्या पाणयटटटरड>्स्स्स््स्स्स्न्स्यन्न्न््न्ज्न्ज्न्न्ञ्न्न्न्न्ञ्न्न्न्न्न्_्््ये

खि

दर्शनाने मोडे आश्चर्य वाटले. दोघांनीं एकमेकांस ओळखल; पण त्याबेळीं कोणी कोणास ऑळख दिली नाही. | | १. यावेळी चित्रांगदानें नागलोकांतील मोत्यांचे कंठे धारण केले होते. . त्यांच्या भस्तकांतील दिव्य मोत्यांचा तुस त्यांच्या मुजेपर्यंत डोलत होता. त्याच्य़ा कमरंतीळ मेखलेवर पांचू जडलेल्या होत्या. त्यांच्या रंगाने धरणीमाता हिरवीगार दिसत होती. त्यामुळे तेथें नवीन हिरवंगार गववच उगवडं आहे असं वाटून त्या जागेकडे ग्रगपड्यू धावून : येऊं लागले. त्याच्या गळ्य़ांतील दिव्य मोती पाहून राजहंस त्याच्या छातीवर येऊन बसूं लागले. त्याच्या अलंकारांतीलळ ळाळ मायिकांचे । आरक्ततेज पाहून त्याच्यावर राघू येऊन बसून त्यांना चोंचा मारूं 1 ळागळे. त्यानें आपल्या अंगास दिव्य चंदनाची जी उटी लावली हवी तिच्या सुवासास मोहून त्याच्या अंगाभोवती भुंये घिरट्या : - घाळ. लागले. त्यांचं त॑ अद्भत वेभव पाहन सीमंतिनी विस्मित झाठी |. तिच्य़ा मनांत अनेक विचार उत्सन्न होऊन ती भमांत पंडली. आपण ज्याचें नित्य ध्यान कारेती, ज्याच्या प्राप्तीकारेतां आपण १ । सदेव शिवमंत्राचा जप करतां तोच हा चित्रांगद असांवा अद्या संश्यांत गुरफदून ती वरचेवर त्याच्याकडे न्यहाळून पाहूं लागली, चित्रंगद्दी सीमातेनीला पाहून तटस्थ झांला. तिच्य़ा गळ्य़ांत जियांच्या कंठांतीळ मुरूप दागिना जे मंगळसूत्र त॑ नव्हतं. ; तिच्या कपाळीं कुंकू नसल्यानें तिचा चेहरा निस्तेज दिसत होता डोळ्यांमध्ये काजळ नसल्यानें ते फटफटीत दिसित होत. स्वभावत ती तप्त सुवर्णासारख्या रंगाने युक्त होती. रंभा, उर्थेशी यांसारख्या . अप्सरा तिच्य़ा दासी शोभण्यासारख्य़ा होत्या. पण यावेळी मिता- मीच तिची कांति करपून गेली होती. ती अतिशय कृश झाली होती ग्रहणकाळच्या चंद्रकलप्रमा्ण तिची अवस्था झाली हांती. तिच्या

७. दक कर. 1. क ०-0 च य क असक ळे मीर

१८ पौराणिक आथं-स्त्रीरत्ने.

2७%

एकंदर चिन्हांवरूने ती सीमंतिनींच असवी अंशी खात्री कादून टर

क

शै

१ चित्रांगद तिच्याजवळ गेला आणि कळकळीने त्याने तिल. तिची

: भाहिक्ती विचारली

१ & रोजपुत्रोचा सुद्ध हेतु जाणून. सीमातिनी आपला वृत्तांत सांगू

4 लंगडी, पेण चार जन्द बोलतांच तिचे डोळे पाण्याने मरून आले. ?_.

! अश्रुबिंु भुईवर गळू ठागळे. तिचा कॅठ दाटून येऊंन तिच्या तोंडो- २

तून शब्द निघण्याचा पंचाइत पडू खमला. तिची क्ती अंनुकॅपेनींय ।

! अंबस्था पाहून तेच्या चघुर संख्थरनां राजंपुत्रांस सांगितलं, “ तीन

वर्षांपूर्वी याच यमुंनेच्या डोहांत हिंचा भरतार बुडाला. हिच्या

! साधुसासर्‍्यासंही त्यांच्या शत्रूंनी बंदिखान्यांत ठेवलं आहे. ” अद्या

! प्रकारच्या ओळखीच्या गोष्टी सांगून त्या चतुर दा्सींनी हेजंपत्रास तिचे ९

प संच चरित्र समजावून दिले. आपलें वृत्त ऐकतांच राजपुत्र सदोदित

होऊन डाळे टिप लागला आहे असं. पाहून सीमातेचीचे आपल्या

| दा्तींना कांहीं खूण केली, तिच्या खुणेचा अर्थ जाणून त्यांनी राज- ।

! पुंक्रोस त्याचा वृत्तांत बिचारला. दासींचा प्र ऐकून 'चित्रांगदाने : सांगितले, “ आह्यी सिद्ध परुष आहो. मनासं वारेलं त्या ठिकाणी गर्मन करण्याच आमंच्य अंगीं सामथ्ये ओह. तिन्ही लोकांत आह्यी | स्वेच्छेनं संचार करतां. आम्हाला भूत-भाविष्यं-वतमानही सांगतां येते. / ।

इतके बोलून राजपत्राने पींमंतिंनीचा हाते धरून तिले जरा बाजळा

नेढें आजे त्यानं तिच्या कानांत असे सांगितलं कौ, “ तुझा डोहांत । बुडालेला अतार अच्याप जवंत आहे. आजपासंनं तीन दिवसांत मी

तुझी व.त्त्याची भेट करवीन. आतां तुझी सोभाम्यगंगा भरून चोलळेल र र |

| तुझा अभ्युदेय होइल. तुझं ऐश्वं्य वादळ. तीन दिवस मात्र तं ही वि

$ गोष्ट जगदी गुंत ठेव. ”_ . अर्से बजावून राजपुत्र आपल्या आईबापाची . गांठ वेण्यास क्षण

ळवड >: :3:अकन-ऑहिय& इिळ.> ६... > (कु &क- ००७

सीमंतिनी. १९ ई.- .

- | तेथून निघून येला; त्य़ाने कानांत सांगितलेले स्नेहपूर्ण वचन ऐकून | । विच्या मनाचा सत्य [फेरल्यासारखाच झाळा. तां राजपुत्र खराखर हु आपला भ्रतार चित्रांगदूच असावा अशी तिची खात्री झाली. पण - | त्य़ा गोष्टींच्या शक्‍याशक्यतेविषयीं विचार उत्पन्न होऊच ती १ ह्णुं लागली, “ ही गोष्ट खरी असेल काय £ मृत्यु पावलेला मनुष्य ! ई पुन्हां जिवंत हणे संभवनीय आहे काय ? यमुनेच्या डोहामध्य ६ जो बुडून मेला तो अमृतपान करून पुन्हां सजीव होऊन आला काय १. काळाने त्याळा आपल्या फोटांतून पुन्हां बाहर टाकून ६ दिल काय? ”? । अशा प्रकारचे शेंकडा प्रश्न विचारून तिनें आपल्या मनाची | , स्थरॉवि प्रगट करून दाखविली. आपल्या कल्पनेप्रमाणे अशक्य

। गोष्टी शक्‍य्र होऊन तो राजपुव चित्रांगदच ठरावा. याबद्दळ

4 तिनें इंश्वराळा अनेक नवस केळे. अकरालक्ष वाती लावून शंकराला

४“.

4 वितकींच बिल्वदळं वाहण्याविषयीं तिनें मनाचा निश्चय ठरविला. विच्या मनाची शंका जाऊन तिर्चे मन स्वस्थ व्हावें ह्मणून तिच्या । दासी तो पुरुष चित्रांग्रदच असल्याबद्दळ तिला निश्चचम्रपूवक सांगूं ॥. लागल्या, चित्रांगद नर्दीतीरावर दृष्टीस पडल्यापासून त्याने जी कांहीं कृति केली त्याचा विचार करीत असतां त्यानं आपल्या ह्यतास घरून आपल्या कानांत जें अमृतवचन सझ्मंग्रितक त्यावरून तिचा संशय पृर्णपणें चष्ट झाळा होता. वो राजपुत्र चित्रांगद नसून कोणी परका पुरुष असतां तर त्यानें आपल्या हवास स्पर्घे केलाच । नसता, असं घ्यानांत येऊन सीमंतिनीच मुख प्रफुद्ठित दिसूं हागळे. ४. १. आपल्याला श्रीशंकराची भाक्ति ळवकरच फलडूष होणार अज्या भरं- | 4 व्ञाने ती सखीजनांसह शंकराचं नामस्मरण करीत आपल्या घरीं $ जाऊन पांचली.

> प तो नेषधदेशास जाऊन नगराबाहेरीळ एका उपवनांत उतंरलां

4 करून त्यांचे राज्य त्यांत परत दिळे, आपल्य पत्र जीवंत

पुत्र भाविक इंद्रतेन आपल्या सैन्यातहह नगराबाहेरीळ उपवनांत | गेळा, आईबाप इष्टीस पडतांच चित्रांगदाने धांवत जाऊन त्यांच्या पायावर लोळण मारली, इंद्रपतेनाने चित्रांगदाला पांटाशी धरिलं 'ल्यवण्यव ऐन चित्रांगदाच्या गळ्याला घट्ट मिठी मारिली. चौदा वर्षे ____ $$ वनवाप केल्यानंतर ज्यामरमाणं श्रीरामचंद्र कौसल्येला भेटला त्याच- क | पमाणे तीन वर्षे पाताळलोकी वास करून आल्यावर चित्रांगद | लावष्यवतील्य भेटला. जम्मांधाल्ला डोळे यावेत, गळ्यामध्ये यमाचे र $ ' फॉश पडले असतां मुखामर्घ्ये अमृताचा थेंब पडावा त्याचप्रमाणें. $ लावप्यवृतीची स्थांति झाली, पोरजनांच्या झुंडीच्याझुंडी राजदर्श- नास घाकूं लागल्या. देशोदेशींचे राजेरजवाडे चित्रांगदास पाहण्या- । कास्तां अनेक नजराणे घेऊन आले. अनेंक तच्हेचा जयघांष सुरूं । झाल्य. वाद्यनादामुळे भूगोल डळमळावयास लागला. लक्ष्मणाळा शक्ति लागून तो मूर्च्छंत होऊन पडला असतां मारुतीने द्रोणागिरी १.

चित्रांगद आपल्या बरोबरच्य़ा नागासदहद नर्दी तीर सोडन निघाला

नागाने मनुष्यवूष धरून व त्याच्या शत्रूकडे जाऊन त्यांना चित्रांगद

जिवंत हाऊन आला असल्याचे अद्धत वर्तमान सांगितले. त्याचें | भाषण खरे आहे कीं नाहीं याविषयी त्यांनी आपली खात्री. करून घेतली, त्याच्या झणण्याममार्णे बारा हजार नागांचे सामझी ब संपादन करून चित्रांगद आला आहे हें. समजतांच ते भयभीत

छि. त्यांनीं लामलीच इंद्रसेन व लावण्यवती यांना बंधमुक्त ।

होऊन आला आहे. हें वतमान कळतांच तो पुण्यहोकनलराजाचा

् ह. र . न ट्र

ही ण

क क्क्क्क्क्क्क क कही 1 य

ं

सीमंतिनी. ३५

समारंभाने ते सवेजण नेषधपुरांत गेले. इंद्रसेनानें. सरवत्रांना मोठ-

। मोठ्या देणग्या वाटल्या. ज्याच्या प्रसादाने आपला मेलेला पुत्र

काळाचं उदर फोडून पन्हां जिवंत होऊन आला त्या परमात्म्याच्या नांवाचा सवांनी एकच गजर उसळून दिला

चित्रांगद जिवंत होऊन आल्याचं वतमान इंद्रेनाच्या दतां- कडून चित्रवम्यांला समजतांच तो भपति क्षणभर भानच विसरला आनंदाश्रंनी त्याचे नेत्र सजळ झाले. त्याचा कंठ .दाटन आला त्याच्या सर्वे अंगावर रोमांच उभे राहिळे. समाचार घेऊंनं येणां- रावर त्यानं रत्नांचा वषोव केला. त्यानें कित्येक रथ भरून नगरा मध्ये साखर वाटली. राजधानीत. मंगडवाद्यांचा घडघडाट सुरूं झाला. राजानें आपले भांडार उघर्डे करून ते गोरगरिज्रांस ठुटन नेण्यास सांगितलें. चित्रवम्यांसह सवे मंडळी श्रीशंकराच्या नांवाचा

गजर करून उड्या मारू लागली. त्यांनां सामंतिनीला सवे समाजात

उभी करून तिच्या अंमावर अमूल्य अलंकार घातले. शंकराच्या नांवाचा जेयजयकार करून तिच्या गळ्यांत पुन्हां मंगळसूत्र बांधिल कांहीं दा्सींनी तिच्या कपाळावर कुंकुमाचा टळटळीत टिळा लावून तिच्या डोळ्यांत अंजन घातलं. नगरांदील सवे ख्रिया सीमोतिनीच्या दर्शनाकरेधा धावून आल्या. तिची आई सद्वदेत होऊन तिला (१० मारून-बसली. सीमंतिनीचा सोभाग्यपपवत आकाशाल] जाऊन टेकला. तिचा एंश्वयवृक्ष फाफावून गगनाचं चुंबन करूं लागला. हा सर्वे प्रसाद सोमवारत्रताचा आहे असं जाणून सर्वजण शंकराच्या नांवाचा घोष करू लागले

_ त्या सवे समारंभासह चित्रवर्मा नेषधदेश्ाास निघाला तों इद्रसनासहवतमान चत्रागद आल्याचं वतमान त्यांला वाद्‌ंत झाल

श्र

ते आनंददायक वृत्त कळतांच चित्रत्रमा जांवयाला सामोरा गेला

किच

| : : ्‌ ः | ः | र ् ्

कॅक्कक कळच क्क कककळ ७७७७ क्क” »०७”७% कक्कर कका »>७०? >>> ) “ |

क काश पाक के रडे, स म व यन यय 05 ययत अड सन

आ आ का १0000:0:00404 49 49 46 4940 4.40 40.44 45 45 शक हळु 4949494 “2 १०4९4०4 4:40 2: ळल 40.40 40 4 हक “ र ७

चित्रांगदार्चे दशन होतांच चित्रवस्यीनें त्याच्या यळ्याळा मिठी प व ' मारली. सवे साष्टे त्रंक्षानंदानं भरून येळी. देवसणांनीं त्यांच्यावर

. पुष्पवृष्टि केली

गदारन आपल्याबराबर आणलेले पाताळळोकांतील अळंकार सोमंर्‌

र्णावर मस्तक ठेविलं. त्यांनीं तिला मंगळदायक आश्चिर्बांद दिळा

सवेत्रांचीं सीमंतिनीच्या मंगलसूत्राचा महिमा गायला; चोहोकडे ७. ' आनंदीआनंद होऊन इंद्रसेन आपला पुत्र व स्नुषत य़ांसमवेत | नेषधपुसास परत निघून गेळा. अनेक राजांचा विचार घेऊन इंद्र- ' सेचानें चित्रांगदाळा राज्याधिकार समपेण केला आणि तो तपोवनांत : चाळता झाळा.

एकंदर आठ पुत्र झाळे. ते सर्वजण आपल्या पित्याप्रमार्णेच पवित्र १.

चाळतांत, ज्य़ाची कृपा झाली असतां

चांव अजरामर करून ठेविठं

__ नंतर त्यांना मिरवत मिरवत राजधासींत आणून चित्रदर्स्यांने . नट टू सीमंतिनी. ६ चित्रांगद यांचा पन्हां अद्भुत लन्नभसोहूळ[ केला. चित्रां- ५ |

. तिन्नीच्या अंसमाबर घातले. त्यानं त्या ठिकाणच्या कित्येक द्व्यि ; र त. | - वस्तु [पत्नरवम्माठा अपंग कल्या. सीगतित्ताने सासुसांसऱ्याच्या उ ू- व

सवे मंगळपरद अशा मंगळकारक ॒शिवनामाचा मंगळ ध्वनी करून १

न्रज्रासदाने बापाच्या पश्चात्‌ दहाहजार वर्षे राज्य केलं, त्याला ७.

_ निपजले. ज्या एका भसवंताच्या आज्ञनंंच जगतांतीळ सर्व व्यापार £_ अशक्य गोष्ट शक्‍य होतात, १ च्या भक्तीचा आश्रग्र केळ असतां थक्तजन्न काळासही अर्जिक्य १.

वात सवे फककतजनकैवारी अशा ः ग शि सीमंतिनी यांनी १...

र र.

सावित्री 2३

_ २ सावित्री.

श्वपती या नांवाचा राजा मद्रदेशावर॑ राज्यं करीत होता. तो ज्ञानसंपन्न, नीतिमान च वेदविहिंतं मार्गाने ' आंचरण करणारा होत्ता. त्यांला पॅत्रसंतान नव्हतं 6. झणून त्यानें सावित्रीदेवीची आराधना केली. 'तो । नित्यं देहा लक्ष जध करी. दररोज एक लक्ष संख्या हकनकरी. दहा. दिवसांनीं एकदां दूध पीत असे. थाजमाणे त्यानें अटश वर्षे तंप- ६ वयो केल्यानंतर त्याला सोवित्रीदेवी प्रसन्न झाली. त्याच्या कपाळीं ।

पंत्रसंताने खुळींच लिहिलेलं नसल्यामुळे सावित्रीदेवीने त्यांला एक कन्या : होण्याविषयी वरस्रदान दिलें. प्रसाद देऊन सूर्यकन्या सांवित्रीदेवी गुंप्त झाली. देवीच्या प्रसादामुळें राजा हषेद्दी पावला आणि त्याला दुःखही वाटलें. आपल्याला पुत्रसोरूय भोर्यावखास सांपडणारं नाही । $ असे देवीनं निक्षून सांगितल्यामुळे तो कष्टी झाला; प्रण देवीच्या वरदानाने आषल्याली एकर झन्यं तरी होणार आहे बाबदल ततो | त्यांतल्यात्यांतच आनंदीतही झाला. |

कांहीं कोळ गेल्यानंतर अश्वपतीच्या पत्नीला डोहाळें. छागले, ! नवमास पूर्ण होतांच तिच्या घोटी एंक कन्यारत्न उपजले. ती. साक्षात्‌ सांवित्रीदेंवीचे अंशरूवांने अवतीणे झाली आहे असें. समजून राजान त्या मर्लांचं नांव साविवी असंच ठंविल

ही अश्वपतींची कम्या साविंत्री स्वरूपाने फार सुंदरे होती. संव अप्सरांचे साद तिच्यावरून आवाळून टाकांवे अश्या अंनुपम रूपमुंणानं ती संपन्न होती; तिचे तेज पाहून मदनंही आरसेंदीनं

डड आड आ... वाडी. १ लड डड उडा म आ. आ. ही क कक क्ककक कक कका कका ७ कक कळे७्कळ ७ कळक 031 अ्िर.,४.-अ..३..... चक अय्या कचा क्कन्कक

ह मा ळछळकळक सीत काककाळ कका काक ७७७७ ळक ७ ७४७७ ७७७४७४७ कप्कस्कक करे कस्का कक ७७७ कच्छ छा अका कक” काच र

| पक ् १. 2 र ही द न | . क. ब र १

| &* ९ 8 क ी 1.3. पौराणिक आये-स्त्रारत्ने.

नाचूं हागे. ती लावण्यरूपी अमृताची केवळ नंदीच होती. हरि | | णीच्या बालकाप्रमा्णे तिचें नेत्र शोभायमान दिसत. तिचे नेहमी १ ! हास्यमुखं असे. तिचे अ्गोंठ प्रवालाच्या रंगाने युक्त होते. तिचा स्वर 6 * कोकिलेसारखा मंजुळ वं गोड होता. तिच्या अंगाच्या सुवासाने १ अश्वपतीचें गृह नेहमीं सुगंधयुक्त झालेलें असे. अशा प्रकारची ती 8 सुकुमार कन्या दिवंसानुदिवस वाढत चालली. ती आपल्या वयांत - ! येऊन उपवर झाली तेव्हां अश्वपती तिच्या अवुरूप असा वर शोधू - लागला. त्याने पुष्कळ ठिकाणीं जाऊन तेथील राजपुतांच्या समक्ष १ मांठी घेतल्या; पण त्यांतून कोणीही त्याच्या पसंतीस येईना. त्यामुळें तो ४! स्वतः मोठ्या काळजींत पडला. | र सावित्री तर दिवसेदिवस जास्तच मोठी होत चालली. तिच्या : अनुपम सौंदर्यांस मोहून आपण होऊनही तिढा कोणीं योग्य राज- |

|

ः

र

१

ब

पुत्र मागणी घालींना. अखेर अश्वपतीनें आपल्या मनांत कांहीं विचार ठरवून सावित्रीला स्वेच्छेबेंच वर पसंत करून त्यास वरून यण्याकारतां पाठाविलें. राजाचे सचीव, मंत्री, प्रधान यांना बरोबर घेऊन सावित्री देशांतरावर हिंडतां हिंडतां तिनं आपल्या अनुरूप असा एक राजपुत्र ! | पसंत केळा आणि त्यास मनानें वरून ती आपल्या बापाच्या

। राजघानीस परत आली

. यावेळीं अश्वपतीच्या घरी नारदमुनींची स्वारी आढेली होती. । १ राजाच्या च नारदाच्या गप्या चालल्या होत्या. नारेद्‌ आळे अस- प ल्याचे वृत्त समजतांच सावित्री त्यांच्या पाया पडण्याकरतां राजाच्या $ महालांत गेली. तिने राजाला व देवर्षि नारदाला नमस्कार केला

| ! ् अश्वप्तीने नारदाळा तिची सवे हकीगत सांगून तिळा विचारिलं मुळी; तुळा ज्या कायाकारेतां पाठावेल होतं त॑सफल झाले

| '$ असल्यास येथल्यायंथच सवे मजकूर सांग; हणजे मी चितारहित

|.

ळ्न्ळ्क ७ ० 000 णा शााश्क” ककाा”्कचा्ाा्च”क्फया्का्क अ शी

! 4 ] शे ः र | ः

सावित्री

$न, ढे नारदमुनि कोणी परके नाहींत. त्यांच्या देखत बोळण्यास छाजण्यारचे कांहीएक कारण.नाह'. |

बापाची सचना ध्यानांत घेऊन सावित्री हणाली, “' शाल्व" देशाचा द्यमत्सेने राजा सवाना माहीतच असल... तो. स्वत

, अंधळा, हातारा असून राज्यभ्रष्ट आहे. ही तो वनवास भागात. टी

आहे. त्याच्या शत्रूंनी त्याचें राज्य हरण, केल्यामुळें तो. सांमत. ४. मोठ्या आपत्तींत आहे. तरी पण.ततो कुल-शील-संपन्न असून त्यार्ने ४..

कामक्रोधादि शत्रंना जिकळें आहे. त्याची भायीो. आणि गुणसंपन्न । र

असा एक पुत्र एवढाच कायतो त्याचा परिवार आहे.. तो राजा. $

द्युमत्सेनच माझा सासरा. होण्यास यांग्य आह

सावित्रीने द्यमत्सेनाचा पुत्र आपल्याला वर पसंत केला आहे असें कळतांच नारंदमुनींनीं तोंड वाईट करून त्याबद्दळ आपंली. ४: नापसंती दर्हीविळी.. नारदाने कपाळाळा आठ्या घातल्या अर्से १. पाहून अश्वपतीनं त्यास विचारिठे, “ आपल्याला. चुमत्संनाच स्थळ ६. योग्य वाटत नाहीस दिसत | १ यावर नारदाने सांगितळं, “ पसंत आहे आणि नाहीं; पण मी ४,

हणतो द्यमत्सेनाचा पत्र सत्यवान याच्याबांचून दुसरे अठ्वाहित |:

राजपत्र सांपडण्यासारखेच नाहांत का. काय: ''

च । र नारदाची नापसंती जाणून अश्वपती -बांलला, “«. नारदमुने ! 9:

| आपण सत्यवानाला नाक का सुरडता हृ मळा उघड सांगा. सत्यवान, न

हा गुणवंत; तरुण, कुल्झीलसंपन्न आहे; या बातमींत कांदीं खोटे- | रः

पणा नसेळ तर आपण त्याला नापसंत कां. करिता १.तो राज्यरद्ित |. असून वनवासी असेल, त्याच्यावर दारिद्याने, हृछो केला असल्यामुळं. ४

वक

$ तो अन्नालाही महाग झाला असेळ तरी. त्याच्या ...सद्गुणांकडे लक्ष. |

>!

देऊन सावित्रीने त्याला माळ घालण्यास . काय. अडचण . आहे.

- म: किड थो

दट: 40, “5: 40 45. 49. 45 40 0 40. 40. 40400 46. &0 40.49 40 4. 4 40% 0:77 4990 48, 40 4). 44% .% 0:40:8%.5ओ. 4-4 दे ककी को शह आ आ, ह ही... ह. आळ. ठी. “शी, औक “हे हे.&भ औक. आक हे कळे,

मड मडळ कानाडामाामकना विक ाशानडन्यडधकी मिन

रच पाराणिक आरये-स्त्रीरत्ने १)

एस कमंल- विहिरीत उत्पन्न झाल॑ असलं तरी भ्रमरानें त्यांतील मध प्राशन करण्यास काय हरकत आहे £-!? ।

अछीकंडे आपल्यामध्ये लम्नांसंबंधारने कायं घोटाळा झाल्य आहे 7 पह! शॉख्राने. आठधासून' दहावषीचे आंत. वघृचा विंवाहकाल: /: ठरविले आहें: परंतु, ही' गाष्ट. भांमच्यांतीळ- कित्येक चिद्ठानांना" .

करर्येकारणभाव जडवून देंऊन आमंच्याः सामाजिक सुधारकांनी बाळ- | » विवाहाचा निषेध चालविला आहे. परोढविवाहाचेःतस्व ढोकमान्य: !- करंण्याकरितां पुष्कळांची खटपरं चालली' आहे. ज्यांना. प्रोसवेवार हाचा मुद्दा स्थापित करावयांचा आंहे. त्यांच्याकडून साविती- सारख्या राजकन्यांचीं उदाहरणं प्रतिपादन करण्यांत येतात; अश्व |प्तानं ज्याप्रमांण सावित्रीला पोढ होऊं देऊन स्केच्छतं वर पसंत करून येण्यास-सांगिंतलेः त्याचप्रमाणे. आमच्या लोकांनी आपापल्या /: मुल्य चोंदा'पंधराः वर्षी पर्यंत अविवाहित राखाव्या आणि पुढें त्यांचा १ त्यानांच आपणाकारेतां वर शोधून काढावा असें आमच्यांतील खी- 'सुपतारमा करणाराच. मत आहे. हः मत स्वीकारून ज्ञाम्नाची पाय- ! म्ये. करण्यास: तयार. होण्यापूवी आपण: ही. मोष्ट घ्यानांत ठोवेडी !. 1 पाहिजे कां, सावित्रीचे उदाहरण. सवे. ठिकाणी: म्राद्म. होण्यासारखें- !. नाही; सावित्री हे क्षत्रियकन्यां-होती. आठपासून-दह्ा कषोपयेत जी: विंवाहकांल झाज्नसंमंत आंहे, तो ब्राह्मणकन्यांकारेतां आहे क्षविथांचे: उदाहरण जाझणज्यतीस कसें लागू करितां; येईल-£ क्षात्रे- १ ]. यांचे अनुकरणे, करावयाचें ठर्सले' झणजे मग: जांझंगवर्णींतील मुलांचा १. 1. त्रतनंघेही क्षत्रिमांमम्ध्णच: करावाः लागेल; ब्राह्मणांच्या मुलांचा त्रत- बँबे*क्षविथांनां: विहित : अशा कांलीः होऊं ठागला'ज्षणजे मोठीच ! आपत्ति ऑढवग्यांचा संभव आहे. तात्पर्य; ज्यां त्यां . वर्णाने: आरपार

रुंचेनाशी झाली. आहें. कांही' तरी' दिसण्यामध्ये सयुक्तिक असता ौ 2 प

और गु शक | शर ह सोगाायूटा

हिुग्््ब्् डेड ईक््ग्य््य््््खजजयज्बमनिाा डाला तापमयावा

पल्या आश्रमधरमानें वागर्गेच उचित्‌ होय. या. मुद्याचे महत्व जाणू-: नच श्रीकृष्णांनी योतेमध्ये ' परधम भयावह: ! हृ. तत्व प्रतिपादन: केळं आहे. दुरुऱ्याचा धर्म फार चांगला किंवा जास्त सोईचा. असरा तरीही तो स्वीकारणे भयप्रद आहे असें .जें भगवा- नांनी सांगितळे आहे त्याची व्याप्ति फार विस्तृत . आहे. हिंदु- धर्मातील लोकांचीं मुसळमानांचा धर्मे स्वीकारू नये; त्राह्मणवर्णांतीलं : लोकांनीं पारी धर्माची दीक्षा घेऊं नये एवढ्यानेंच भागण्यासारखें.

कडहीवितन क डडालड अलतयेाचताडोतीममासातिीतर्धिध्तय

ळा 4: 0 4 9 4 0 0» 4004 4.40.40.4

ह

_ र नाही. ब्राह्मणांदे चारीवजानी सनातनधमांतील वणांश्रमपद्धती तही: आपणास. अविहित अद्या मार्गाचे अवलंबन करूं नये; झणजे जराझण, : क्षत्रिय, वे्य, शूद्र हे जरी एका धर्मातीलच भेद आहेत तरी त्यांनी? स्वतःचा घम सोडून आपापसांतील एकमंकांच्या धमांचाही.स्वीकार; करणें धोक्याचे आहे असाच या ग्रीतावचनाचा इत्यथे दिसतो. : -खीसुधारकांना गीतावचनांचा अथे समजत नाही. असं नाही. त्यांना: ! श्र | शट शै शि शि ;

"णी णीशी तीण? शी? णी 0ऐ१?0)ी0ी?0ी?0ी? २)ी?0)0ी 0)0ी?0?0ीशी च एणीणणी?पी?0ी?0णी?0९२१0?0)2?ण?१?ी2 258१8२0 ण लावाल

| झाख्राचा खस. अर्थ व्यवस्थित समजतो; पंण त्यांना तो . अर्थ आह्य. नसतो. असें करण्यांत त्या शाखांचा पांडाव करावा -असाच. कांही: केवळ त्यांचा हेतु नसतो. सांमतची. परिस्थिति. जाणून त्यांचं वित्त. . खाजातीच्या. दुःखाबद्दळ कळवळत्त अप्ततं. त्यांच्या. अंबःकरणांतः ! दर्येच स्फुरण होऊन ख्िय़ांच्या: हिताकारितांच ते शझाखा[वर उठललंः . असतात. त्यांच्या मनांतील हेतु पाहिला हणजे तो स्वुत्य आहे अस - झणणें भागय आहे. वावडिंयापेक्षां केशरा चं महत्व जास्त आह. असे धरून: _चालळं.तरी पोटांतीळ कृमींची पीड कमी -करण्याच्या कामो वार्वाड गच | केझरापेक्षा जास्त हितकर आहेत असं झणण्यावांचून गत्यंतरच नांही. कस्तुरी किती तरी सुवासिक. असते, पण दाढेला ठणका लांगला क्विं क[्‌नठळी उठला ज्षणजे [हेग किवा लसूणच जास्त श्रेयस्कर ठरणार नाहीं, काय £ धमोज्ञा बिकट असल्या तरी त्या पंरिणांमी अत्यंत हितकरं

| > ऊफ ७७ पाऊ फक कचाकच क कफाचा फक” % अका काच््ककत आ...

ता वववदाल पाप्णयताचा

नो क

ल्क पडल्यास तापमानासह तसय.) क... त चा जयी क चया ि डू

. ॅ ] र्ट पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

गक 3. । यात णू १ दी डु १... न क हू, ण २ हळ १, ह ररे क्र

ह आहेत हे ध्यानांत घेऊन त्यांचाच स्वीकार करणें इष्ट नाहीं काय £ अलीकडे आमच्या देशांत. जं वैधव्य जास्त वाढलें आहे त्याचा बंदोबस्त होण्याकरितांच समाजदितवादी बाळविवाहाचें तत्व झगारून देऊन प्रोढ- विवाहाचे तत्वे रूढ करूं पहात आहेत; पण वेधव्यप्रतिबंधाचा हा खरा उपाय नव्हे. विवाह्वावांचून वेधव्यदशाच संभवनीय नाही हे जाणून उद्या आमंचा मंडळी विवाहपराझूमुख होण्याचा देखील मुद्दा पुढं आणती'ठ पण अश्याने आमचा निभाव कसा ल्थगेळ ? अश्याने आपली आपत्ति. दूर्‌ होणार नाह. ८वव्यहरण करण्याचा खरा उपाय शास्त्राने सांगि- तला आहे. कोणत्याही प्रकारच्या आपत्तीतून उद्धार करण्याबद्दल धरीन दीक्षा धारण केळंडीच आहे. आपण सर्वांनी आपापल्या | ! धर्मांची यथोपचार सेवा चालवेली आजि धर्मसंमत सदाचाराला मिठी । मारल हणजे आपणापुढे आपत्तींच् कांहींच चालणार नाही. सावि-. & तरीच हेच कलं. ब्राम्हण, क्षत्रिय हा भेद सोडून देऊनही सावित्रीचे , वतेंन पाहेळ तरा हाच मुद्दा स्थापित होतो. 'प्रोढविवाह करावा मुलग[ चांगली मोठी झाली ह्मणजे तिला कोणातरी धनसंपक्न माण- 'च्या पदरीं बांधून आपण श्रीमंत होण्याचा योग साधावा अद्गा . भावनेने अश्वपतीनं सावित्रीला प्रोढ केळं नळ््वे. तिच्या अनरूपः . अंसा वर्‌ लवकर सांपडेना हणून तिल प्रोढ होईपयंत अविवाहित रहावे लागले. या कामी अश्वपतीने शाख्ार्चे यथायोग्य संरक्षण केळे होतं. मुलगी मोठी झाली ह्मणून त्यानें ती वाटेळ. त्याला दिली नाहीं. त्याळा च्या मोठेपणाची सबब पढ करून आपलां अं त्स्थ [वा साधावयाचा नव्हता. मुलग चांगली दानयोग्य झाली तरी . तिळा सहुणी अशा वराला देणंच ज्ञाख्संमत आहे. सटूणसेपन्न - अस शुद्ध व पावित्र वर प्राप्त होईपर्यंत मुंचा विवाह कितीही. छांबळा तरी हरकत नाही असंच शाक्षांचं क्षणणे आहे. मुल्गी

जाडा मडडड क कयडवड

८.५७ & ० 44 4, 4 4 3 ७.५७. &4..44.4% शि.

|)

ह | | क ४ ट्र ् डर टर क्रि न करे. ळू री - र ह टे या | न शि ठर: क्र्ड च क क्रि क टि ्ि ् शे न

प्री

0: 49 40 4 0 4.4 40 अहि. हे. हे. हहे. आ. हे. हे. हि. 4. “हि मि-आि. वि हे अवि द चविच्री 1 ी सावित्री- २९ १. कामम मनमानी ् | ः्> न हर २ शीण त वी... | अगदीं गळ्याला लागली तरी तिला हाख्निषिद्ध अश्या वराला देतां

कामा नये. शाखसंमत असाच आचारशुद्ध वर मिळेपर्यंत थांबलं पगहेजे, हा शास्त्राचा मुद्दा फार विचार करण्यासारखा नाहीं काय :

असो; अश्वपाते हा धन, वेभव, विलास, सुख, चेन यांपेक्षा सहुगासच विशष किंमत देणारा आहे असं जाणून नारदाला संताष बाटला. राजाचा प्रश्न ऐकून त्यानं सांगितलं, “ राजा; तुझें भाषण यथाथे आहे. सहूणाच्या मानानें मी द्युमत्सेनाचा पुत्र सत्यवान याच्याबद्दह कधीद्दी नापसंती दर्शविली नसती; पण त्या सत्यबांना- बद्दलचा कांहीं गुप्त वृत्तांत मळा माहीत आहे. मी त्याची भवितव्यता जाणतां. आजपासून एक वषांन त्या राजपुत्नास मृत्यु प्राप्त होणार आहे. याकरितां तूं त्याला जामात करूं नको. यासावि- | त्रीचं जरी आपल्या मनार्न तोच राजपत्र वरिला असला तरी तिनेही आपले मन बदलण्यास हरकत नाहीं, शुक्राचायांची कन्या देवयानी हिनदो कचाला सोडून देऊन ययातीला माळ घातली ही गांष्ट तुझांठा ठाऊक असेलच. ”

क ह. डस: कळ

र मनमानमसशनलवपन्यसन्तननगन्मधननननननरननन्ननन

नारद्ार्च हं हणण अश्वपतींला अथांतूच पस्तंत. पडले. साविताीनही

क क्क क ५ २ २ क २ ७ यी /0./%./७ 4०. 43.404.0%40 ि..4%..0% 40 0.4. 46 40 हक ळे अ 4. 9.49. 440. 40. 4 40. शर. 40. क बे क अ हे: शि अहि, /विके. आहि 4७%. ७0% , विकि पय

र त॑ ऐकलंच होतं. तिचं मन पालट्न तिनं दसऱ्या राजपुत्रांचा शाध प न करावा या हंतून तिचा बाप तिला ह्मणाठा, “* कन्यके ! श्रीमंती. | पेक्षां सठ्रणास मान देणें इष्ट होय. कुल्शील, सत्व, गुण यांच्या १ त मानानें पाहिलें असतां सत्यवानच योग्य आहे. असें माझें व नारद- . मुनींचेंही मत आहे; पण तो राजपुत्र जर अल्पायुषी आहे तर त्याचा उ . त्वीकार करणें अनिष्ट नाहीं काय ? गंधयुक्त, शीतळ, मंद्मंद्‌ बाह- | न । णारा असा वायु श्रेयस्कर खरा; पंण तो जर विषमिश्रित असेल तर. ; । | त्याचा त्याग करावयास नको का?” ऱ ४ . १ __ अश्वपताचे ह्मणे सावित्रीला कर्त रुचमार ? तिच्या ममाचा षा ््िि्स्स्स्प्पि_ससस््स्

पौराणिक ऑये-स्त्रीरत्ने.

र्ट 'निधोर होऊन तिनें आपल्या मनाने सत्यवानाळा माळ घातली होती. 2.

११ तिचा विवाहविधीच कायतो व्हावयाचा होता; “पण तिनें आपल्या टू.

- -! ऱ होता तिनें ज्या परुषाला एकदा पात मानल त्याचा 'मवतव्यता. | वज

“५ समजली असूनही तिनें आपलं मन पालटलं नाहीं; त्या अर्थी तिने. ् .

ही | । आपल्या हातांनींच आपल्या पायांवर दगड पाडण्याचा उद्योग केला. | त

. ! | अर्स समजून कित्येक ज्ञानसंपन्न हणविणारे सूज्ञ जन सावित्रीला 2

द ! । महामृखांत काढतील. ते तिला अपबुद्ध, अजाण; अशिक्षित ठरवू, ४१.

पाहतीळ. पण यांत सावित्रीचा कांहीं एक दोष नव्हतां. ती अप्रबुद्ध. | - | “किंवा महामूखे, आत्मधातकी नव्ह. ती हट्टी होती; पम तिचा हट्ट | टू "4 कोणत्या कॉयाकरेतां होतां बरं £? आये पतित्रतांचा. विहिताचार 2.

| | पाळण्यातच तिंन आपल्या हद्दाचा उपयोग केला !. तिचा निश्वंय ४. :$ पालटला नांही. आरयेश्षियांच्या मनांतील एकपतित्रताच्या कल्प< च

भः 1 नेकी भजळ कोठपर्यंत असते ही गोष्ट सावितीने आपल्या उदाहर- णाने जगाच्या प्रत्ययाला आणून दिली. एक पति मृत झाल्यानंतर न |

_ :-१ इुसरा प्रेते करण्याची कल्पना तर बाजसच राहिडी; पण विहित- ्ट |

._. विधीनें*बो-पंति.मानळेला पुरुष-पति व्हांवयाचा होता. त्याचा सत्य 2.

चश

कल्य तर! देखो जे. पतिपत्नी यांच्या कतेव्यापोसूनं तिळ- - ।

क | | - | ! मात्र ळल! नाह! :त्यासतापढं अहाण्यंसरत्या सवे जनांनी [ सांष्टांगः | £ च

- दु र्‍्संभुद्राठा-होडून नदीचा ओव पुन्हा कधी - घरत (फिरल्बाचे कोणी: |

नेनरेस्कीर घालावयास -नंको- काय १

; : $ पॉतिन्रत्येचे सेम नाणंणाऱ्ये त्या बुद्धिमान सोख्ीने -आवल्या 2. . _ १४षित्वासः उत्तरं डिळें,.* .कबा; :ओपेलें ह्षणणे:-सयुक्तिक दिसते; पण ह.

१. | टि र.

_: १ ऐकले आहे काय ? रत्न हे. दिव्यापक्षाकितीतरी.. उज्वळ॑ . असते 14 व. ! "दिंब्याच्यां 'ठिकांणी स्त्नांचा नुसता भास. होतो; अते आओहे तरी &.

४१

दिव्याचा त्याम करून पतंगा'चं मन रत्नाच्या ठिकाणीं एंक क्षणभर तरी रममाण होईल काय ? जभताभध्ये अणखी' दसरे कित्येक राज- पुत्र श्रेष्ठमुणॉनीं संपन्न. व पृण्येंयुषी असतील; पण” आतां मला त्यांच्याशीं कांहींच कतेव्य नाहीं ! मीं ज्याला एकदां वरिळें त्याला 0

" करोव्य नाहीं; त्या सजपुत्रावांचूनः जगांतील' सवे पुरुष मलाः पित्यार्‌ समान आहेत ! हा माझाः हढानिश्वेय आहे. प्रत्यक्ष यमघर्म माझ्यः * गळा' विरण्यासः आला तर्री मीः आपल्या' निश्चयापासूनँ कार्डामात्रं : ढळणार नाही ! !”

_ “« राजा; हीं तुझी कन्या: साध्यीच्या आचरणाने संपन्न आहेः तिला - भलताच उपदेश करून भागांवयाचें नाहीं, तिंच्यां मनामध्ये पांतेः ; अत्यासंबंधाने जी भावना वसत आहें; खीधंमे पूर्णपणें पाळण्याबद्देळ ! तिचा जो शुभ निश्वय झाला आहे तोच तिला यक्षदाथंक होईल! ज्यांचें : प्राण निघून गेळे आहेत अज्ञाचं तारण करण्याच्या:कामी अमृतांपेक्षांदी: ' तुझ्या कन्येनं केलेल्या' 'ुभ निश्वयाचे. महत्व अधिक आहे! ज्यांनी! ( सद्धमोची. कास बळकट धरि त्यांचें अखेर कल्याणच 'व्हावयांचेः !”'

| | बराषर घऊन चुमत्सनाकड मला. द्यमत्सनान ऑपफप्छी) विपाति' कॅन : करून आपल स्थळ अयोग्य आहे. असेः दर्षविल. अंश्वपं्तर्नि*

ह १७4 40. 42 4 4 40 4:4:4046 3__ हेळ.4)7 4. 4 40 “कि &. हे आदे 4 आ आ. लव ह. हे अवि आड मळे आ लीक) डी अहि के, ळे तिल, व हावी 45:40: जक हे मीक. ही विळे क विध ही औक हीकिडीड > अरे

सावित्री शश

१

वरिल्च. आतां माझ्या: या देहवर अन्य कोणाचीही सत्ता चालणार *: नाहीं. या माझ्या आम्रही' स्वेभावाबद्दल तुती कोणीं कांहींः हटलं

तरीं कुंळींन, सदाचारी, पातित्रत्याचे मम जाणणाऱ्या' साध्वी*खिंथा माझी: स्तुतीच करत्तील, तुम्ही कोणीही' माझं. मनः बदलण्याचा' यत्न करूं नका. मीं ज्याला स्वमनानेः माळ घातली आहेःत्याची आयुष्य- : : मर्यादा कितीहीः अल्प असली: तरी आतां मागून त्याचा': विंचारचं | भं

डं (

जन बडा चि

डॉ ब्टॉक्क्े ळे कण आत रजक

सावित्रीचा* निंभोर- पाहूनः नारदमुंनींनी* अश्वपतीला'* सांभिंतरे.

क्क सनननननन्नन्ननन क क ळी उक अ टोका य्डी र

ल्हान "क न्न जट 3 नळ कन

इतक बाढून देवाषे नारद निघन गेल... अश्वपती साधिंत्रीछा”

१ /0.&:“:. अ... 33 आ. .4..4% ओक शीळ आ.ह. आ. - मिड नह. हि, 4. 4 आळ “क “क. आळे ्ू आ. 6. आ..4% आं. 4. 409 “हि. 4, 9 भ्र क ९७ ७ 494 :वीन हे मोम वी 9.0 40 अक. हि

“ हह ४०४७८४७७७0 एओळ, वी. “हड कमीत आळे माहे 4049: 50 45 49 49 40 क क्क्लक ्क्क्ता १ २ प र. मयात ) का चळ पटणा न क डड ििडडडिि

न क. रो, क ्ड ह चि

२. पौराणिक आयये-स्त्रीरत्ने

प | वि . सावित्री ब सत्यवान यांचं लप्न लाविलें. सावित्रीला सासरा ठवून अश्वपती आपल्या बगरास गेला

द्युमत्सेन अगदी हीन स्थितींत असल्यामुळं त्याचा मुलगा सत्यवान

याळ धडवत्त्रह | नेखवप्रास नव्हतं. अथातच स[बत्राह वरकल परधान

तिला मुळींच दुःख वारलं नाहीं. इतकंच नव्हें तर सत्यवानांची

च

[त राहिली असती. पण आतां लबकरच आपल्या पतीवर भयं-

अतयरास देव समजून ती अनन्यभावान त्याची संवा करी. अस्स केळ. तिने तीन दिवस उपवास केला. त्या तीन [दिवसांत

ण्यास सांगितलें. ब्ताची पारणा संध्याकाळीं करावयाची असे सांगून ति सासुस्मसऱ्यास वंदन. केलं

श्रर्ताच त्तान [दवस पार पडून ता महाप्रड्यूचा [दवस उगवला

" $ भवितव्यतेप्रमाण सत्यवानात्त बुद्धि होऊन फळं; मुळं, लाकडं

काकाच्या काक कक यका क क कच्छ क्या रा

आपल्या कन्येचा निधार काय आहे तो द्युमत्सनास कळांवेला. त्तेव्हा. दयुमस्सेनानें. त्याचें झणणें मान्य केठें. अश्वपतीनें सवे तयारी करून

करून त्या 'तपोवनांत तापसी बनली. पतीबरोबरं वनवास कंठण्यांत

शोकप्रद भवितळ्यता तिच्या मनांत घोळत राहिलेली नसती तर पतीबरोबर त्वाहीपेक्षां जास्त विप्रक्नावस्थेंत ती अधिक आनंदाने काळ

कर. प्रसंग गुदरमार या चिंतेने ती ब्यापळली होती. तद्षा अवस्थंतही ती सासुसासऱ्याची सेवा करण्यांत अंतर पडूं देत नसे. आपल्या

न'रदस्वामींनीं सांगितळेळा भयंकर दिवस अगदी जवळ येऊन ठेपळा. त्या प्रलयक्ाळाला फक्त चार दिवसांचाच अबकाद राहिला. . तेव्हां त्या साध्यानें पातिप्राणांचं संरक्षण होण्याकारेतां जताचा

। तिच्या त्रताचरणांत अत्यंत तीत्रता दिसून आली. . तशी तौीत्रता . श्रीयुकमुनींच्या तपद्च्यंतही रंभेला आढळून आठ बाही. जताचे : तीन दिवस पार पडल्यानंतर तिच्या सासऱ्यानं पिर पारणा कर-

क॑ १ ९0% कै स»

अनन ननन्मन्रधनननननननननन्यननरननननानन्ननन्ननननन्न्नन्ननन

सलनमवननननन्नननन्रनपननाननन्वननननन्जनर । , : ह. न कज ग.

किड.

2. टा.

हु ख्वा | $ | र: १ ः ं

द्र १.4७ 44.35. 45. 4.७. कि. शिद्ळ शी 7_'.ओ आ आ आळे आहे. महे “के के हे और के टे क औक हे के के क ०० ७ॅरॅशींारशक्‍िकार्शिशणण क ता ह क क्क्क क्य ळा शीड»... शके. अहे. अलि, औक अमळ अक, धड. र 9 “लि. |.

न्हाला चा ल

आणण्याकरिता तो वनांत जार्यास निघाला. ते. पाहून सावित्री त्याला नम्रतेने म्हणाली, “- आज मळाही आपणाबरोबर वनांत

विनंति आज मान्य करावी व त्यावर सत्यबान तिला म्हणाला, “ तुला बरोबर नेण्यास हर- कत नाहीं, पण वनांतील- मार्ग कोमळ असतो अक्षी कां तुझी. सम-

| आड

स्त्रियांनाही वनपथांतील मार्गक्रमण तापदायक होते. तुळा तर मज-

क

१)

ते अरण्य फार भयंकर होते. सत्यवान आपल्या हात्तांत फरशी

घेऊन लांकडं तोड लागला. तो अस्तमानाचा. समय होता. सकाळ- च

१ पासून संध्याकाळपर्यंत झालेल्य़ा श्रमाने तो फार थकला असेल असें | जाणन सावित्री त्यास आश्रमाकडे परत - चलण्यावषया विनवं

सावित्री. ३३

न्याबे. ही माझी आग्रहाची पहिळीच विनांते आहे. माझी एवढी |

जूत आहे ! वनांतील मार्गे खडतर असतो. पालखींत बसून जाणाऱ्या

बरोबर पाथी चालावे लागणार. तुझे पाय लोण्याप्रमाणें मऊ आहेत. । १ त्यांत तीन दिवसांच्या उपवासानें तूं थकळी आहेस. तुला मार्गे ! चालतांना केश होतील. - तुझी व्यथा मला कशी बरं पाहूवेळ $ ख्रियांच्या नाजूक अंतःकरणाला वनवासाच्या कथा ऐकूनसुद्धां पीडा | १ दोते. मग तूं स्वतः रानांतीळ खडतर मार्ग चाल. लागळीस झणजे . किती बरं व्याकळ होशील £ ह्मणून हणता तूं येथच आश्रमांत $ रहार्वेस हे बरं. | | . _ याप्रमाणें त्याने तिची पुष्कळ समजूत केली; पण ती ऐकेना. -_ १ तिचा विशेष आमह पाहून त्याने तिला सासुसासर्‍याची परवानगी $ घेऊन मग आपल्याबरांबर येण्यास मोकळीक दिली. वडिलांची $ आज्ञा झणजे गयादि पुण्यक्षत्रांच्या यात्रपक्षा अधिक आहे ह तत्व $ त्यांना ठाऊक होतें. सावित्रीने सासुसासर्‍्याची परवानगी मिळविली; . $ आणि ते दोबे अरंण्यांत गेले.

। £ र

्ि दत्त ज्न्न्न हा १. |

र री न डया जावळ -----:--८२ र ॑ा्र््््ययाळ कळच कक अळा न्य्यन्ळ ी स्‌ री

क वा य शि ७ क्कक्कल्ककक्क्क्ककज्न्ल्कन्जज्ाज्नज्.______ हँ ५ * यी र कवतिक ल भल 56. 0: ही य न वाही ग / ; र हे तक

र ्ग्शशऑंशशाआजजआजवविक3 लयाला त ्याकान

। तो मोडीत असलेल्याच एका लांकडाचा सपाटा बसला. त्य $ तडाक्याने तो अगदीं बेजार झाला. डोक्यावर पाषाणप्रहार झाला । असतां जशा वेदना होतात त्याप्रमाणें त्याच्या मस्तकांत कळा नि

डोके ठेवून पडला. सावित्री आपल्या मऊ हातांनी त्याचें डोळे

उपाय निष्फळ झाले. त्यास जात्त जास्त मूच्छी येऊं लागडी | | अखेर तो पूर्ण बेशुद्ध झाला

2 अतिशय घाबरली . | चारद्स्वामींनी सांगितल्याप्रमाणेच प्रसंग प्राप्त ह

_ १ तिचा कंठ दादून आला. तिची स्वत:ची बुद्धीही

र | पाते सावध व्हावा म्हणून ती क | घाली; पण त्याचा कांहीं उपय _ $ सत्यवानाचा श्वासोच्छ्वासही _ $ डोळ्यांतून अश्रूंचे पाट वाहं _ $ वयात लागलं. ती मोठमोठ्या

अम पावूं लागली याला आपल्या पद्रानं वरचेवर वारा

ग होत नसे. कांहीं वेळ जातांच

न हुंदके देऊन विलाप करू रायली

णार अश्या भावनेने १.

:.--...1-..त....!......._......... >... नहि. जि. औ आहे हे क. तो. आ. बग आहि...

. |

शहे..

शर | रर |

| | लांकर्डे तोडण्याचे काम चालविळेंच होते. तिच्या विनंतीस कांही ि १ उत्तर करावें असे सल्यवानाच्या मनांत येते तोंच त्याच्या डोक्यावर |

६ लागल्या. लांकडाचा सपाटा वर्मावर बसल्यामुळे त्याचें मस्तक भण- प र ॥। भणावयास लागून तो अममाथ होऊं लागला, पतीची ती दुःलित १ ।. अवस्था पाहतांच सावित्रीने आपली मांडी दिली व सत्यावान त्यावर ;

| चेपू छागली. .तो चांगला सावध व्हावा या हेतूनें तिनें केळेळे सव ! | | |

| या वेळी एक महर रात्र झाढी ह्वोती. आकाशांत तारांगगें ; | 1 चमकत होतीं. अश्या समयीं ती बिचारी सावित्री आपल्या पतीर्चे |. |... ! डोकं आपल्या मांडीवर धारण करून बसली असतां तिचा पाति प ते :___ १ बेशुद्ध झाला. पतीची ती अवस्था पाहून ती

भेद झाला. तं पाहतांच त्या साध्वीच्या १. हागल, (तिचे सवे शरीर थरथर कांपा- शे ।

पराका सारण ण्य टम सान

पम णवामाणत न्यासा यामा ाासल्यतकधटणतोकदवडचटया धमादाय

आपल्या प्राणाचा धनी अखेर आपणास सोडून गेला. हे जाणून

। थकळेली माता दोघे प्राय सोडतील, आपण माझ्याशी एक शब्द

जिवास अपाय करून तुझी संहारशक्ति दुतरी हत्या विनाकारण । आपल्या माथ्यावर घेत आहे. कारण पतीच्या पश्चात्‌ मी पतिन्रतेने

तरी कते हणू £ तूं न्यायी. आहेस असा तुझा सवंत्र लौकिक आहे

| जिनें कधींही हयगय केढी नाही; सासूतासर्‍्याच्या चरणतंवेला सदा दक्ष राहून जिन पतीलाच देवत मानल आहे, तिन्ह्या लांकांवर

का फाऊच्क्फक्क्ककाास काता कक क काक »:* सक कफ ७्का्क ७ ्का्का्क्त ०७% ७७१५०५ केक क ४ त” के

खावित्री. पच अशि ४१७ . -

अन,

घिचा प्राण बाहेर पडण्याच्या बेतास आजा. मनामध्ये सवे विचा-. रांची काळवाकालव होऊन ती आपल्या प्रिय पतीला उद्देशून हाणू. लागली, “ हे प्राणनाथ; आतां येथे कोठवर पडून राहणार £ आश्रमामध्ये मामंजी आपली वाट पाहन कंटाळले असतील. आपण : मल्य टाकन दर निघून गेळा हे ऐकतांच आपला अंध पिता व.

तरी बोला हो ! माझे सर्व अन्याय क्षमा करून मजवरचा रांग टाका. हे प्रियकांत ! आपल्याला भूक लागली असेल. उठा उठा ! लौकर उठा ! या दीन कांतेचा त्याय करणे आपल्याला उचित्‌ आहे. काय ! हायरे कर्मा ! तुती गती किती विचित्र आहे ही ! हे प्रभो, हे करुणाकर वैकुंठाधिपवे ! माझ्या सोभाग्याचा नाज करण्यांत तुला काय आनंद वाटला ! तुझ्या संहारशक्तीर्न माझा प्राण हरण केला '

असता तर मा उलट तिच उपकारच माबळ असत, माझ्या पताच्या

क

देह ठेवणं शक्‍य नाहीं !' हे दीचृद्याळ मभो ! तुळा मी अन्यायी

त्याचप्रमाणें तूं भक्तकाजकेवारी आहेस अशीह तुझी ख्याती आहे ह मात्रर्त विसरलास वाटतं? मी अनन्य होऊन तुझे नाम जपीत अततांना तुझी संहारंशक्ति माझ्या पतीच्या जिवास अपाय करते हो गोष्ट तुला कलंक लावणारी नाहीं काय : हे प्रभा यमधमा. ! पतीचा प्राण रक्षण करण्याकरितां जिने तीव्र तप केळ आहे, पतिसेवेमध्4

% कक कक ७ क फक ऊफ कफऊ क का्स्७ क्क फ्कफ्क्स्चकपलक कासाक” फजचच गक» कफकककऊ म्न्न्न्न काक र ०४७ प ४» शा क क कः अ” सचा क ७”च्क कस” स” क” फक” स सक” फा क

पौराणिक. आये-स्त्रीरत्नें

| ज्याच सत्ता चालते अशा प्रभूला जी सदोदित शरण गेळेढी आहे. | 'त्याया शरणागत सावित्रीच्या पतीच्या गळ्याभोवती फास टाक- | प . ण्यास तुला भीति कशी वाटली नाही ! तझ्या हातन धडणाऱ्या | | अन्यायाबद्दल तुल्ण कोणीच जाब विचारणारा नाहीं कांय? १? . | यामक्रार शाक करून ती अनाथ अबला उदासीनत्तेने चारी - शेस पाहूं लागली. यावेळीं प्रभ यमधुर्म सत्यवानाचा लिंगदेह 2१ बंऊन दुक्षिणादेशला चालला होता. त्या. फतेब्रतेच्या मखांतीळ 2 उड्ठार त्याच्या कानावर पडतांच त्याचें पाऊल तेथेंच घोराळून तो टि तिच्या दृष्टीस पडला. ज्यानें आपल्या हातांत पाश धारण केले हित अशा त्या कालपुरुषास पाहतांच सावित्रीने आपल्या पतीच्या ४2. क्याखाळून आपली मांड) काढन घेतली त्याचे शिर अलगत ९ बरफवर-ठऊन ती लागलीच उभी राहिळी. मोठ्या विनयाने त्या 1 रुस्पाघुढ हात जांडून ती त्यास म्हणाली, '““ आपण खरोखर कोणी. र टू तरा दूव आहा. माझा विलाप एदूनच आपण यंथं धावन आला आहा. आपल्या दुशनानं मीं धन्य झालं. आपलें नांव ऐकन माझे कान तृप्त व्हावेत अशी माझी प्राथना आहें - तिची विनॉते ऐकून त्या पुरुषाने सांगितडे मला यमधघमी 3. व्य र । झणतात. मो तुझ्या पतीला नेण्याकारेतां आलो आहे | ४. य॒मार्चे भाषण ऐकून सावित्री हणाली, ् हँ $। आपण स्वतःच कां श्रम घेतले, वस्तुत: हे आपल्या दू्तांचें काम 2 . $$ आहे. ” यावर यमाने तिला सांगितले, “ तुझा पति सत्यवान हा । ह. क | | सहु्णी, पुण्यवान्‌ असल्यानें हा दृतांनीं नेण्यास योग्य नाही र । कांनी ल गा न करावयाच! कृत्य वंगळीं असतात. अशा पुण्यपुरुषाचे प्र

-__ ४ हसणं करण्यास आझाला स्वतःलाच यादे लागते,

(७

/ व

ह

त ह ह य क त तही

हें काम करण्यास १.

मल व आ लक

ख्य वेची. ३७

ज!ऊं लागली. तौ नम्र होऊन आपल्या मागोमाग येत आहेस पाहन यम बोलला, “' बाई, तूं कां झणून माज्ञ्यामागे येत आहेस : तं थोर पतित्रता आहेस हे जाणून या ठिकाणी मी स्वतः प्रकट झालां. तला फार श्रम झाले आहेत. पाति जिवंत होता तांपावेतां त्याचीं एकानिष्ठ सेवा केल्यामुळें तूं पातिक्रणांतून मुक्त झाली आहेस. आतां तूं परत जा पर्तांची उत्तरक्रिया करून त्याचे घ्यान करीत आयुष्याचा काल काढ.”

संती सावित्री प्रवर पातित्रत्यानें संपक्न नसती तर यमाचे सयु-

(:७4%

आचि.

नकवा ळा

"गण कीणी णी टया प इक 00 पभ टया ट-.

002. आक ट्टीफटा क कट 02 7-८.

: कारितां स्वतःच्या देहावर प्रेम करावयाचें तोच जर यमाच्या पाशांत होता तर ती तेथून परत कशी जाईल बरें ? तिनें यमाला खडखडीत जाब केला कीं, “ हे प्रभो! मी तुझी कन्या आहें. मी तुझे पाय कधींही सोडणार नाहीं. मी साध्वीव्रतानें संपक्न आहे. तं जिकडे माझ्या पतीला नेशील तिकडे मडाही घंऊन जा. जिकडे पतीचा फ्राण तिकडेच पत्नींचा प्राण ! हाच आम्दां पततित्रञांचा मुख्य धर्म आहे ना १ मी येथप्थेत तुझ्याबरोबर आलें आहे. सज्जनाबरोबर सात पावले चालण्याचा सहवास घडला तरी त्यांच्या स्नेहाचा लाभ हे तो, असें संतवचन आहे. तूं सज्ञन आहेस. मी येथपर्यंत तुझ्या- बरोअर येऊन तुझा स्नेह जोडला आहे. तुज्ञ्यासारख्याचा संवगडी संक- टात राहण शक्यच नाहं. तूं पितृपाते आहेस, समराश्रे आहेस; तुला. पञराज़ हणतात. तुझे यशसत्य आह. तू या कन्यवरही दया कर. ''

सावित्रीचे हे चातुञपूण भाषण ऐकून यमधर्भ संतोष पावला. पूर्ण- चेंद्रामुळे जशा सागराला भरती येते त्याप्रमाणें सावित्रीच्या मुखांतील या अथंपूण शब्दांमुळे तो यमधमं प्रेमाने गहिवरून गेला. त्याच्या अंत:- करणात दूयंचं पाझर फुटून तां [तिठा हणाला. “: जन्ममृत्यून कोणा सह! सोडळे नाही. तेव्हां या सत्यवानाला घेऊन जाणें भागच आहे;

विवि व्य

य य! 04000 50 ७७.५५ &%. 49. 049 60.40 8/.

“शाल णशा णीणी0ीणशीकीण क ककी कलीफकपपाशी-टल

॥कि.& 43.4 .क.४0.. 49. ॥%.49. 48. 4 0. 9. 4. 49%. 4.40 40. 48 ७... 40

ह क 40.80. 48% 4.48. 48

, क्तिक भाषग ऐकून ती परत गेली असती; पण पतित्रतेनें ज्याच्या- |.

0 -ामा्ललललमटटन्डला््तन्त्प्त्त्््त््््वूूळू

उस ळक जवेव

ला पळा

श्र

८०५५-०५... ७ ५७ ७. % ७७% १५% % % % 6:49 4.4: “८03: 6:94. > 6:64 ७. 6.4 ७ &$3 .% ७ ळे ह” ] शट पौराणिक आथे-स्त्रीर प तरी पण तुझ शुद्ध पातित्रत्य पाहन मी तुला प्रसन्न झाला आहे. ! | एका पंतिप्राणाखेरीज तूं मजजवळ वाटेल तां वर माग. वास्तंवेक पाहतां एका पतिम्राणावांचून सावित्रीला अन्य कशा- र | चीच जरूर नव्हती. ही गोष्ट यमधमे जाणत होता, पण तिला | कसे तरी चकवार्वे आणि तिचे क्स तरी समाधान करून आपणास ! निसटन जातां यावं म्हणूनच त्यानं विळा अशी अट घातली. पण ती चतुर साध्वी अश्नी कोठली फसावयास? आपला पति परत मिळेपर्यंत ! धमाचा पिच्छा सोडावयाचा नाहीं अस्ता एिचा निर्धार होता. त्यानं प ६ द

हिल यश ग॒श्शबा्ाबााज॒जाजआजजजजजजजियाबजजजजजजजजब समय िख्नन् बब्बर ओड रअडाळायाळामााककाडकाडा लात

घातलेली अट चांगली ध्यानांत ठेवून तिने वरदान मागितलं की, :: माझा सासरा अंधळा असल्यामुळे त्याला जे केश होतात ते मला पांहबत नाहींत. तेव्हां आपल्या प्रसादाने त्यांना दृष्टि यावी. ” यावर यमधर्मानं : तथास्तु ' अर्से झणून त्यानें तिला परत जाण्याचा आग्रह केला, तेव्हां ती साध्वी यमाला क्षणाली, ::£ मी आपली कन्या आहे. तुमच्यासारख्या पित्याला सोडून र्मा प कोणीकडे बरें जावे. आपण मला आपल्याबरोबरच माहेरी. स्यावे माझें मन जर पतिचरणीं गुंतून राहिलं असेळ, मीं जर शुद्धभाव | धरून संत-प्ताथ्रंना वदन केलं असेळ तर आपण मजवर पर्ण दया कराल यांत संशयच नाहीं. तिन परत जावे या हेतूनं यमाने तिळा दुपतरा वर मागण्यास ; सांगितलें. या खेपेस तिर्ने आपल्या सासऱ्य़ाचें राज्य मागून घेतलं ' दुसरा वर पूर्ण करून तो प्रेतनाथ यम तिला परत जाण्याचा आग्रह करूं ळागला. तेव्हां पुन्हां ती ह्मणाळी, “' हे दयाळ धमराजा; मी | परत जाऊं तरी काणीकडं : तूं मला माझ्या पतीबरोबर घेऊन जा . तु आहां चक्रवाक्रांच्या वियोभास कारण होणं बरोबर नाहीं. मीं | | अर जर जत, तप, दान कुठं असेन, माझ्या हातन जर साससासऱ्याची

कष्कच्ल७ कळकळ ळायसक ७७ कक क शा जा क” कच्छ कश फस” शच» कअ अ” ताचा चा चाचा? ७/चक जा” जार फा” सः जाच” पशका क सा ब” जा जाच शल्ा क य कळकळ त री 70 णन गयज मम करी य य कयाय चया डु

कफ 2 कक कक फकाऊक. स्का फकफफ कक % ७ कक ७ ७७ कक ककी

सेवा घडली असेल, अनाथ प्रेताचे दहन व दरिद्रयाचें लम करण्याची पुण्याई जर मीं जोडली असेन, मी जंर भावार्थ धरून सच्छास्र व सत्समागमाबद्दल प्रेम राखळें असेन, परमेश्वरस्वरूप अद्या सदरूला जर मी शरण गेलं असेन तर तुझ मन मजबद्दलच्या दयेने व्यापून गेळेंच पाहिजे. ? सावित्रीची पुण्याई जाणून यमधर्मानें तिळा तिसरा वर मागण्यास सांगितलें. यावेळीं तिनें आपल्या बापाळा शंभर पुत्र होण्याविषयी वरदान मागून घेतलें, यमाने तिची इच्छा पूर्ण करून व तिला परत जाण्याचा विशेष आअह करून तो पुढें चा. लागला तरीही ती त्याच्याच मार्ग जाऊं ढागळी. यमधर्माकडून तीन वर प्राप्त ! झाले तरी तिचा मुख्य कार्यभाग अद्याप साधला नव्हता. ती अद्याप आपल्यामार्गे येत आहेस पाहून यमधर्म तिला झणाला, “ हे साध्वी, तू आतां मात्र खरच परत जा, मला तुझी फार भीड पडली झणून मी तुला तीन वर दिले. आतां तूं खुशाळ परत जा, आपल्या पती- च्या शवास अभि दे आणि त्याचेच नामस्मरण करीत रहा. . हें भाषण सावितीला कसें गोड वाटणार ! यमाने तिला सत्यवाना- 0 खेरीज कांहींही दिलें असते तरी तिचें शांतवन होणें शक्‍यच नव्हते. ती 4 महान्‌ पुण्यशील होती, तिनें आपल्या पुण्यप्रभ वानें यमधर्माला बांधून | टाकळे होत. तिची समजूत पटून ती परत गेल्या दांचून यमधमाली | भीड तोडून जातां येईना. तिनं परत जाण्याकारेतां काय निराळी युक्ति योजावी या विचारांत यमधम गुंग झाला आहे. तोंच ती सांध्यी । एन्हां हणाली, “माझ्या हातून जर दुष्काळांत अन्नदान घडलें असेठ तृषित माणसांना मीं जर पाणी पाजिलें असेळ, रोगपीडित माण- | सांचे मीं जर रक्षण केळे असेळ, अनाथ, दुबळ्यांना मी जर सहाय्य ! केलें असेन; ब्राह्मणांना इश्वररूप मानून मीं जर त्यांची पूजा केली : असन; हरिहरांत मी जर कधींही भेद मानला नसेल, पुराण-त्रॅवण

ती १0०९ “०७ १1९/५०, कॉक, १७.१९ ४९१९ . १९ १08/00.2सेक, /५७..(४६, /०%. कू. ४०९ ४९५७१ ३.,./१७ ७१७०९९., ७५७०१७ ०७८६९ त 00,000 आमा.

३ ५७ पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

कक काफाना, -< ७१४८ र ५४४४४४४१५४ फी कध्क कज कध ०००७४००७७१ ९७/०१७९७७७ अही फॅड चच्क आही

करून भगवंताच भजन करण्यांत मीं जर कधींही आळस केला नसेठ र तर माझा इच्छित वायभाग उरकल्याखंरीज तुला येथून जाण्याची ४ बुद्धीच होणार नाही. ” !- _ सावित्रीनं ज्या पृण्याक्रियांचा उच्चार केला त्या सर्गाचें फल प । तिच्या एका पतिचरणसेवतच होते, ही गोष्ट यमधर्म जाणत होता | | आपला एकवार तिच्यावर प्रतन्न “्हावयार्चे असा संकल्प करून * तां तिला म्हण प्रेय कन्ये. ! पतिसेवेच्या भोगानें तं जें मह- । पुण्प जांडळ आहेस त्यामुळे मी तुला आणखी एक वर देण्यास । तैयार झालां आह्‌. यापुढं मी तुळा वर देणार नाहीं. सत्यवानाचा । ताण परत मागण्यावांचून तुला पाहिजे तो. चोथा वर्‌ मागन घे आगि । मुकाट्याने परत जा ।_ समाचं हू भाषण एकून ती जरा घोटाळ्य़ांत पडली. तो निर्वा- ६ णोचाच पसंग होता. तेवढें वरदान देऊय यमधाधी निघून जाणार असें | त्याने विळा. निक्षून सांगितल होते. या खेपेसही त्याने तिल पतिम्राण $ "मागण्याचा अट घातलीच होती, मग तिने काय वर मागावयाचा प यमघर्मासारखा उदार व समर्थ महात्मा तिन्ही जगांचे राज्य | । देण्यासही तयार असतांना त्या सत्वसपन्न साध्वांचे त्याची अट ४ नात आणून त्याला विनवून सांगितलं, “ हे प्रभो: तं जर खरो- $ सेर!च मजवर प्रसंच्न झाला असशीक तर तुझ्य़ा प्रसादाने मला १. य सभर पुत्र व्हावेत असे वरदान दे. एवढा वर पूर्ण करून प । यद्च संपादन कर. ?? ॥ ससवमाला [तेच्या मागण्यांतीळ भावार्थ समजला नाहीसे नाहीं प्तऱ्का अनर पुत व्हावंत असा वर मागण्यांत तिनें अप्रत्यक्षरीतीनं ; "नाचा प्राणच परत मागितला ही गोष्ट यमभर्मांच्या लक्षांत आढ. छा ळच्या सातिद वेयोंला भुलला होता. तिच्या स्तुतःनं

"| र कि | | क्र

1.

र | ठे शिक ४. शै , ष 0

खोजाच कव कान

र

कॅ. _ अ.

ह. :->.>.0 0 भ%. >>>. 2 / >> >. 22>/> 22%... ॅ9 40: 49 4 कि-वीक. क. आ म शे शे सणी 16.9 25 0. 0 5. 766 & »----३-८८४८॥शीणरी 0 ी 0 १]ी!00)0॥॥४॥0४॥४१000ी ८ -->-०--४-४५॥0पा णी

ं र | स्वावित्री. | श्र

कायाकच्यी.

ज्याचा

तों वेडो झाला होता. तिच्या पतिसेवने त्याचे मने माहे. पावढ होतें. तिच्या. त्रताचरणामळें व वर मागण्याच्या चांतुयामुळे जॉस्तच प्रेममसित होऊन तो तिला म्हणाला, “ हे. प्रवित्र, गुंणसंपंत्ने कन्य; तुझ्या इच्छेप्रमाणे सवे गोष्टी घडून येतील. तुझ्या पतीला छा स्प होतांच तो सजीव होईल. तों चारद्य वर्षे तुजसभवत राज्य करीळ, त्याच्याष,सन तुला दांभर पुत्र होतील. यावंचंद्र देवाकरो

तझी कीर्ति कायम राहील. सव पंतित्रता अक्षय्य तुझा माहू्म याताल

3

४

राविप्रभा या न्यायाने तं सदेव आपल्या पतिसांन्ञेथचं राहशील

इतके सांगून तो श्राद्वदेव थंमधंमे अंतर्धान पावला. त्याच्या बोलण्यावर पूर्ण भरंवसा ठेवून सावित्री तेथून परतं मेळी. आपल्या चतीचें शिर मांडीवर घेऊन पूर्वीप्रमाणेच ती त्याचे कषाळ दांबीतं बसली. सत्यवानाठा तिच्या हस्ताचा स्पर्श होतांच तो चेतन्ययुक्त । | झालां. त्यानें झोपेतून जागे झाल्याप्रमाणे आपले डोळे उघडले आपल्या प्रिय मार्येचे मुखकमल दृष्टीस पडतांच त्याला मोठा आनद | वांटडा. आपल्या डोक्यांत वेदना उत्पन्न हांऊने आपण आपल्या पत्नीच्या मांडीवर डोके ठेवून निजला होतो येवढी माल त्यांला आंठवणे होती. मध्यंतरी काय प्रकार घडला तो त्याला कांदींच ठाऊक नव्हतां. आपंणासं जागे होण्यास फारच उशीर लागला ऱ् अक्षी संमजताीनं तां सावित्रीला झणांलां, “ लाडके; मला झाप | लागल्यामुळे आपल्याला कितीतरी उद्षींर झाला; पण झांपंमध्य अर्स- $ तांना मळा कोणीतरी काळपुरुष ओढीत होता अस मला आठवत १ त्याची प्रांतेमा डोळ्यांपुढे येऊन मला अद्यापही त्याचे भये वोंटत | | आहें. तो काळंपुरुष मला काय द्षेणून ओढीत होतो बरं! ” असं | |

काााााकााालककलाकाअळकककफक७कर अकळ कळकळ

१ हणून तो भ्याळेला राजपुल आपल्या आईनबोषोंची. ऑठवंण - $ करून रडं लांगलां. त्याची तां स्थिर्ते जाणून सावित्रांन त्यांच नत र

रटाळ

अ[---:-५८-८-->>>>:>>>>>>>>>----------_ पाडा ५७७७ अक कार क्क क्क कस्का ७ कक के ७» क कॅप” फॅॅक्काक के ४१४” 1” ०३४४७४० ७० काऊ का क ाा्काक्खी

पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने

पुसले. तो अगदीं गलित झाला असल्यानें सावित्रीने त्याची कुः्हाड,

फळांची टोपली आपल्या हातांत घेतली आणि ती. त्याला हाती ८१.

| धरून सासुसासऱ्याच्या दर्शनाकरेतां आपल्या आश्रमाकडे निघाली- ट..

१ वास्तांवक पाहतां सत्यवान हा पते व सावित्री. ही त्याची पत्नी £ |

। असल्याने त्यानेच तिर्चे संरक्षण करावयास पाहिजे होते. पाते या | - रं

१ नात्यानें त्यानेंच तिज धीर देऊन हाती धरावयास पाहिजे होते - ्ि

प या ठिकाणीं सर्वेप्रकार उलटा झाला. एखाद्या नाजुक केळींच्यया

४ झाडानं हत्तीला सांवरून धरावें असाच हा प्रकार घडला. री - .

| ! | यमार्ब सावित्रीला वरदान दिल्याप्रमाणें तिकडे आश्रमामर्घ्ये ।!! टर

. ! दयुमत्संनाला इृष्टे प्राप्त झाला, पुत्र व स्नुषा अरंण्यांत गेल्याला बराच ् .

| व वेळ साळा यामुळे ययुमत्सेन मोठ्या विवंचनेत पडला. आपल्या - न

नेत्रांना अकस्मात्‌ द्ष्टे मास झाल्याबद्दल त्याला आनंद वाटून तो टु

! आश्चथेचाकेतू झाला; पण सत्यवान व सावित्री यांच्यावर कांहीं टर: ] दुर्धर प्रसंग गुद्रला असावा अक्ी कल्पना करून द्युमत्सेन अतिदाय ।!

प बावरडा. गोतम, थोम्य इत्यांदे क्षि त्याचे सांत्वन करूं लागळे. 2. र्‍

| ! । झ्या समयास सत्यवान व सावित्री आश्रमांत येऊन पोचली त्यांना

'$ पाहून राजाला मोठा आनंद वाटला. सावितीने अरेण्यांतील सवे वत्त ऱ्या

_ $ कशन कल, त एकतांच द्युमत्सेनानं . पुत्र व स्नुषा यांना आपल्या | ् न

१ मांडावर घेतलें. करषिवर्यानीं त्या सर्वाना शुभप्रद आशिवीद दिळे- 8

:_ १ सावित्रीच्या पातित्रत्याचा पभाव जाणून सवोच्याच हृदयांत सेमाचे हट.

पल पाझर फुटले. जो तो सती. सावित्रीचे महात्म्य गाऊं लागला. 1. हि

____ $ - खुमत्सेनाचे मंत्रीमंडळ त्याचें राज्य परत मिळविण्याच्या खट्पटींत (४

__ १ होतें. यमधर्माच्या आश्लिव | ह .

र 39.>4.99.49. 4» 4 45 49 39 49 9 >> हेड. %.३७. >. >> अ%. अ & अ 4. हळ 39.30. ठे. ओ& 9 35 9 ओळ. औषे 4 हके.औे, आ आ औक. के, आ हि औ 4. 35 49 > 30.45 40 आळ. 39 409 33 हि औक. धीळ-ओळ आ ओ> क आळे ओळ आळ 4 मळे 30. आळ तीळ ओळ ळे होळ आ. हहे. आहे आ हे हह, आहे. आ. औक. हे, आ. “हि. आ आ. ह. ह . |

सावित्री. कॉ

नीतीने राज्य चालवीत राहिला.. द्युमत्सेनाच्या पय्थात्‌ सत्यवानार्न चारशेवर्षे यश्ञवेत राज्य केले. हा सवे प्रभाव सति सावित्रीच्या पुण्य- व्रताचरणाचाच होय असें जाणून सर्वांच्या अंतःकरणांत तिच्याबद्दल आदर उत्पन्न झाल्य. सर्वे लोक तिला देवता समजून तिची पूजा करूं लागले. अद्याप्रकारची ती उनयकुलोद्वारिणी मंगढठकारक माहे- शवरीच हाय यांत काय थंका आह £ जी ुभलक्षण व॑ उच्च सदगुणांनी संपन्न होती, जी आपल्या पतीला इंध्वर समजून त्याच्या चरणभक्तीं- तच आपल्या जन्माचं साथेक मानीत होती; जिचे सदाचरण पाहून प्रत्यक्ष कल्याणदेवता जिची दासी बनली होती तिचें यद्य वर्णन करण्यास कोण समथे असणार ? तिची पठिनिष्ठा पाहून आचारसंपन्न क्रषिपत्न्या तिची सारखी वाखाणणी करीत. तिचे साध्वीन्रत ध्यानांत णून कल्पलतांनींही माना खालीं घातल्या. जिनं आपल्या पाति- त्रत्याच्या सामथ्य़ानं प्रत्यक्ष यमधमाळा आपल्यापुढे प्रगट व्हाव- यास. लाविले, आपल्या आद्ध व पवित्र आचारांच्या बलाने जिने यमघंगाळा वश करून घेतलं; आपल्या पतिभक्तीमुळे जिने यमधेमांचा प्रसाद करून घऊन आपला पिता, सासरा यांना रऐेखयेसंपक्षन करून आपल्या पतीला यमाच्या पाद्यांतून सोडवून आणंलें. तिच्या पाति- ब्रत्याचें समग्र वणन करंण्यास विद्यादाता गणपतीही संमथथे नाहीं अद्या त्या सांध्वी सावित्रीचे नाम उच्चारिळें व निष्ठा धरून तिचें महात्म्य गात राहिलं तर सकलसोभाग्यांची प्रांते होईळ यांत कायं आंश्वयें आहे! _

1. औक 1.0. क ह|

ह नहकल

7 स” ७४७७०७” फर उ”च” फक ९ ७”क” ऊ' ७ क क ७» ५» ७ ७” फक ७८०७७ ७७ कक ककककका > य्क्काान्यया क िाळाळळाळळाा- जाळळळाळळ ल

कळल > पपा "कक -ाीटीणीकेटीटॉर प य

ल्न इं

ं ं *

ह. १८/०५ 49 45 46 4548: 409403 4, &.40. 4.40 40:40. 40 4%.4940.48 33 0.44 4 80 4.40 40.44 404) 409. &) 44.4. 4.4 44% 49.43. 0: 4.40 3.39 औ.40.4..4 अ.&04.4 और अहि (क हह 49 अ ८.

अान्का्य उफ” उ” क्क ७ कन्या मी यी मीमी (यमक खड्आसहनिडहह ब... ४८४...

शश पौराणिक आये-स््रीरत्नें

३ महानंदा. | इमीर देद्यांत नंदिग्राम या नांवाचे एक पट्टण होते ; 9040. त्या ठिकणी महानंदा नांवाची पक श्रीमंत खत्री न ७७६ वास्तव्य करीत असे. ती जातीने वारांगना ह्वांती. प | आईकापांच्या संस्कारांमुळे ती वेश्‍्याजातीत मोडत डली भी होती, त्यास तिचा इलाज नव्हता. तिच्या स्वतःच्या

न र . कुफ्ंचा विचार केला असत्तां ती कार श्रेष्ठ होती. स्क्त:च्या अंगांत | | , उत्तम प्रक्ररचे खुण वसत नसत!ळ कर श्रेष्ठफगा श्रप्त होण्याच्या न कासी वंश, कुळ किंवा वाडवडील यांचा लौकिक कांहींएक उपयोगी » । पडठ नाहीं, हा जसा सिद्धांत आहे त्याचप्रमाणे ज्याच्या स्वतःच्या £ भे अंगांत सहुप्फांचे वःस्तव्य आहे त्ये हीन कुळांतील असला, त्याला ।

स्पतापेत्याचा अशुद्ध संस्कार जडला असला तरी त्याला थोरपणा ६४ १. माझ होण्यास चीचकुलोत्पत्ति किंवा अकवंशिक पेज्ञा ही प्रतिबंधक | र १ द्वोत. नाहींत, ह्या देखील एक शिद्धांतच होय. गारेच्या पोटांतून रत्न 9 $ निमोण होतें. कावळ्याच्या वि्ठेतूनच पाविक्र पिंपळाचा वृक्ष जन्म - | पाकतो... दवदत्यांनी समुद्रमंथन केळे त्यावेळी चंद्र व उच्छोश्रवा या १ नातांचा अध हू दाोघहो एकाच स्थानापासून निर्माण झाले, पणत्या ् ३ दोघांची वाट. कशी निरानेराळ्या प्रकासनें लागळी पह! ! उच्येअवा . ! : $ हा इंद्राचे भारवाहक वाहन झाला. भगवान्‌ चंद्रमा हा श्रीयंकरा- ४ च्या श्विरावर जाऊन बसला. हा सर्वे प्रभाव ज्यांच्या त्याच्या ? प अगाताल सहुणांचाच हाय. सजन कसाई हा मांसाचा धंदा करणा- ! च्या पोटीं आल्याने त्याची जात हान होती व त्याला अनुवंशिक र भु सस्क[ारामुळ धदा<| नांचपणाचाच करावा लागला. पूण त्याने आपल्या

जन म शनयधमरचा मावा

क

| माची ती. मालकीणच होती. ती सौंदर्यसंपन्न असून तिच्या तेजाने । दशदिशा उजळ झालेल्या दिसत. ठिचे हावभाव पाहून मद्नद्दी । बाचावयास ल्यगे. ती छत्रचामराची अधिकारीण असून तिच्या ! संग्रहांत अनेक प्रकारची रत्नखचित वाहनं होतीं. तिच्या. पादुका । देखील रत्नखचित असत, ती नेहमी दिव्य अलंकारांनी मंडित असे । हत्ती, घांडे, गाई, झशी, दास, दासी रांची तिच्या. गहीं कांहींच |

क व हि 0 की ल

सहानंदा. . ४ | |

अंगच्या सदहुणाने श्रीकृष्णपरमात्म्याला मांस विकण्यास बसाविले. ९ प्रत्यक्ष परत्रक्न विठोबा त्याची सेवा करूं लागला. यापेक्षां ४ | . जास्त काय पाहिजे १ तात्पये काय कीं, सद्रूण, सदाचार, दरिभक्ते £ यांच्याशी उच्चनीच जातीचा किंवा पोट भरण्याकारेतां राजरोसपर्णे १ ) ' स्वीकारलेल्या निरुपद्रवी चीच धंद्याचा कांहीं एक संबंध नाहीं. ज्यांनी ४

च ह

| इंश्वरावर निष्ठा ठेविली व आपल्या विदित धर्माची बरोबर सेवा

केली त्यांच्या उच्च्नींच जातीचा प्रश्न बाजस राहन त्यांच्यावर ॅ |

| परमात्म्याची कृपा हीं व्हावयाचीच. रोहिदास चांभार, सेना न्हावी,

चोखर्य महार इत्यादि भाग्यवान महात्मे उद्धरून गेले फण आपल्या

! उच्च वणीचा अभिमान धरून जे त्या नीच जातीय भक्तजनांची निंदा व ' करण्यांतच्‌ मोठेपणा मानून सादिले. त्यांना सात्र प्रपंचकाबाडांतच । रडत बसार्वे लागल |

महानंदा ही अक्याच योग्यतेची भगवद्धूक्त होती. त्या नंदिम्रा-

व्हा,

कमतरता नसं. ती सर्व. भाग्याने संपन्न: होती. तिचे हँ सवे भाग्य ॥

। पाहण्यास तिची आईं ह्यात होती.

तिचा $ठ मधुर होता. तिचे सुस्वग आलाप ऐकन कोकिळाही

| मोन घरात. एतेच्या नाचण्याची कुशळता पाहून माठमाठे राजे ठोक

। तटस्थ होत. ती वेश्या असून बहुगुगसंपक्न होती. ती. धमशील य

। उदार असल्यानं जिने अक्षय्य अन्नतत्र चाल ठेविले होतें. महानंदेचे-

मम थायषषण-टममाकमाक्ा्याााकाकयायानेमाथायामांवाई क्क लकज्दळट्याळमु लवकर ााळकालाळपलकानाळमव्येपर ह ििड्शिबििाबाा॒ाशाशाशााा्ाबब॒जजजजनजाजजजबबाव॒बजवजबबयय किर ्ाच्ा 1. ही, त. हि गि. ब थका4.3..._.->..3.38...4......

ह कर ७. क” फा

६.५०..%..% 4: 4 49.49 4: 4.49 40: 4: 49 40 4 वा 40. 4 “हो. 4 हे. शीळ 0 आ. ळे हे हि. आ. ह आह ह ह शे के. औक आ औळ. ओ.&0 आ. आ. आ) शीळ. हे जश्याधाशाकममीला मठानाममदम यायाय अडा वि ॅशशशया॒ाााााश॒ब॒बबाावााययजशबबबऑशनऑऑॉऑशनागशबा॒ाााबावजाजजज.झव3 या ााककााताधडड वडा

| ४६ पोराणिक आयं-स्त्रारत्ने.

! दर्शन घडलं असतां आपणास विमुख होऊन परत जावे लागणार | नाहीं अशी अतीत अभ्यागतांची बालंबाळ खात्री असं. ती जातीची । वेश्याघर्मातील खी असून तिनें आपल्या ओदार्याने यज्ञकंकण बांधन | दीक्षित होऊ पाहणाऱ्या जनांना लाजविलें होते. ती सोमवार, प्रदोष । वगेरे व्रते करी. शिवरात्र करण्याचा तिचा नित्यक्रमच असे

' आपण स्वतः वेश्‍या आहा. ह जाणून ती सत्पात्र ज्राह्मणणांकडून

शंकराला नेहमीं अभिषेक करवी. यांचकांच्या सर्वे इच्छा तप्त करून ती नहमी इधराचे नामस्मरण करी. ती श्रीशंकरालळा आपलं दैवत

मानी. आपलं देवत संतुष्ट व्हावं या हेतूने ती श्रावण महिन्यांत

ब्राझमणांकडून कोटिरिंगाचन करवीत असे एकेसमयीं महानंदेचा भक्तिनिर्धार व. सत्वपरीक्षा पाहण्याकरिता

शंकरांनी कांही लाघव केळे. परमेश्वराने. वेशय़राचा वेष धारण केला आणि तो वेप़ आपल्याबरोबर जवाडीर घेऊन ते विफण्याकारेतां महानंदेकडे

| गेला. त्या वेइत्राचें स्वरूप पाहून महानंदा मोह पावली. तिनें त्याचा

मक >>... क र.“

न!

सत्कार केरून त्याला आपल्या घरी राहन घेतलं. यावेळी त्या

। वेश्यानें आपल्या द्वातांत एक रत्नजाडेत कंकण घातले होते. तं | महाबचंदा विकत मागू लागढी. महानंदा ही स्वरूपानं लावण्यसंपंत्न । होती. तिच्या सोंदर्यावर आपणदी भाळळां आहां असें त्या वैशय़ानेंही । महानंदेला जाणविले. तिच मन त्याच्याजवळच्या कंकणाने वेधलं | होतं. तं जाणून त्यानं तं पुर्वीच्या मोलाचं कंकण तिला भाल केलें

| त्याचे आंदाय पाहून महानंदेला त्याच्याशीं लम्न करावं अशी इच्छा | उत्पन्न झाली. तिर्न जास्तच नादीं लागावे या हेतन त्या वेशयाने आपल्या । गळ्य़ांतीळ दिव्य शिवळिंग तिळा दाखाविडे. तं अस्तळ हिऱ्याचे & ढिंग स्वर्येपरका् होत. सूर्याच्या तेजाहूनही तं लिंग जास्त लखलखीत | होतं. त्या शंकराच्या किंयास मावनेनं नंमस्कार करून महानंदा ।

क. वी वु

| | | | | १ क्‍ | | ः

क 3100140101: ित्रअओ

महानंदा. ढढ डफ

वला कन -------न--------२---२८-->--->---->>-222४४४४॥४॥00ननिककणीशीशशीशशशड शशी शनशित णानयटकानटी

| भापंला स्वीकोर करण्याविषयी मोठ्या भावनेनं त्या वेश्‍्याची प्राथना १. | करूं लागली. ती हीन जातींतील असल्यामुळें वैश्यानें- प्रथमतः ह १ तिचा अव्हेर केला. आपणास तीन दिवसापेक्षा जास्त [दिवस यथ 8 । राहण्यास सवड नाहीं व. आपणास त्यापेक्षां. अधिक काळ | | | पत्नीसह रहावयाचे नाहीं असा त्यार्ने आपला निश्चय सांगितला महानंदेने त्याच्या सवे अटी पतकरल्या. आपण जातीने नीच वेश्या - प । आहां तरी आपण तान दिवस त्याची विवाहित वब पातित्रत्यसंपन्न ः पत्नी होऊन राहण्यास कबूल आहों असं तिन प्रतिज्ञापूवेक सांगितलं. १. ५ तिचा निष्ठा पाहून वेऱयानंही तिची विनंति मान्य केली. श्रीद्वंक- : | ! राठा साक्ष ठेवून वेश्‍्यानें महानंदेचा हस्त स्वीकारिळा. तीही. त्याची १ धममांगना झाली. तो वेश्‍्य आपला पति झाल्या कारणानें ती त्यालाच १. | | । इश्वर मानूं लागली. त्या वेश्य़ानें. तें शंकराचे लिंग तिच्या स्वार्धीन र । करून तिला सांगितलं, “ हे शिवळिंग हणजे माझा प्राण आहे _ ६ हं नोट जपून ठेव. या ठिंगाचा कोणत्याही कारणाने नाश झाला. ! । तर मी आपल प्राण ठेवणार नाहीं ह. | त्याची प्रतिज्ञा ऐकून महानंदेनं तें शिवळिंग घेतलें आणि. आपल्या १. 1 नृत्यागारांत नेऊन दिशेष जपून ठेविलें. त्या ठिकाणीं दोघांचा एक १ - ५ दिवस सुखानं गेला. दुसऱ्या दिवशीं शयन मंदिरांत ते. दोघेजण |. | गप्पा मारीत बसले होते. प्रेमाच्या गोष्टी बोलतां बोलतां दोघांनाही $ झाप आली. दोघंही निद्रानंदांत गढून गेळे. अश्या समयास एका- १ १ एकी महानंदेच्या नृत्यशाळेस आग लागली. त्याच सुमारास भयंकर ४. 4 वारा सुटून अभि जास्तच . प्रज्वलित. झाला. सेवकमंडळी जागी. १ ४. | ] होऊन आरोळ्या मारूं लागली. त्यामुळे तो वैश्य व महानंदा हे | _ $ दोघेजण खडबडून जागे झाळे. गांवांतील लोकांच्याही झुंडीच्या ?. ऱ ! । झुंडी नृत्यज्ञाळेकडे धावू लागल्या. सवे लोकांचीं आग विझवि- । र; ह

हाह! अआाान

पौराणिक आथे-स्त्रीरत्ने.

विमा कायण कनक क्क आ ७. ५ स

4 ण्यीची पराकाष्ठा केली; पणे अर्गिनारायण शोतं नें होता. अधिकच | | | चोतांळेला. त्याने मल्येकालचे रूप धारण करूने ती नृत्येंथाळीां । भस्म केरून टाकंठी आणि नंतर तो शांत झालॉ-

| आमीमुळें महानेदेचे मोठे नकसान झालें; पण तौ त्यांकरेितां 4 तळमळणारी नव्हती. भाग्यामाग्य किंवा लामहानी यांचा काळं ह स्वमावेकरून येत असतो हो गोष्ट तिळा समजली होती, पणे | | त्या सौदागाराची वृत्ति मात्र बावरली. महानंदेने आपे दिव्य | । शिवळिंग गृंत्य्ाळेतच ठेविलं होतं याची त्याला आठवण झाली. तो । |

नीज नानी -ट>- १ 20-:/-..“./४००००-०-”&. ह

। पौबरून जाऊन भहानंदेला शिवलिंगाची हंवाळे विचारू लागला. | | त्याचें बोलणे ऐकतांच महानेंदाही मनामध्ये दचकली. नृत्यशाळेच्यां ।

ग

। गोक्षाबरोबर शिवांठेंगाचाही चाजं झाल असं जागूंन महानंदा डोके आपटांवयास लागली. तिने त्याबद्दह आतिशय झोक आरंभला. | ३. गोर्वातीठ मळे लोक तिये सांत्वन करूं लागले. तिच्य़ा मनार्चे ?: $ काहीसं समावान होऊन तिचा विलाप कमी झाला. इतक्यांत हो. $ सोदागार त्या झिवेलिंगाबदळ अतिक्षवच तळमळ करूं लागली | । । छोकांनी त्याचे हरकारे ज्ञांतवच केलें पण तो मुळींच शंकेना. आपळे £. १. भाणाठेंग अशीमध्ये जळून गेलें त्या अथी आफ्यास आंतां प्राण ठेवणे १ नाही ञ्से त्यानें सर्वे व्येकांसमक्ष निक्षून सांगितड. त्यानें घ[णघात $ कॅरेण्याचा निश्चय केला. त्यानें एक मोठें अभिकुंड तयार केळे, ३ आपल्या हातांनींच त्याच कुंडामध्ये अत्रि पेटावेठीं. . आक! यांत ं | | अभिज्वाळा महकूं लागल्या. तो अझीसमोर हात जोडून उभा राहिला. १. १) कांही वेळ इंचराचें मसोमय घ्यान करूच त्यानें श्रोझंकराच्या | . $ जयजयकार केला आणि निःशंकषणे त्या अम्निकुंडांत उडो टांकली. १. *$ सीदास्यरानं आपल्याला अस्तीमध्ये नाळून घेतळं तो काळं हणजे

आड चेयमाचा दुसरा दिवस होता..आपणं त्या सौदागाराची |

पयन

42.40, आळ. 40 40 4 “0 409 40 महे, पके 4. हे 7. मळे. वडी औहे. ब. शिळ 409 4.9 48, “हे अहे. /क शीळ. अहे डे. जे ,तीके. 3. ऑे..आह..>.4..4% 49:04. 2 20%. क .

महानंदा. ___ ४९

| दिंहित पत्ती आहा ही गोष्ट महानंदा जाणत होती. सौदागारासं | | लवी समजून लोकत्याला दूषणे देत होते. कोणी कोणी त्याच्या नियम- । निश्थयाची वाहा करीत होते. कसंही असलें तरी एक वेदयजांतीचा । मनुष्य अंग्निप्रवद्य करून भेंळा या पलीकडे लोकांच्या मनांत दुसरा कां

ह

न | विशेष विचारं येण्यांचें कारण नव्हते. पण महानंदेच्यां अंत:करणाची | स्थिति कांहीं चभत्कारिक झोळी. तिनें त्याला पाति हणून वरलं होते. । $ तीन दिवसप्थत आपण. त्याची पातित्रत्यसंपक्न धर्मेभाया आहां ही. १ गोष्ट तिच्या मनांत दृढ़ झालेली होती. ती जातीच वेश्‍या खरी; पम डु सांप्रत आपण काण आहे हे ती जाणून होती. पतित्रत| स्रीचे सव धस १ तिला ज्ञात होते. त्या वैश्यपतीच्या मरणाबद्दल ती साध्वीत्रतपर ्लीप्रमाणे ४ विव्हळ झाली, पातेत्रतेचा सने आंचारर तिच्या डोळ्यापूढ॑ मर्विमत १ दिसूं ठागला. वैधब्यद्शेच्या डोंगराने तिचें हृदय दडपून गेठें. ती । ॑ । मोठमोठ्याने विळाप करूं लागली. लोकांना तिच्य़ा कृतीचे आश्चज | 1 वाटूं लागले. नानांमकारांनीं लोक तिची समजूत घालूं ठागले, ती |. ४ जातीची वारांगना असल्याबद्दल लोक लिला आठवण देऊं लागले. | हा ! पण अशाने तिची ककी समजूत होणार £ लोकांना ती नीच वेश्या वासन £_ $ होती; पण त्या वेश्‍्येचं शील काय होतें याची त्यांना कल्पना नव्हती; । : | १ आपणनीच कुलांत उत्पन्न झालां असलां तरी सांप्रत आपण त्यावेश्यांची ॥ . | धर्मौगना आहों अद्यी तिची ठाम समजूत असल्याने तिला ढोकांचें | | | _ | क्षणंग कसे रुचणार? आपला षतीच मृत झाला आहे अशी तिचा भावचा १. :_ $ होती. आपल्या नियमानुसार आपण पातित्रत्यसंपत्न आहों असा तिल. ह :_$ अभिमान होता. पत्तीच्या पश्चात्‌ आपण काय केलें पाहिजे हे तिले |.

त | ज्ञात होतें. ती भाग्यवान महानंदो साध्वीच्या कवेग्यास उद्यक्त १.

त्त वरची

| । झाली. पतीच्या पश्वात्‌ देह ठेवावयाचा नाहीं असा. तिनें मनाचा १ .

ब कत के ही

| | निर्धार केला. तिने गांवांतील ब्राह्मणाना बालावूनं आणि७ ब त्यान्यां- री कि

2. या चरत यसे बमण. कड क कका ब र का सा

के बब जखम कड ह ह जवळा आवण काडव वेक ्वममयालय डिक डाति्च्या यवा डा यका ही

पौराणिक आये-स्त्रीरत्नें.

कडून आपली सर्वे संपात्ते ढुटविली. तिर्ने आपली सर्वे चीजवप््त याचकांना दाच करून टाकली. तिनं स्नान करून आपल्या अंगाला भस्म ल्मविलं. सवायावर रुद्राक्ष धारण केले, मनामध्ये पतीचे ध्यान करीत करीत ती त्या अभिकुंडासमार येऊन उभी राहिली. आपल्या शिवस्वरूप पतीची मा" हृदयांत स्थापून तिने “ हरहर * शब्दाचा उचार केला; आणि [नेशंक मन करून कुंडामध्ये उडी टाकली महानंदेसारख्या खीनं पातत्रत्यधमास अनुसरून अभ्ीमध्ये आपला दुहृ पांतेचरणी झणून अपेण करतांच त्या अभिकुडांतून श्रीशंकराची . मूर्ति अकस्मात्‌ प्रगट झाली. ज्याला पांच मुखें आहेत, ज्यानं आपल्या | मस्तकावर चंद्र घारम कला आहे, ज्याच्या माथ्यावर जटांचा भार असून भागीरथी वास्तव्य करीत आहे, ज्याचा कंठ निळा असन ज्यानं व्याप्रचमं पारेधान कठं आहे, गळ्यामध्ये मनष्यांच्या मुंडांचा हार घातल्य आहे, सर्वे अंगावर नागांची भषणें धारण केळी आहेत । अज्ञा प्रकारच रूप धारण केलेल्या परमात्म्याने आपल्या दहा हातांनी महानंदेला चंडूप्रमाणे वरच्यावर झेळून धरिले. दंकराच्या । कृपेनं तिला 'दिव्यरूप प्राप्त झालें. तिचे सत्व, शुद्ध भाव, हरिभाक्ति व पटनिष्ठा पाहूच शंक्ररांन्य प्रेमाचे भरतं आलं. िची इच्छा -$। जाणून क्षकरांना [तला शिवलाक प्राप्त करून दिला महानदेसारखं बरयाकुळांवाल सख्रीदेखील परमश्वरभक्ति आणि ! । एकर्फते(नष्ठा यांच्या योय,चे सजनांचा वंद्य होऊन अक्षय्य अद्या । सित्रपदास जाऊन पाचते तर उच्च जातीतील ब्र उच्च कुलांतील | थमांगना आअल्या [वेहदाचारास स्मरून पातिभाक्ते करतील तर $ त्यांचा एकनिष्ठा पाहून परम,त्मा त्यांचा दास होऊन राहीळ यांत नवल री । नाहीं. उच्च कुलांतील कुलांगार, धर्गअष्ट, भक्तिविहीन मनष्यापेक्षां दीच | 4) कुळांतळ माकिसंवत्न, धमश्रीठ असा मनुष्य लाखपटीन श्रेष्ठ होय

सख्या :-.1 ग्या :.] वु 1 ककल ठया. जमावाला 0 चकार चक डपावाळा क? पका. जावक. पसा ताल

् ऱ न ळल वय डळ ळक 24022 ॉ./ कयाय, 48 जळण १" उडव ७९७ 27 0जधयाक्यरचेकीक..0॥. घा एढ 2०. काळ, य टा, क सळ.2304 यसा आयक याता यवा पळ. आशक आडातच. काच (वकयक-पणजा पया. 3? त योध्दा ८0 कयककक काच "आवश ये चया हा कध. त वघ्लायपयाब वा काड

वळ की-पणाकणीच

ली

हे वितळत शीतला हसी हीत ल तरी वीला

द्रोपदा. "५५१

४ दोपदी.

"व्य त्क >”

दुपदाच्या बापाचे नांव पूषद असें होतं. पृषदाच्या २ ४, कारकीदीत त्याचा पुत्र द्रुपद हा अभिवेश नांवाच्या ४ रत गुरूजवळ विद्या शिकण्यास राहिला होता. त्याच अग्निवश्ञाजवळ भारद्वाजाचा मुलगा द्रोण हाही त्याचवेळी विद्या पढत हाता. क्ुुपद व द्राण हे अभिवशाचे शिष्य असल्यामुळ | त्या दोघांत गुरुबंधूंच नाते होते. दोघांची विद्या पूर्ण होऊन दोवेह आपापल्या गह्दा निघून गडे कालेकरून पृषदाच्या मागून त्याचा पूत्र द्वुष्द हा अहिक्षेत्राचा - राज्याधिकारी झाला. द्रोण हा ' स्थितीने अगदींच गरीब होता. त्याला अश्वत्थामा या नांवाचा पुत झाला. अश्वत्थामा । लहान अततांना ता दूध प्यावयास मागे. द्रोणाची स्थिति गरिबीची :*असल्यामुळ त्याची बायको कृपी हीं पाण्यामध्ये पीठ कालवून तं अश्वत्थाम्याला दूध झगून प्यावयास देई. या दारिद्राबद्दल द्रोणाला | आशय खेद झाला. आपला गुरुवंधु द्रुपद हा हल्लीं राजा झाठा आहे हें जाणून द्रोण त्याच्याकडे गेला. दुपद्राजाशी गुरुबंधुत्वाचें | नातं लावून तो त्याच्याजवळ मुलाळा दूध पाजण्याकरितां एका गाईंची याचना करूं लागला. दुपदानं द्रोणाला ओळखलं; पण तो संपत्तीमदान बेफाम झाला असल्यानें त्यानें आपल्या गुरुबंधूस गाय । तर दिली नाहांच; पण त्याच्याही आपलं असलेले नातं नाकबूल | करून त्याने द्रोणाचा धिःकार केला.. त्यानें उलट त्याची निंदा करून त्याला त्याच्या दरिद्वावस्थेबद्दल हीन समजून हाकून दिलें

020 र कज य य पोक क पड वयम मसल पेवर ति रयत

2. 20 क कानी वा काडा किल प क. क याव अयनयेमम नस्य नक काया य य त

: १ पक्क चेरी बनून राहिला. द्रःणाचायांनी अगाध साम्य _ १ आहे असं जाणून ता मांठ्या विचारांत पडला. त्याचे चित्त अस्वस्थ ..$ होऊन तो वनामध्ये िंडू लागला. कांही काळाने तो गंगातीरावर १ बंउल पोचला. त्या ठिकाणा अनक कह्यषे तप करीत होते. त्याः तपो १ झलांमध्ये याज च उप्याज अते दोघे बंधु अगाध तपफ्स्तेजानें सेपंन्न

० 2.» गा 0. “0 अया भकदटी तेच. ८ चा-अपातीची 0, कज. शील .तो. लची पत,”

| ५२ पौराणिक आयथे-स्त्रीरत्ने

न्य अं १.७ कळिनह जक श्र । क "क कक ह १७७७ अक ककल

डू र - 2 2. क. आक कहीच पििळूूमहआवाबुबबबाहु ॒ब॒ खग िबगॅग्ल््॒बजा या

दू

। अभिवेश गुरूजवळून विद्या प्राप्त करून घेतल्यानंतर द्राणानं १ भाभवराझजवळून संपूर्ण अश्नविद्या प्राप्त करून घेतली होती. त्याच्या ! अंगांतील शोथ, तप, तेज, विद्या इत्यादे गुणांच्या मानाने दरद. ६ हपण्प्म कवळ धरस्ट हांता. दपदासारख्या मशकान आंपला. अप ! मास केला हें न साहन द्रांणाचार्‍यानं कोरववंशांतील राजपत्रांना ! विद्यादांन केळ आणि त्यांच्या हत्त्तं दुपदावेर स्वारी. केली |

द्र प रिश ग.

त्यवळा पुष्कळ पराक्रम कला; पण अखंर तां हतवाच झाला, द्रोण

|

चार्याच्या शिष्यांनी त्याला बांधून आपल्या गुरुजी पुढे नेऊन उभें. ऱ | द्रांणाचायाना ल्याला मागील सवे गोष्टींचा आळख. दंऊन लाज-.

व चिल. त्याच्याप्रमाणें आपण नीच माही असे दाखाविण्याकारेत ७; । द्वोणाचायांची त्याचं सवं राज्य हरण कंड नाही. त्यांनी त्याला त्याच १. ! अर्धे सज्य परत दिलें; पण तेवब्यानें तो. झ्ांत. झाला नाही | ग | त्याच्या मनांत पराभवाचे शल्य बोचत साहेलें. तो दांणाचायीचा टी |

[मळ;वल.

१ हीते. त्यांना शरण जाऊन पदाने एक वर्षेभर त्या बंधूंची 1 संचा केळ, त क!ववव प्रसन्न होतांच त्यांनी द्ुपदाला त्याची र इप्च्छा विचा रिळी. त्यावेळी दरप रानं त्यांना सांगितलें, “ द्रोणा- ऐ.

वेहळ

कर्सर्व

का क्ा्का्चा्कका क्क अक” क” क कक" क्ा्कक फकस्त कायक

अ

द्रापदा. | "ष्र

क टपणा

, अशी जबरदस्त भावनों झाडी आहे, याकारितां लक्ष्मी किंवा पावेती यांच्याहूनही श्रेष्ठ अशी एक कन्या मळा आपण प्राप्त करून द्या.” द्रपदाची इच्छा. पुरविण्याकरितां याज व उपयाज. या दोघांनी सर्व सामी जमवून हवनकर्म आरांभेळें. पूणीहुती होतांच अम्ती- ७ मधून धष्टयु्च या नांवाचा एक पुत्र उत्पन्न झाला किरीर- कुंडलांनीं भूषेत झाळळा असून रथासह असातून बाहूर आला. . । त्यांचसमयी वेदीमधन एक कन्या प्रगर झाली. नीलंकमलाप्रमाणे, १ त्या कन्येची कांति होती. इंदरलीलमणी गाळूनच (तिची मूर्त आतली

। असावसं वाटत होतं. |. दिव्य प्रभेने युक्त अशी ती कन्या झाट होतांच त्या ठिकाणीं १ ) अक्षी आक्ताशवाणी झाली कीं, “ ही कन्या सवे ख्रियांची स्व[मिंनी. $ आहे. भवानी आणि शची यांनींच आपापल्या. अंशार्ने या कन्येचा । अवतार धारण केला आहे. श्र.कृष्णपरमात्मा हिला आपली भगिनी । मोनीळ. ही महान पाउिब्रत्वसंपक्न होऊन मोठी भगवद्धक्त होईल. $ या भाग्यवान कन्येमुळेंच शेकडो दुष्टांचा नाश होऊन. पृथ्वीचा पाप-

भार हसण होईल

। , अशा प्रकारची. आकाशवाणी ऐकून, बुपदराजाला हर्षातिरेक $ झाला. त्यानें याज व. उपयाज य क्रषींचा बहुत गोरब केला. .$ त्यांने त्यांना अपरिमित दक्षणा देऊन संतुष्ट केळे. त्यांच्या प्रसादाने $ प्राप्त झालेली कन्या ब पुत्र घेऊन द्रुपदराजा. आपल्या राजधानीस । गेल्य. अशाप्रकारे द्रोणाचार्यांचा. वध इच्छून त्यानें जो. मुलग! प्राप्त | करून घेतला तोच धृष्टय़न्न होय; व॒त्याचसमयी अभझीमधून. जी. ४ कन्या उलक्न झाली तीच दुपदसुता द्वोपदी होय षः _ द्रौपदा हलके हलकें मोठी होऊन उपवर झाली. तिर्वे अप्रतिम |; , सौंदर्य पाहून शेकडो राजपुत्रांनी तिल्य मागणी घातली. बुपदाच्या र ग्य

७०८ क 2७७ ७७४७०७ ७५ काक ७ ७४७७ ०७ च. ७ ७ कफ फा क ७ धा कक ४” ७० कका ४/ ४७७ क ७ काका क

०-० 1212

कै हि ठी 4 कि शे

श्टी

यि शशाश्ंयाबाआागगखयबोबााावाािाबाशाबुकबब ्््बोथवविगरडाआकााकळाकाकनाया र्‍ ह णि लिणे 0 शी फकवय याणी ीरवीणण?णी0ी0 अटीवर लयणफेशीथेणेणणीणा

पाराजक आय-स्त्रारत्न.

| मनांत आपली कन्या ऊजुनास द्यावयाची होती. त्याने पांडवांचा शोध १ चालविला. त्यावेळीं कोरवांनी द्रोहबुद्धि धारण करून पांडवांना लाक्षा- ! गृहांत जाळून टाकल्याचा बो भाटा पसरा होता. पांडव लाक्षागृहांत $ जळुन मठ नसून काठतरी गप्तवषानं हिडत आहेत अशीही जनवातो । होती. तात्पये, पांडवांवद्दल ।नेश्चयात्मक अशी कांहींच वार्ता समजत $ नव्हत. त्यांची स्थाति कद्नीही असली तरी त्यांचा पत्ता नव्हता एवढी $ मोष्ट मात्र नेश्चित्‌ होती. या कारणाने द्रपदराजा मोठ्या विवंचनेत | पडला. द्रोपदींचा स्वयंवर असल्याबद्दल चोहीकडे पुक.रा केला १४ असतां पांडव जिवंत असर्ताल तर प्रगर होऊन स्वयेवराकरितां धावन येदांल अशी कल्पना करून दपदाने सर्व पथ्वीभर स्वयंवरांची न द्वाही फिरावेळी. त्याने आपळं पांचालनगर स्योभित केलें

। स्वयंवराची बातमी लागून हजारो राजे धावून येऊ लागळे, असंख्य । कर्षश्वर स्वयंवर साजरा करण्याकरेतां अहिक्षेत्रांत जमले

| -| दुवादनमभात करव व अगराज! कण हेही द्रापदांच्या इच्छनं तेथे _ शै आले. छयज्ञ कोटि यादवांसहित श्रःकृप्ण व बलराम हेह) तेथे प्राप्त | झाले. दुप<नें ज्याच्या त्याच्या योग्यतेप्रमाणें सवौर्ये आदरातिथ्य केले

। फोल्युन शुद्ध सप्तरी हा स्वयंवरांचा दिवस निश्वतू झाला होता. ॥ दुषदराजान त्यावळी एक नलिकायंत्र उभारिले होतें. वरच्या अंगास $ एक मत्स्य टांगळा होता. खाली पाहून चक्करंधांतत बाण सोडून $ अ त्वा मत्स्याचा डाळा उडवाल त्यालाच द्रोपदी माळ घालील १! असा दुपढान पण लावला होता. अजेनावांचन आपला पण । कणासच अकता येऊं नथे झणूनच इतका अवघड पण करण्याची $ त्व.नें बोजना केळी होती. अनेक मूपाति, असंख्य तहषि. अप- १ २४त वाचक यांच्या योगानें गजबजलेली तो सभा डोज अगो | रर्न दुपदराजा पांडवांचा झोब करूं लागला. स्वयंवराकरेतं गोळा

मन्ना र

क

१91

यया सकीय पार जण कज कक य ह य क मड प म का माया च पळू

शे 4.40%.40.40 8.40.405.40,. 4.40 40.4 4.4 4.40 40.49 0.40... 40 4..4.40. 48 4. 4.4. 4. &.हि.4%..&. “4.4 कि

' हत्तिणीवर बसवून सभास्थानीं आगिलें. द्रोपदीर्न सवे सभा अवलो-

त्तोक्रासार्वास झाला. त्यानें मत्त्यभेंद्‌ करण्याच्या हेतनें चापास बाण । लाविला न लाविला तांच तो एखाद्या वुक्षाममागे भूमीवर पडला.

। पाहून ड्रुपद्राजा आरडून म्हणाला, ““ या ठिकाणीं जमलेल्या राज-

करितां धनुष्याकडे गेले. त्या दाधातून जा लहान हाता त्याने एक- । देम त अवजड चाप उचलल आणि पाहल्याच बा ण[न मत्त्थनयन

झालल्या मंडळांत पांडव नाह!त अस जाणून तां कष्टी झाला; १ . पण आतां इलाज काय ? प्रसिद्ध केल्याप्रमाणे त्वयंवराचा समारंभ करण भागच हांत. आपल्या मनाचं कसंतरी समाधान करून धऊन त्यानं द्रोपदीला सभमध्ये आणण्याविष्या धृष्टयुज्ञास सूचना दिली, .

बापाची इच्छा जाणून धृष्टयुश्नानं .त्या लावण्यखनी द्वोपदीस

कन केला धृष्टयुझ्ञाने स्वयंवरास आलेल्या राजपुत्राचें सामर्थ्य वर्णन करून स्वयेवरासंबंधानं केलल्या पणाची हकीगत . सांगितली... पण ऐकतांच बहुतक राज द्रोपदीच्या प्राप्तीवेषयी निराश॒ झाले. .पण जिकण्याकारेतां एकटा कणमात्र सरसावला. त्याने शिवकोदेडासारख्या चापास हात घातला; पण त त्याला मुळींच हालेना. तेव्हां त्यानं आपले

चश

सर्वे बळ ख 5 करून कसं तरी त॑ धनुष्य उचलठे; पण त्याच्या भाराने

त्याची ती अवस्था पाहून. सवे कोरव ढ:ख करू लागले इतर राजहा भयान व्याप्त झाले. धनुष्य उचलण्यास कोणीच धजत नाही असें

पुत्रातून माझा पण | जंकून द्रापद] प्राप्त करून घेण्यास कोणीही समर्थ नाह! त्या अथ सवे पूथ-| निःक्षत्रीय झाली आहे असेंच मी समजतो. !!

दुपदान इतक ₹ब्द उच्चारले तांच त्या ठिकार्णी जमलेल्या विप्रमंडळातून दोन विप्र सरसावून उठळे, आणि पण जिंकण्या-

उडांवेला. ते पाहतांच सववत्र जयजयकार झाला. वाद्यांचा कडकडाट सुरूं झाला, सर्वे-सभा चकित्‌ झाली, दुर्योधन; कण इत्यादि कौरव. £

कक कळक कक्‍्क्कक्क्क्कक्क्क्कक्कक्क्श्क्क>5र्य्यञ्यञन्ज्यययऱय्यस्सेर

क्करशिर्धिशिणण णी शे आ.“ के ती लोही. आ.“ 4“. आ आ

पौराणिक आये-स्त्रीरत्ते.

"40 00 जी भक कनक ० जक जळी,

7...

नेगधयुक्त झाले. द्रोफ्दीने 'पण मिकणाऱ्या ब्रा्षणास माळ घातली: &' पदाने भाफ्णांतून कोणास तरी वरावें अशी इच्छा धास्ण करणारे सर्व एकब्रळ, त सवजण द्रोपदीस जेकलेल्या जाम्हणावर बाण टाकून पदील्य पळवून नेण्याच्या प्रयत्नास लागले. मत्स्यभेद करणारे ब्राह्मण कन्या 1ञकून नंत आहेत ह पाहून सर्वे नप लज्ञायमान झाळे त्यांन, पराक्राष्ठची इषा चढली. ते सर्वजण कोपाविष्ट हाऊंचे

ऊच त्याना 1 व त्रे दन्ही विप्र यांना बाणाने आच्छादून टाकेल. बाकीचे

इतक्यांत त्या 1 आपल पराक्रम दाखवून सर्व राजांचे चाप आणि शर

हन टाकेल. त्या दोघांचा अद्भुत पराक्रम पाहून दुपदाळाः ते भजुनच असावत असे वाटूं.हागले. पण प्तंडान पाहून श्रीकृष्णाने :

कक्षामूहःमघून पांडव वाचले ही गोष्ट सत्यच दिसते नूपतींन] 3ळवून जावणारा हा विप्र अजेनच आहे हखास. ४ ४ साषण वलरामासही पटळें त्यान त्या (विप्नांचा शोध ते पांडव आहेत अद्ची पर्ण अवेताचा वराखव करून ते विप्ररूपी भोमा जुन

द्रोपदी. 9 । |

काम करीत होती. त्यांनी बाहेरील अंगास बसून आहेला सांगितलं ; ५ आही आज अपूर्व भिक्षा 'मेळवून आणली आहे. ! मिक्षेचें धन - काय आहे ते॑न पाहतां कुंतीने आंतूनच उत्तर केले, “ तुझ्यी ॅ आणलेली अपूर्व भिक्षा पांचामध्यें वाटून ध्या. ?' त्यांनी आईची १ आज्ञा प्रमाण मानली. पुत्रांची भिक्षा पाहण्याकारेतां कुंती घरांतून |

$ बाहेर आली तां ती द्रोपदीस पाहून आश्वर्थचकित्‌ झाली. द्ोपंदीरूपी

| घन पांची भावांत वाटावयाचें कर्स याबद्दल ती साशंक झाली. इत- |

1 क्यांत त्या ठिकाणीं द्रपदपुत्र धष्टयुझ्त माप्त झाला. आपल्या भगि-

| । नोळा जिंकणारे विप्ररूपीं वीर कोण आहेत याचा पक्का शोध काढण्या- | । करितांच त्याळा द्वुपदानें त्या ठिकाणी पाठविले होते. ते पांची विप्र . पांडव आहेत असें धृष्टयूज्ञास समजून आलें. त्यानें ती हकीगत | | आपल्या बापास कळविली. आपल्या कन्येस जिंकून नेणारा वीर $ अजञनच आहे हें कळतांच द्रुपदाला अत्यानंद झाला. त्यानें मोठ्या | थारार्ने पांडवांना आपल्या गृहीं आणलें. त्यांचा यथायोग्य सत्कार करून अजन व द्रौपदी यांचा विवाह ळावण्याकरितां द्वुषदानें मुहूष धरिला. त्याची सवे तयारी पाहून धमेराजानें द्रपदास सांगितलं : राजा, तूं लमसमारंभ आरंभला आहेस; पण तं द्रोपदीचे लग्न

$ कोणाशी लावणार £ ती आक्णां पांची भावांची भायो आहे. ृ : १ धर्माचे भाषण ऐकून दुपदराजा मोठ्या विचारांत पडला. पांची : मावांत एकच कन्या वाटून देण्याबद्दल तो शंकित झाला.' इतक्यांत ॅ 0

त्या ठिकाणीं श्रीकृष्ण आणि श्रीव्यासदेव प्राप्त झाळे. त्या दोन्ही । महात्म्यांचे चरणास नमस्कार करून दुपदार्ने त्यांना धमेप्रर्भाते पांडवांचे क्षणणं सांगितळ. त्यावर व्यासमुने हणाले, “ तझी कन्या द्रौपदी ही पांची पांडवांची भार्या होणेंच इष्ट आहे. लोकव्मवहारा'च्या । मानानं हौ गोष्ट अधटित दिसणारी आहे; पण ही कन्या

(2: कळ नाळकावडडळळा_) अल भा आळडाका मजल कववमकडाडळडडकडाा अवक कह नाममाडमनडाडडमडमावाल मल काटक ्कमादीकालततशीनहतात कका हनक स्याककवावाराालालकमाधनकक्या्त ळय क शा अमच्या क सका आका काका” फका्का्सा सा फक का >» अ” त” क” क” च” च” काक उ ४४ उस” च?४४/ जक फक” का क कक ४४» ३» ष्श््य

८

ष्ट पौराणिक आये-स्रीरर

सामान्य नव्ह. अरे, ही साक्षात्‌ भवानीच्या अंशाने अवतीणे झाली !: | "

! देत्यगणांचा नाश करण्याकरितांच ही द्रोपदी भूलोकावरं ओली ४१.

_ $. अतार प्राप्त होणे इष्टच आहे. तेव्हां तूं निःशंक मनानें ही दिव्य ॥. | प कन्या पांची पांडवांना अपण कर. टि

आहे. ।हेंचा जन्मवृत्तांतही तूं जाणतोसच. इतर सामान्य कन्येप्रमाणें टू व | ती उत्पन्न झालेलीच नाहीं. ती अभ्नींतून उत्पन्न झाली आहे. कोरवादि. य

टी ं आहे. खेरीज हिचा पूर्ववृत्तांत चमत्कारिक आहे. हिने पूर्वा' तप टु

$ करून शंकराला प्रसन्न करून घेतले. आपल्यःला उत्तम वर मिळावा । ह | ई । झणून हिन शंकराजवळ पांच वेळ मागणें मागितले. शंकरानेही £ । _$ तिळा पांचवेळ तथास्तु झटले. त्या शिववरदानामरमार्णे हिलां पंच 2.

दार्ने पांची पांडवांशीं द्रोपदीचा विवाह लाविला. चार दिवस अपव टू :

हवी प | _ व्यासाच्या या भाषणास भगवानानंही पुष्टि दिली. तेव्हां दप-

सोहळा होऊन द्वुपदार्ने पांडवांची बोळवण केली. पांची पांडव, ६१... | कुंती व द्रौपदी यांसहवतंमान दृत्त्तिनापुरास निधन गेडे

_$ दुयाधनादि करव खवळले. त्यांनी त्यांच्याशी वैर धारिडे वे सर्व ह.

इंदपस्थास कढी. औव्यासांनीं घमराजाला राज्याभिषेक करून इंदर- त ा जाच्या गादावर स्थापिळे. पांडवांमध्यें तंटा होऊं नये झणून ४.

नी ला पांचामधे दीची बाटशी करून दिल. पर््माति |.

का दान महिने आणि बारा दिवस द्रापदीला आपली - र

पांडवांना द्रोपदीरत्न प्राप्त झालें हे पाहून त्यांचे भाऊ 2

द्रौपदी. ९

| भायो मानावे, याप्रमाणें दर वर्षांची वाटणी झाली, पाळीप्रमाणें द्रोपदी ज्याची भार्या असेल त्यावांचन इतर चोघांनीं त्याकाली तिळा आपली भायो समजूं नये. इतर्केच काय पण त्या काळीं जर त्यांतून कोणी त्या पतिपत्नींचा एकांत पाहीळ तर त्यानें एक तप £ गृहत्याग करून तीर्थाटनास जावें असा नारदाने दंड ठरवून दिळा. त्या महात्म्यांनी नारदाची आज्ञा वंद्य मानिली. द्रोपदीनेंडी नारदाचे वचन मस्तकी धारण केलं, आणि ती आपल्या पंचभ्रतारास ईश्वर- | तुल्य समजून राहिली. : पुढे कांही दिवसांनीं पांडवांना राजसूययज्ञ केला या यज्ञाच्या प्रसंगी :

पृथ्वीतील सवे राजांनीं धभराजाला अपूर्व वस्तु अपेण केल्या. पांड- वांना अद्भत वेभव प्राप्त झाले. साऱ्या एथ्वींत त्यांचा लौकिक वाढला. ते -

सरवेजण भगवद्भक्त होते. त्यांची पत्नी द्रोपदी ही देखील श्रीकृष्णाची अनन्य भक्त होती. ती आपल्या अतारांना आपले दैवत समजन त्यांची एकनिष्ठेने संवा करी, तिची पतिभाक्ते पाहून श्रीकृष्णाने सिठा आपली बहीण मानिळे होते. श्रीकृष्णाचे द्रोपदीवर सुभद्र - पेक्षांही जास्त प्रेम असे

द्रोपदीसारख्या साध्वीसहवतेमान पांडव वैभवांत लोळत आहेत हें पाहून कोरवादे दुजेनांचं पित्त खवळले. ते त्यांच्या अबवर उठले. चेद्य, शाल्व, मागध वगैरे दुष्टजन कोरवांना सहाय्य झाल, । राजतूययज्ञाच्या वेळीं सवे नृपति भोजनास बसले असतां साध्वी | द्रोपदी त्यांच्या पंक्तींत वाढीत होती. तिच्याकडे पाहन त्या सवे । दुष्टांना मोठें वैषम्य वाटे. पण भगवद्धक्ताबद्दल वैषम्य धरून आप- । लाच नाझ होतो हे तत्व त्या दुर्जनांना माहीत नव्हते. द्रोपदीची ः फन्र्हीते होऊन पांडवांचं उणें क्स पडेळ याविषयी तं नानामरयत्न । योजं लागले. भगवद्भक्तांचं सामथ्ये पाहून तरी त्या दुष्टांनी सदबुद्वे !

डा मामाममामाचाडाचयायामडामाडड वडा डबशशिखिषिथिथिविषव म ाकाययचयायाााायायामाताायऑकज्मायख ा िय_>[ौ]ौु.ोयचयोेांद]़चौा ळकतात र अक्ककऊ ऊकककऊ फकाऊक ७ क”क”फ फ'ऊ”क ऊः ७ कक. कक ७ ७ कक ७७७ ७ कककऊ काऊ कऊरऊदी

७. ७ कट टाल. 2 २६. हट क

धारण करावी झणून श्रीकृष्णाने ल्या ठिकाणीं एक अपर्व प्रकार घडवून आणिला. द्रोपदी वाढीत. असतांना श्रीकृष्णाने तिच्या चातु

यांची व सहुगुणाची मोठी वाहवा केळी. आपण ज्याचे सतत नाम- स्मरण करतां, ज्याच्या कृपेमुळेंच आपल्या पतींना वैभव प्राप्त झालें अक्षा श्रोकूष्माकडे पाहतांच द्रोपदीच्या सवे अंगांत प्रेमररस दाटत आल्य. तिर्च सव अंग फुगून तिच्या कंचुकीची गांठ सुटली. ते पाहतांच कोरवांना अति आनंद वाटला याजूपेना हात आखडून वेड्यासारखी चोहांकडे पाहूं लागली. शकुनी, दुर्योदन, करणे हे एकमेकांकडे पाहून विनोद करूं लागले. त्यांनीं अन्न बाढावधास आणण्याची मुद्दाम घाई केली. प्रत्येकजण निरनिराळा पदार्थ मागू ळागल्य, कोणी कोणी द्रोवदीला “ उभी कां ' म्हणून विचारू लागले

पांडवांची फजीती करण्याच्या हेतूने कर्णे म्हणाळा, “ आज अन्नाचा ् | तोटा दिसत आहे, आतां आपण उठावे हे बरे. 7. कणीप्रमार्णेच इतर दुमेनाना द्रोफ्दी व पांडव यांची थट्टा आरंभन यज्ञाचा निंदा 'चाळविली. त्या खळजनांची मर्मभेदूक भाषणे ऐ कून द्रोपदी. लज्ित

यांतूच अश्रुधारा वाह सत्रना एंक जसा &सरणांचा जाव

यामध्ये निजलेल्या. बाल्काल्य विचवान नायी हणजे त्याची जशी अवस्था होते त्या

सार्ध्वांच्या हृट्यांत प्रवेश करून तिच्या भुजांवर आणखी दोन ह्यात | निर्माण केले. त्या. नवीन फुटलेल्या हातांनी द्रोपदीने आपल्या | । चोळीची गांठ मारली. जिची अजु घेण्याकारेतां कोरवादि जन अगदी । टपून बसले होते. त्यांनीं ती महान्‌ सती एकदम चतुर्भुज झालेली. : र पाहून माना खालीं घातल्या. सूग्राचा उद्य हातांच जसा अंधार | । नाहींसा होतो; विष्णूसहखनाम म्हणतांच जश्ली पातके वष्ट होठात, | र | | त्याप्रमाणें कृष्णकूषा होतांच याज्ञसेनेचं मुख टवटवीत दिसूं लागलं. ४. | शुंभानेशुंभांचा वध करून यशस्वी झाळेल्या भवानीप्रमाणें कोरवादे. प . १ दुष्टांचा गवे ह्रण करून दोपदी विजयी झाली हे पाहून सर्व सज- $ नांना मोठा आनंद वाटूं लागला ! _. पांडवांचा उत्त्षे. पाहून साधुजनांना हषे झाला. राजसूययज्ञ १. $ भार पडून सर्व राजेलोक आपापल्या देशास निघून गेले. दुर्योधनादि । ५ कोरवही हस्तनापुरास चालते झाले, पण पांडवांच्या अभ्युदयामुळे. | 4 दुर्योधनाचं मन हारपळून गेले, तो दीथ निश्वास सोडू लागला. तो तापले- : ग ढं ' ल्या लोखंडाप्रमाणं तप्त दिसूं लागळा, तो नींच सपोप्रमाणं फूत्कार करून । ः | १ पांडदांचा चावा घेण्यास उद्युक्त झाडा. तो ओंठ चावून करकराः १ दांत खाऊं ढागला. पांडवांचे वैभव हिरावून घेऊन द्रोपदीच्या १.

। ल्या शकुनिमामास एकांतांत बोलावून सांगितलं कीं, “ मामा, घं्भे- ब १ राजाची संपाति अवलोकन करून मल्म हींव भरळ॑ं आहे, पांडवांचा ॥: | : | त्ता झाल्याखेरीज माझें मन स्वस्थ व्हावयाचे नाही तश ह &॥& दुर्योधनाची चित्ता समजतांच शकनीनं त्याला. आधार देऊन ऐ. .$ त्याची कांहींशी समजूत केळी. त्या दोंघांनी खलबत करून पांड- $ वांना देशोधडी ळावण्याची मसळत ठरविली. शकुनी हा बूतयुद्डांत |.

ष्र पौराणिक आयये-स्त्रीरत्ने.

धमराजारचे सवे वित्त हरण करावयाचें असात्या दुष्टांनी बेत ठरविला धृतराष्ट्राला तो सब वृत्तांत विदित झाला. आपल्या प॒तण्यांच्या वैभवाने तो आंबळा ृतराष्ट्रही तळमळतच होता. त्याचें दुर्योधना-

प वर अत्यंत प्रेम होते. तो दुर्योधनाच्या अर्ध्या वचनांत होता. तोही

आपल्या पत्रांच्या दुष्ट बेतास अनुकूळ झाला. धर्मराजादे पांडव । आपल्याला मानतात ही गाष्ट धृतराष्ट्‌ जाणत होता. त्याने पांड- | वांच्या सुजनतेचा फायदा घेऊन त्यांचा नाश करण्याकरितां बिदु- रास पाठवून त्मांना हृस्तिनापुरास आणाविले. कोरवांच्या घरीं मोठा यज्ञसमारंभ आहे असें निमित्य दाखवून धृतराष्टरानें पांडवास आपल्या घरीं आणल्यानंतर दुर्योधनादि दु्जनांनीं धर्मराजास द्यत खेळण्याचा आग्रह केला. धर्माने द्यूत खेळूं नये झणून सज्जन विदु- प राने त्यास बहुतप्रकारे शिकावेले; पण धूतराष्ट्राची आज्ञा पाळणे ह आपले कतेव्य आहे अर्भ जाणून घर्मराजा बत खेळला $ बरमराजा चृतयुद्धांत निपुण ह्योता. पण शकुनीनें कपटाचा अव- । ळंब करून धर्माला फजित केलें. त्यानें धर्माला ईषेस चढवन त्याच्या-

शं

केडून पण लावून द्यूतयुद्ध सुरूं केलं. शकुनी प्रत्येक डावांत विजयी

झाला. धमराजा एकेक पण हरूं लागला. अखेर धर्मराजाचें सवेस्व

हरज होऊन त्यानं स्वतःसह आपले सवे बंधू पणाला लाविले. शकु नीने तोही पण जिंकून सवे पांडवांना आपळे दास बनविछे. धर्म- राजाला चूताची इतकी हाव चढली की, त्यानें आरमित होऊन आपली

ल्क डटनमम्ी केक: ज्ळ नयमळेल्य >.

प्रिय पत्नी साध्वी द्रोपदी हिळा देखील पणाला लाविळे शकुनीचे,

आपल्या कपट्पाझाच्या सामथ्याने द्रापदीचाही पण नजिंकिला आणि ही. विळाही कोरवांची बटीक बनविली. पांडवांचे सर्वे राज्य हरण हांऊन त आपल्या भार्यसह कोरवांचे दास झाले, हे पाहतांच दयो'धन-- ३। कणोदिकांचा हषे भगदांत मावेना पाडवांचे वेभव नाहींस होऊन

फक:

द्रौपदी. दै ३ |

िडडशशशाकाशकशिकिबबबबऑऑऑऑशनशागगशऑऑुशशशशाा॒ाआा॒ाााजज्ञ्््काायावलााााळाामाावाडाड मा

आपल्या पुत्रांचा अभ्युदय झाला हे जाणून भांधळ्या भृतराष्ट्रालाही आनंदाच्या उकळ्या फटं लागल्या

यासमयीं पांडवाबरोबर साध्वी द्रोपदीही हस्तनाप्रास आलेली होती कोरवांनीं कपटद्यूत खेळून पांडवांचे पर्वस्व हरण केलें आहे ही बातमी ऐकतांच द्रोपदी चिंतातुर होऊन श्रीकृष्णाचा धावा करूं लागली

द्रोपदीसह पांडव आपळे दास झाले आहेत हं जाणून दयोधन अतिशय गर्वाने विदुरास झणाला, ““ पांडवांना आक्षीं जिंकलं आहे र द्रोपदी आमची दासी झाली आहे. तूं द्रोपदीला आतां सभारंगांत धेऊन ग्रे ! सवे सभेमध्ये तिचे पातिव्रत्य काय आहे ते जगाला दाखविल्यावांचून माझं समाधान होणार नाहीं. ” दुर्योधनाचें भाषण विद्रास करस रुचणार ! त्याचा धिःकार करण्याकारेतां विदर बोलला, “' हे महादुजेना, कपटी दुयोधना ! अपवित्र वाणीचा उच्चार करून पापाचे पवेत आपल्या डोक्यावर कां उभारतोस 4 तुझा प्राणनाश जवळच आंढवला असावासं दिसते. !

विदुर हा पांडवांचा पक्षपाती असून कोरवांचा हितशत्र असल्या- मुळे तो पांडवांचा केवार घेत आहे असे जाणून दुर्योधनाने विदु- राची निभेत्सना केली. त्याच्या हातून आपलं कार्ये भागणार नाहीं असें समजन त्याने प्राप्कामी नांवाच्या एका सेवकाला द्रोपदीस आणण्याकारेतां पाठावेल. तं सारथ्याचे पोर द्रोपदीच्या मंदिरांत जाऊन तिला सांगूं लागले, “' हे द्रुपदनंदिनी ! दयधिनमहाराजांनी तुळा सभेमध्ये बोलाविले आहे. धर्मराजाचा दयूतयुद्धामध्यें पराजय झाला आहे; दर्योधनाच्या आज्ञेपुढं कोणाचाच इलाज नाहीं. / .

हे शब्द ऐकतांच द्रोपदीचे काळीज चरं झालें. एखाद्या कमळि- णीवर वज्ञ पडावे त्याप्रमाणे त्या प्राप्तकामीच्या शब्दाने. तिची दुर्धर अवघ्था झाली. ती तसाच धीर धरून हणाली प्रत जाऊन

0. अधे. प हबखजबमयबि डुबा 00५.20५2000.1002 0 हरये, (यदी कलली अमर. मशे कड कद शवक वेक कीक रे.

कााफाऊ फक काक फा ासाक उच प”क स स्ककाचा(फकास्फा कपाः्साक का काया क कका?” काका कका

| ] | | | टू | | | | | |

, । भीष्म-द्रोणादिकांना माझा निरोप सांग का, तुझी सर्वे सभ्य सभे- | २ "घ्य बसळे असतांना दुयांधन अशी विपरीत क्रिया करतो याचा (१. | अर्थ काय ? धर्मराजा पण हरला असेल तर तो तुमचा दास | टे झोला असे, नारदमुनींच्या वचनाप्रमाणे माझ्यावर सांप्रत धर्ग ह. $| राजाचा अधिकार नाही. ही मी भीमाची भायी आहें. दथोधनाने | भरीसाल्य जिकळें असते किंवा भीमाने मॉझा पण लावला असतां तर्‌ | | मदे कर॒बांची दासी होणें रास्त होते. धमराजाला यावेळी द्रौपदीचा ! | ३ प्रण लावण्यास हकच पोचत नाहीं. 7

। _ त्या सूतपुत्रानं द्रोपदीचा निरोप भरसभेत बोन दाखविला खेरीज यावेळीं द्रोपदी वहतुस्नात असल्याचेंह] वत्त त्यानें उघड. पर्ण सांगितर्ळ, त्याच्या कमकुवतपणाबद्दळ त्याची निरेर्त्सना करूच | ३) दुर्योधन दुःशासनास झणाला, “ द:शासना तुझ्यावांचून ह कार्य | ऱ | होणार नाह. द्रापदी आपली दासी झाली आहे. दासीला सभेमध्ये ४ आणण्यास काय हरकत आई! तू असाच्या असा जा: आणि ' $ तिची भौड न धरितां तिचे केश घरून तिला फराफर आंढीत । सयेमध्ये घेऊन ये ! 1 | दुयोधनाचे भाषण दुःझासनास पसंत पडे मयंकर वाघ हरिणी- | वर्‌ उड्हे घालण्यास मार्गपुढें पहात नाहो; किंवा राजाच्या भांडारांत अवर करण्यास चार जसा संकोचित्‌ होत वाहों त्याप्रमाणे दःॉ- । ई र सन बेपवा होऊन द्रोपदीच्या मंदिराकडे घावढा. सीतेळा उचछन | बेऊ पाहणाऱ्या सवणाप्रस्णे दुष्ट असा तो डुःशासन दोपदीळा । पदी तुझ्या पांची पतींना आद्ली दास केळे आहे. | $। तू. आमची दासी ज्ञाडी आहेस. तुला राजा इयोंधन आपण होऊन |

| आलेसे दिसतें. तूं आनंदानं : खेमध्ये चेऊ आणि दुर्वोधनाची मार्बा हो. ”

द्रोपदी. |।|।| 1

0 आहे... “क,

जप,

दु:ःशासनाच हृ अभद्र भाषण एकताच आपल्यापुढ ता यमदू-

ई तच उभा आहे असें द्रोपदीळा वाटले. तिचा कंठ दाटून येऊंन ती

। दुःझासनास क्षणाळी, “ भाउजी, तुझी बायकांना सभेमध्ये कसे. नेतां : तुझं सर्वांचा ज्येष्ठ आता जो धर्मराजा त्याची पत्नी हणजे.

ह डं क र. र्‍ उ

जकमविमान किम उयामळ माकट काडा. :भकभठे सिलत >.

ह.” हि. ह) -णिहरजही आकर क: ि न

विडी: जह

सया पळ हिर. विळा :कह यकर आटक: :-4अईल जकात. औत वोट उह

तुझांळा तुमच्या गांधारी-मातेसारखीच आहे. भाउजी, यावेळीं तुह्लीं

माझा कैवारंच घेतला पाहिजे. तुझींच माझे रक्षण केळे पाहिजे. यॉसमयी तुझी द्वुपद्राज होजं इष्ट आहे. ह॑ जर तुमच्याने करवत १. नसेळ तंर भाउजी; आपण शस्र धारण करून माझा शिरच्छेद १. $ तरी करून टाका |

द्रापंदांच त्या दुष्टांचा पुष्कळ करुणा भाकल|. पण त्या [नदबाला

भजनमार्ग कधींच आवडणार नाहीं. निखारा आपला गण केव्हांच

सोडणार नाडी. त्याचम्रमाणे पांचांलीच्या उपदेशवाणीने दुःशास- नांचे मंन द्रवले नाहीं. तो तिंची निंदा करून तिळा ओढून नेण्यास | संरसोवला. त्याचा दुष्ट हेतु ओळखून द्रौपदी तेथूंन उठली आणि.

गांथारीकडे पळून जाऊं लागली. [तिला घरांत जाऊं दॅर्ण इष्ट न

वॉट्न दुःशासनही तसाच तिच्या पाठोपाठ धावला. त्यान तिचे केश ६. धारिेळे आणि निःशंकमनानं ता. तिला आढ लागला. दुःशासनानं ।

अ

नांवाने हंबरडा फोडून आपला देह धरणीवर टाकिला. त्यां महापाति-

ब्रतेच शरीर पुथ्वीवंर पडतांच सवे ब्रक्मांड डळमळू लागल, १... & संससंमुद्राच पाणी उसळू लागळ. सूयंचद्र स्थानभ्रष्ट होऊन. 3. $ पृथ्वीवर पडण्यांच्या बेतास आठे. केलासंनवॅकुंठा[दे-ठोकही

हांदेरून गले !

--*-५->-->>>:८:--॥॥ा>--2>----ाामणणणशणतशणा तिल

तिच्या केशाळा जोरानें हिंसका मारतांच पांचालीनं श्रीकृष्णाच्या

क क

र 1

। दंया कोठनं येणार ? हिंसकाला कधीं तरी माया उत्पन्न झाली ६. ७ आहे काय ! धनलुब्ध माणसाला धम कसा रुषचेलळ? साधु-नंदकाळा

! ग र र

: : : शिका. क | उ

र धू ग डे क क

| र १ कका री

मामा खंबा रुबाया १ बका ााडाय म हबया &

कलक औकळ:3><:

0020404000 9-20200 00:90 ७०७ ७५% 0 ७०७ १८% & % ७ ७60 4.35 4

' आण कासार्वास झाळे आहेत; आपण क्षणभर उभे तरी रहा हो!

दडे पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

“१४. ४७००/४४७७/७/१७७७.७० ५५७७ > ४ी7/४”५४५५१/-०४-१/४८४५-५./- 2०-०० > शोती ती री दत का क्यात "१८४४४७४१७१. ५.७१.”

ह.

त्या चांडाळानं तिचे केश ओढून तिळा उठविळें. एखाद्या दीन हॉरेणीळा तोंडांत धरून दुष्ट व्याप्र पळून जातो तसा तो पाप- श्‍ प्रवृत्त, दुरात्मा दुःशासन द्रोपदीला फरफरा ओढीत सभेकडे नेऊं र लागला. दोपदीचे सर्वे अलंकार विगळित झाले. [तिच्या गळ्यांतीळ ॅ

| मोत्ये ठिकठिकाणी पडूं लागलीं. तिनें अश्रुपात करून धरणीला १

इन के. क क्क दीर हस य

भिजवून टाकेळे. मनामध्ये श्रीकृष्णाचे ध्यान करीत ती दुःशासनास (१ द ० शच हर क हर्‌ र - कि झणाला!, “ भाउजी, आपण मला अशी ओढू तरी नका हो! माझे टू केश थोडे तरी सैळ सोडा हो ! माझ्या घज्ञाला कोरड पडून माझे - |

तुझी जर माझी कुतरओढ करण्याचें बंद न कराल तर मी तुझांठा १ क

द्रांणगुरूची शपथ घालते. गांधारी व धृतराष्ट्र यांना स्मरून तरी

| तुझी या दीन भावजयीला अशी वेणी धरून ओढूं नकाहो! ?”

तिच्या विनंतीस मुळींच न जुमानतां त्य़ा पापात्म्यानें तिला ग

। तसंच ओढीत ओढीत सभेत नेले. वीज चमकली असतां जसा ' आकाशांत प्रकाश पडतो त्याप्रमाणे द्रोपदी येतांच ती सभा प्रकाश- | मा आ... च्य ९७ _ ७५. ७ > र हर 3 4 _

। पन झाल. द्रोपदीची विटंबना पाहतांच सभेमधीळ सजन लोकांनीं ।

ट ! ठ आपले डोळे मिटले, दुर्जनांना मात्र आनंदाचे भरते प्राप्त झालें. १ त्या सहुजसपन्न पतित्रतेचा महिभा न जाणतां अंगराज कणे तिला - | 4

र

ट्ट

है

ठर

!

हणाला १ - हक आ... ह क क ढ« २ __ क * * द्रोपदी, तूं आतां पांडवांची आद्या सोडून या दुर्यो-

। धनाच्या मांडीवर बैस. दुर्योधनाला प्रसन्न केठेस झर्णजे तुला अनु- | पम वेमव प्राप्त होईल. /

त्या सभेमध्येंच पांडवही दीन होऊन बसठे होते. कर्णाचें उन्मत्त

४. भाषण ऐकतांच द्रोपदीने आपल्या पांची भ्रतारांकडें केविलवाणी .. न पा क र क क. अ. कू | उक केरून पाहिळ. तिची करुणास्पद स्थिति पाहतांच भीमाचा क्रोध

$ अनावर झाला. त्यानें आपली गंदा सरसावून भाषण केले का, ९

द ऱ्य मंवळावीका आडवी 1. १

0.8.40..69 40.49. 48 /वि 4.4. 4 8. / कुक. 43. हे .८.284. 0: 40.8. आहि. 40. हे... शीळ. शि अकि 43 49.48 अि.&% शी श्री कि.&. 0.48 49. अळे, अ)... 4.8

द्रौपदी. द्७

:: अभद्र क्रिया करण्यास तयार झालेल्या या सर्वे कोरवांचा मी आतां येथल्या येथं शिरच्छेद करतां पहा ! पांचाडढीचा छळ कर- णाऱ्या सवे दुष्टांना मी या गदेच्या टोल्याने भडभडा रक्त ओकावयास ठावीन. /” | भीमाचा क्रोध व सामथ्ये धर्मरांजा जाणत होतां. क्रोधाच्या भआवशात भामाकडन अन्याय हाऊ नय जाणून धमराजा भुमास उद्देशून बोलला, “ बा भीमा, तुला क्रांध येण रास्त आहे; पण या वेळीं तं क्षमेचाच अवलंब करावयास पाहिजेस. कोरबांनी आपणा सर्वांना पणामध्ये जिंकलं आहे. तुझा क्रोध जर अनावर झाला असेल तर तूं कोरवांच्या ऐवजीं माझ्या डोक्यावरच तुझ्या गदेचा प्रहार कर; पण स्वधमे व सत्य यांची मर्यादा सोडं नको. मेख्मंदारासारखे १ पर्वेत चळतील; सूर्यही पश्चिमेस उगवेल; चंद्र उष्णता धारण करील; खडकावर कमळें उगवतील; परंतु भगवद्धक्त असत्ये मार्गाचे सेवन कधींही ? छि करणार नाहांत. आपण सवजण कृष्णभक्त आहा हतं जाणतोसच. ” ; धमाच्या या भाषणाने भीमाचे मन शांत तर झालं नाहींच; पण )? चो द्रोपदीला दासीपणा आणण्यास कोरवांपेक्षां धमराजाच जास्त कारणी- ] भूत झाला आहे असें वाटून भीमाची वाते जास्तच बेफाम झाली. | हि तो धर्गराजावरच दांत आंठ खाऊन हणाला, “ धरमेराजा; तूं तोंडाने श सवे शास्र सांगतोस पण या कामीं तंच नीतीचे उलंबन केळं आहेस | टर क्रि षि ४ 9 हि शि टर शै |: शै हि ख्क्ै

च करप” फा का क उ: १७ क फा उ उ फा ७ च ७७ ५? का उ” क ७ ४? फक फक” फक क” क"%७कऊ र

व्यासनारदांनीं तुला च्युत खेळ्‌ं नका ह्मणून बजाविळें असतांना तुंच द्यूत खेळून आह्यां सर्वांना दास बनविले आहेस. थांब; ज्या हातांनी | तूं फासे टाकलेस ते तुझे हातच मी तोंडून टाकता. * असें बोळून रागाच्या आवेश्यांत भीमसेन आपली गदा उगारून धर्मावर धावला ! इतक्यांत विवेकसंपत्न पार्थ त्यास अडवन धरून म्हणाला, “' भीम- सेना, अरे, तूं हा केवढा अविचार करीत आहेस. अरे, या ब्रैक्षांडा-

कि ठकक”ऊ ७४» कक ७४ क्क ७ ७ ४४७७ कक” ४०७७» 0 प” फा ७”का क स छा ऊ ७” क ४ क फु प चक प ५४ ७७

| | ६८ पोराणिक आये-स्त्रीरत्ने

। | |)

ब्लडी कलटक्रीकीन् ०० ४०४०४७०४७००१७५०/४७४७/०१५/४५७४४४४०४०/० श॑ बन क क भं क क

र मध्यंही धमाम्रमाणे ज्यांत, सत्य, नीतिसंपन्न असा पुरुष सांपडणार नाहीं. धर्मराजा झणजे भक्तिरूपीं तपोवनांतींल तापसी आहे. सद-

| 4 ्ि

। बुद्धिसरोवरांत पोहणारा तो राजहंस आहे. विवेकरूपीं रत्नांचा तो $ मकर आहे. अजातशत्रु भर्मराजा आपला वडील बंधु असल्याने तो आपणांला पंडुसमानच होय. धर्मराजाची जी प्रतिज्ञा तीच आपणा | सर्वीची प्रातेज्ञा ! त्याचा जो पराजय तोच आपर पराजय ! धर्मे- राजाचे हात तोडून अपकीती'चाच डाग लागेल. अरे, हा सवे संसार । व वेभव मिथ्या आहे. धरमराजामुळें आपणांस हीन स्थिति प्राप्त झाली

ग्

*

हि तरी बेहेत्तर आहे. धर्मराजाच्या शब्दाकरितां आपणा चारी बंधूस | मृत्यूने ओढून नेळें तरी आपण सर्वांनी मरणासही तयार असलं १ . पाहिजे. विपत्काळ प्राश्त झाला तरी सज्जन लोक नींतीपासून ढळ- १ ल्याचें कधी कोणी ऐकलं आहेका? ?” : ृ माचा क्रोभाथरि प्रज्वडित होऊन विचाररूपी वन जाळीत र | ., चालला होता; पण पा्थांच्या वचनरूपीं मेघांनी तो शांत झाल. ४ ४ भामानं धमराजाच्या चरणांवर मस्तक ठेविलं; आणि आपल्या अप- : $ राधाबद्दल लजित होऊन तो स्वस्थ राहिला. : पांडवांचें आपापसांतील भाषण आटपतें तांच दुःशासनाने द्रोप- : दीच्या वेणीस जोरानें हिसका मारिला. त्या हिसड्यानें दीनवदन होऊन द्रोपदी भीप्मद्रोणाकडे पाहून म्हणाली, ““ तुमच्यासारखे । न्याय व॒ नाते जाणणार वद्ध गृहस्थ या सर्भत बसले असतांना हे दष्ट । कोरव असा अन्याय करतात हे मोठेंच आश्चर्य आहे. तृह्यी वडीढ $& आहां. कोरवांनीं मळा जिकलं किंवा नाही. याचें उत्तर तुझंच ॥। आपल्या मुखाने सांगा. | & यावर महाराज भीष्माने सांगितठं, “ पांचाळी, आह्मी कितीही र | न्याय जाणत असलां तरी आह्यांला येथें कोण जुमानणार £ प्रत्यक्ष र |

9 लका

। घर्मराजाच आपण पण हरल्याचें कदूळ करीत आहे त्यास आमचा काय इलाज आहे बरें ? नंतर द्रोणाचार्यही म्हणाले, “ हा धर्मे- राजा सहुणसंपन्न व सत्य जाणणारा आहे. त्याच्या तांडांतून विपरीत । भाषण कव्हांही निघणार नाहीं, तो ञ॑ काय म्हणतो त्याच्याविरुद्ध आम्हांला कसें जातां येईल. !' |

भीष्मद्रोणांदीं धमराजाच्या आड दडून कांहींतरी उडवाउड- बीची उत्तरं दिलेली ऐकून द्रोपदी निराश झाली. तिची त्यांच्या । न्यायबुद्धीवर मोठी भिस्त होती. परंतु तेही मिडेनेंच कार्हांतरी । बोलत आहेत हं जाणून ती सवे सभेकडे दौनवदन करून पाहूं लागली. इतक्यांत विक्रणे पुढे होऊन झणाला, '*' द्रोपदीला पणा- मध्ये जिकळ असं जो कोणी हणत असेल त्याच्या जिव्हेंठा किडे

अःरडन सांगता. या ठिकाणीं हा घधडघडीत अन्याय होत आहे ही सवे सभा दृष्टांनीं भरलेडी आहे. यामध्ये खरा साधु कोणाही दिसत नाहीं. धतराष्ट्र हा पत्रलांभान बाद्धेभ्र्ट हाऊन अंतबांद्य

आणि हा दुष्ट कर्णे यांनींच दुर्योधनाचें चित्त मलीन करून आमचा कुलक्षय मांडला आहे. ज्यांनीं या साध्वीला सभेमध्ये उभें केलं । आहे ते सवे भळळे आहेत. ही द्रोपदी झणजे प्रल्यार्झांची ज्वाळा ।! आहे. कणासारखे चांडाळ हे त्या ज्वालंमध्ये पुढें पतंगाप्रमाणं । भस्म होऊन जाणार आहेत!

विकणाचें भाषण ऐकून कणे संतापला. तो चवताळून ह्मणाला, ६ (वेकणा; धमराजानं पण हरला यास आह्णीं काय करावे. तूं मूखांप्रमाणे. बडबंड करतोस त्याबद्दढ मीं तुझी जीभच कापून 1 टाकली असती; पण गांधारीकडे पाहूनच आह्लयी गप्प आहां हं

पडतील ! पांचाळी आमची दासी ठरत नाही असें मी प्रतिज्ञापूवेक

आंधळा बनला आहे. भौष्मद्रोंग मभिडेन मंल आहेत. हा शाकुने

डड ्ॅब्ब्ाजाआव॒बबाबााया रडा ज््््आआिजजखजयियययवावााधिाधधाााामाणावा॒व4॒थझश. वयययववययाशममकातमवमाडीिकाबकयााकाधमायाया अया” क काका कफ ७/ख”याा क ७ चक क ४» ७ फा. ककया्सा आका कफ फक क काक फा्ाा्का्क्क्का्फ्का क्क

१ क री

क “2:20. 4 4७ तुहे. 49:49: 4.40. 8. क क र ७ ७ ७ ७ ७ ७... 1... 'मर्मिमिडधीडनअकीश डीत कदम ेतामवमकमातजडडतममडा अडालमवहनत आलल य य पिठोरी 99008225:40धहेना राशी 053002:054०049

७० पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

ध्यानांत आणन तं त्तब्ध बेस. तूं भीष्मद्रोणांनाही ज्ञान शिकवितास याची तुला लाज वाटत नाहीं काय £ दासी झालल्या द्रोपदीला सभेंत ओढन आणलें यांत अन्याय तो काय झाला १ अरे, एक स्री आणि पांच भ्रतार असें कोणत्या तरी शाखांत आहे काय अरे; ही द्रौपदी हणजे पापिणी, जारिणी आहे ! पांची पांडवांची वल्लं व भषणं काढून धेऊन हिला दंखीळ येथे नस करा अस म। हणता” कणांचे भाषण ऐकतांच पांडवांनी वस्रभूषणांचा त्याग करून वल्कलं धारण केलीं. दुर्योधन बेफामपणानं द्रोपदीला हाक मारून १ आपल्या मांडीवर बसण्याकरितां आज्ञा करूं लागला. त्याचं तं | भ्रष्ट वाक्य एकून ता साध्वा ह्मणाळो, ' कोरवकुलाचा हाळा कर- ण्याकरितां तुझी आपल्या हातांनींच अशी पेटवीत आहां याचं भान धरा. हे चांडाळा, कुलांगार इुयोंधना; मी तुझी भावजय असून तूं मजविषयीं पापवासना धरितोस आणे मळा मांडीवर बसण्यास सांगतोस त्याअर्थी गलितकुष्ट भरून तुझी जीभ अद्याप गळून कशी पडत नाहीं ! तुझ्या मांडीवर मी तर बसणार नाहींच; पण भीमाची गदा मात्र तुझ्या मांडीवर बसून तुझे पंचप्राण हरण करील. भीमाची ! गदा हीच तुला योग्य नवरी आहे. तुझ्या घरांतीळ सव खया । हाहाःकार करून मुखाने वारं वाजवीत असतांच तुझे या । भीमसेनाच्या गदेशी लभ लागून तूं समरमंचकावर लोळत पडशील तेव्हां तुझे डोळे उघडतील. तूं आपल्या शंभर बंधूं-सह यमलोकीं ' जाशील तेव्हांच या धृतराष्ट्राचा आत्मा थंड होईल | द्रीपदीच्या भाषणाची पवा न करितां दुर्योधन अधिकच उन्मत्त । झाला. त्यानें आपली मांडी उघडी करून तो पुन्हां द्रोपदीस हणाला. “ हे प्राणप्रिये द्रोपदी; तूं माझ्या या मांडीवर नि:शंकपणे येऊन | बेस. तं माझी अधांगी झालीस हणजे मी तुला पड्राणी करीन; १) | ये, ये; त्वरित येऊन तुझ्या आलिंगनाने मला धन्य कर

७५७५०५५००८००५७४५४०७ ७०७७७४७८०७ ५१%%१०७%१००७%७९९७५५%५%%%%५% ४५५७५९५ ५९०%७१०५५५०५७ ९७५०८५८५५%%%१५७९५%०%५%९७९७८%%७७% ७4७७%%०७७%७४७०%७%%७%%० ७७७०७२७५७७ ककमत त)

त

प 4 ं | ौ $ ! | | ौ र भ ई |

ह

न

द न 8 ! द्रापदा. ७१ | पय प ल स टी य या य न डी. १. दु्योधवाचे बेफामपणाचे उद्गार ऐकून भौमसेनाचे डोळे लाल द

झाळे, त्रस्त झालेल्या भुजंगाप्रमाणं तो खवळला. मस्त झालेल्या

ऱे

हत्तीपरमाणे भीमसेन चवताळला. चिडलेल्या वाधाप्रमाण कापायमान होऊन तो म्हणाला, “ हे आंधळ्या धतराष्ट्राच्या कुलांगार पारा; इकडे पहा; अरं, तं ज्या मांडीवर द्रॉपदीला धारण करण्याची इच्छा करीत आहेस ती तुझी मांडी मी.या गदेच्या टोल्यानें छितन्नभिन्न करीन, ही माझी प्रतिज्ञा एंकून ठेव. माझी ही प्रतिज्ञा खांटी झाली तर आह्यां पांडवांचे कृष्णदास्यत्व व्यथे गेढं असं समज भीम आणि द्रोपदी यांच्या शब्दशख्ानं विव्हळ होऊन दुर्य- धन अधिकच खवळला. तो दःशासनास हांक मारून म्हणाला, “ दु:शासना; अरं, या द्रापदीचे हात, पाय, नाक, कान, जीभ तांडून टाका. आधीं तिचं वखह्रण करून तिला या भरसभेत नम करा असं मी सांगतो. ”

द्यांधनाची आज्ञा होतांच त्या चांडाळ इ:ःशासन!नं आपल्या डाव्या हातानं [तिची वगणी ओढून धरिली आणि उजवा हात तिच्या वखास घातला. द्रोपदी दीन हांऊन आपल्या पांची भ्रतारांकडे पाहूं लागली. ते सवेजण दास हाऊन बसलेल पाहून ती निराश होऊन अश्रपात करू लागली. तिचा कंठ दाटन आला. सवे अंग धमयक्त झाले. तेच्या अंगाला थरकांप सुटला. आतां आपलं रक्षण कर- ण्यास एका श्रॅकृष्णावांचन कोणीही समथे नाहीं असं जाणून अनन्य- भावानं ती पवित्र साध्वी कृष्णपरमात्म्याचा धावा करूं लागली : हे करुणाकर, गोकुलवासी श्रीकृष्णा; माझा केंवार घेण्यास तं स्वरित धावून ये. हं गोवधन उचलणाऱ्या कृष्णरूपीं जगदंबे; दर्या- धन, दुःशासन या शुंभनिश्ुंभांचा वध करून माझी लाज राख. हे कृष्णा; तू वंदशाखरांना वंद्य आहेस. तूं सवेसाक्षी असून तुला माझं :

! री व ढं धे | | १ | | श्‍ | | |

हवी

व रि शड क हल डा न ठु क क र डु र यक क क ल हल स... ० टी टे र शु. ७७ ८ 2542: अ24:55232: 32 जळे: :द अव मेक न्यत:

डू प क शिक ऑ&-% ०० जळे. उ. यद शा. 3!

मीन फक प शाक तक. र क...” प क (य मळती कक वम्टी हतया: 50 य

संकट दिसत नाहीं काय ? अरंण्यामध्ये वणवा पेटला असून त्यामुळं

जिंचे प्राण व्याकुळ झाल आहेत अद्या दीन गायीवर हजारा व्या- प्रांची उडी पडावी त्याम्रमार्ण या कोरवांच्या सभत माझी स्थिति झाली । आहे हं तुला समजत नाहीं काय ? हे भक्तवत्सल, दयाल श्रीकृष्णा; ' यावेळीं तुं धावन न येशील तर तुझ्या बीदास कमीपणा येईल ! | *

श्रीकृष्णा, ही द्राफ्दी तझी बहीण जाहे. तुझ्या बहिणीला दृष्ट कोरव गांनीत असतां तझा अभिमान नष्ट कसा होईल £ हे केटभारि !या कोरवरूपीं कुबुद्धि--सागरांत बुडणाऱ्या या तुझ्या दीन दासीला तुंच हात दृ. कोरवरूपी पि्नाचांनीं मळा वेढलं आहे तेहां परमेश्वरा तंच यासमयीं पंचाक्षरी हो. तूं दयेचा सागर आहेस. तूं पराक्रमी

छोकांतील नरातेह आहेस. ही द्रोपदी तुझी कन्या आहे. सिंहाच्या

बौलकाला कोरवरूपीं मत्त गजांनी वंढणं तुला बरं दिसत काय १ दाम बंधां श्रीकृष्णा; मला तुझ्यावांचून काठही थारा नाही. इंधरा, तूं त्वरित धावून ये; माझी लज्जा गेल्यानंतर तुझ्या धावुन येण्याचा कांय उप्यांग होईल £ गोपाळा, तुला इतका विलंब कां लागला आहे

$ नं कळे. या दुजेनांच्या सर्भंत तुझ्या द्ोपदीची अवकळा झाल्या- १ नंतंर तुं येथ येऊन काय करणार श्रीकृष्णा; तुला योगनिद्रा लागली

आहे काय £ तुला हाका मारतां मारतां या तुझ्या बहिर्णांचा घसा कोरडा झाला तरी तूं जागा होत नाहींस काय? ज्याला आपणच वाढ- विले त्याला आपणच बुडविणें प्रशस्त न वाटून पाणी लाकडाला बुडर्वीत माही त्याममाणं आही तुझ्या कृपेनंच वाढलो आहो. या कोरवरूपी

लांडग्यांचा कठ विदीणे करण्याक!रेतां तू धांवून येणार नाहीस; या दीन ।

निंसंघारं पतित्रतचे रक्षण करण्यास तुझ्याकडून हयंगय होईल; यां

जैरणागंतं द्रोपटींची अजन जाईल; या तुझ्या पांचालीची लज्जा । $ सरक्षण हयणार नाह; तुझ्या आश्रित जनांची दृष्ट कोरडांकंडन

2-2. आहि 2

कमय डेक यय विनम्र या ााडडयाडाडमवडयााडमयडामाच शातात ्काक”्का्जा्का्च शकता फफ्फसाः फा” कफ” फाास”का सान्या पाचा काकाचा

ण्या क का त कता य मकती

४ ७र पौराणिक आरथे-स्त्रीरत्ने.

|

७39 45:56

ककंळकंचे :

द्रौपदी _ ७३

डिडीनिनी2/7/-/--/-५॥५/-/-/५४५०५८/५-००/८/५०>-०-/०-०००००-०-००-००००७५००००>.००-००>.-

. ये अवहूलनाच होत राहील; अनन्य होऊन तुला हांका मारणाऱ्या

दान, दुकळ्या द्रोपदीचे रक्षण करण्यास तूं .घांवणार नाटीस कर बुझ्या दयाखुणारू कलंक लागून तुझं भक्तपालक हुं नांव स्येस्वी नष्ट होईल ! याची कांही तरी लाज घर. धाव, श्रीकृष्णा. धाव ! दीन- सरक्षणाकेरितांच तुझें अस्तित्व आहे. याचें स्मरण कर द्राषदाच्या र्‍या करुणाशब्दरूपी भअमरांनी श्रीकृष्णळूपी कमळावर युञारच मांडला, यासमयीं श्र:कृष्ण-परमात्मा स्वानंदरूपी मंचकाबर्‌ पडळा असून ज्ञानकळा रुक्मिणी हो त्याचे चरण चुरीत होती. द|पदीची ह्यंक कानीं पडतांच श्रीकृष्ण-परमात्मा जागा झाला. तो घाबरपणान चांहाकडे पाहं लागला. पांडवांच्या खजिन्यांत सांठ. बिळेल्या द्रोपदीच्या लज्जारूपीं अपार संपत्तीवर कौरव चोरांची धाड पडत आह हा! गाष्ट ज्ञानद्षष्टान समजून येतांच ता भक्तवत्सल श्रीकुूण्णय थरथर कापू लागला. रु.केमणींच्या नाजफ हातांतील आपलं वरणे काढून घेऊन ता एकदम धावत सरल. त्याची अगद| धांदल उडाली. पीतांबर!चा सागा खांण्याचंदी त्याला भान साहेळ नाही. आपला मुकुट धारण करण्यासही तो बितरला. पतित्रतंच्या संरक्षणाच्या कामी वेकुंठाविपयीळा धौर कपा निघणार त्याचा कंठ सद्रादेत झाला; त्याच्या डोळ्यांतून अश्रुधारा वाहूं छोगल्या; तश्याच [स्थतात ता उघडा बांडकाच पळत सरला आणि सती द्ोपदीच्या पाठीशी जाऊन उभा राहिला हृकडे कोरवंसभेत दुष्ट दुःशासननं तिच्प़ा घेद्मास हाते घातला होता. तिच्या ल्जेचं संरक्षण होण्याकारेतां श्रीकूष्णानं आषल्या दिव्य कृपावख!न द्रोपदींची काबा झाकून टाकडी, त्याच्या चरखा च्या तेजाने ती सवे सभा प्रकाशमान झाला. आंढदेपुरुष श्रीकृष्ण पाठाश| । उभा आहे हे पाहतांच द्रोपदी आल्हाद पावून त्यास म्हणाढी,

यया 0)?0ी0ी?0?0ी?0२९च00ी0 0”? ?सितिएिषिणशणणण0ण१0?१णी शीरणणणाणणाटिणा ण) ण? २ पि णललायाणणसनस्ययाणणणपा चात ी > विहहििशिाबाावाााााााागा॒ाबब र्यमांडाकामा आळा णन क्ल यकयुकवेन सार्क क कः त उ» फा खा क ०७ ७७० क” क. ८7 चतक ४७ शा च ० का क” क "कत ४” क. क क प? आ ७” क कका आ» 2. ह. आगेणाी

२१०

"पेश या कका कया का कका ५०का्फ्क्काक्क्क्फ्क

फणी लीत करच काकिामकका यो कक्कड.“

डववटमेल कक ककयटीककक्यागीणीपीणा णकत“

विजन वु

न न्न्न कका ७>ऊऊ अघ”क क इ, कक” कः उफ क ४४ क" फ» कक” ७ क”ककककक्क >क्क्क््क्क ल्क कल्ककन्ल्क

द ././0.9. 4)... क. 49: 5 4ि:4 वीक हे. हे वि विन “ह. “हे. ह. हे. “ति ही. आ, * वे. “हे व. आ क. अि./ 404445 8 49.40 40 0“ “हि वि4. “हिन शी वे अहि. वि क

| पौराणिक आये-स््रीरत्ने

5 श्रीकृष्णा; तू माझ्या पाठीशी नव्हतास तों पावेतीं या कौरवांनी मला नीच शब्दांनी किती गांजले झणून सांगू £ ” इतक बाढून | ती रड लागली. श्रीकृष्णाने तिचे अश्रु पुसून तिला सांगितर्ले, $ द्रौपदी ! तूं आतां शोकाचा त्याग कर. या चांडाळ कौरवांनी |. तुझ्या सेबंघानें जे जे अभद्र उद्गार काढले ते सर्वे माझ्या मातोश्री टु देवकीला लागले असें मी मानतो, यांत काय तं समज.” ४१ इतका प्रकार होईपर्यत दःश्ासन स्वभावतःच द्रोपदीर्च वख | । | धरून उभा राहिला होता. ते पाहून दुर्योधन क्रोथयुक्त होऊन ४. त्यास हणाला, “ दुःशासना, वाट कशाची पाहतास; अरे; भीड | कोणाची घरतोस ! त्या पापिर्णाचें-अवद्सेचं वर-हरण करण्यास ६. । एकदम सुरुवात कर, ''.' . .. | - आधींच उल्हास त्यांत फाल्गन मास ! दु्योधनाची आज्ञा रा होतांच दुःश्ञासनानें त्या साध्वीचे नेसते वर हिरामिळे, त्या अब- | ॥ द्या मनांत आणून सजञनांनीं डोळे मिटले, दुयोधन, शकुन, । ॥ कणे इत्यादि चांडाळांना इषेवायु होण्याचा प्रसंग आला; पांडवांना ४. मोठेच संकट वाटळें.. पण तसें होण्याचें कारण नव्हतं. श्रीकृष्णान

इ.

$& जिच्या देहावर आपल्या वखाच पांघरूण घातल तेचा दह उघडा र | । होणे शक्‍य तरी आहे काय ? परमेश्वराच्या प्रसादपटाने झाकल- १ ल्याने एक नख उघडे करण्यास प्रत्यक्ष काळ देखील समथे नाही ६ मग पापी डु शासनाची किंमत ती काय ? त्याने तिचा देहू | । उघडा व्हावा या हेतूने तिर्च वख फेडलळ पण. त्याच्या आंतून

$ दसरे वख निघाले. द्रोपदी मोठी कपटी व धूर्त असल्यानं ती दुसर ४.

..9.49./0 404040. 405404 “क किम %./%/9./% 4.44 हक 4 वे क

$ तों तिसरं वस. निघाले. याप्रमार्ण अनेक रंगाचा, अनेक . ठिकाणची | 1 $ क॑ अनकप्रकारचीं हजारा _ढुगडी. निघाली. तीं. फेडता . फेडता

1). आकर आम क ह (चे “कमे कमे. नक मन, र. ळी ची काक को, 11201 ह प ्ग्श

कनी 1 रक रॉय कः च रक कालच ७०४” क क काकका्फ्क्फ काक आ कच कायिक आ व का कह क सहप्क ७४४७७ ७ कक वहया

4:44 र .49.4949 40.4%.89.80 8) / ७4७ 809..89 5. 49 4 ,%..४2. 49. 39. 3७. 4 ऑ. 4.4. जी ७ 4

40. आही. 4 6. वि आ की आ

द्रौपदी. ७५

। दुःझासन दबून गेला, सभेमधील दुजनांनीं हा सरवेप्रकार पाहिला तरी ते सावध झाळ नाहींत. त्यांनी द:शासनांस आपले कांम चाल: विण्याचा सारखा आग्रह केला. इश्वरीसामर्थ्यांच्या व पातिब्रत्य-

प्रभावाच्या अद्भुत गोष्टी पाहून सावध न होतां आपली स्वतःची बेपवाईच चाळविणाऱ्या जनाप्रमागे सर्व कौरव मूर्ख व अमबुद्ध

आहत असं जाणून श्रीकृष्णाने सरतेशेवटी द्रोपंदीला आपला । स्वतःचा पीतांबर नेसविळा. बेफाम झालेले दुष्ट कोरव त्या पीतांबरास हातत घाळुण्यासही कमी करणार नाहींत असं जाणून श्रीकृष्णाने । आपले सुदर्शन धारण केळं आणि अदइह्य रूपाने मोटी. गर्जना ' करून तो हणाला, “दुष्ट, पापी, नष्ट, चांडाळ कौरवांनो ! सावध असा; महान पातंत्रता द्रपदी हिचा छळ करण्याकरितां तह्मी

दांडगेपणाने या पीतांबरास हातं लावांल तर या ठिकाणीं ही सर्व सभा दुग्ध होऊन जाईल! कृष्णभक्त पांडव आणि द्रौपदी यांच्यावांचून । सवे कारवांचा मी येथल्यायेथेंच निःपात करीन. माझ्य़ा बहिणीला-- सता द्रपरदीला, साध्वी पांचांठीळा-माझ्या दीन दासाला कष्ट देणाऱ्या सवे दुजनांना मी आतांच्य़ाआतांच कंठस्नान घाढीन- ? ।

हे शब्द ऐकतांच कोरवांचे अंत:करण दचकठें. भीष्म द्रोणं

नरे

:६ 'त्यानल्द्रावदाठा वरप्रदानं देऊन पांडवांना दासपणांतूंन मुक्त केडे. | . | 'अनेक- प्रकारे त्यांचें सांत्वन कळून. त्यानें त्या. सर्वाना 'वखे,' अलंकार

५ १ देऊन इंद्रंपरस्थास त्यांची रवानंगी करून दिली या १. _'पडिवांचा पुन्हा राज्यसुख प्राप्त झाल हू पाहून संव कोरंक दुःखी

(9४७९१९७ ७९ ९१०४९०१०७७०५०७०/०५०४०५ ४० ७७३७०१८९०१७८७७$९४१००७१८७१७७१५५६४७१७७ ९०५ ७९५९५०%४७%%%४९९७१७६९०४९%१५%९२८७१७०७१९७११११६१५६१११९५७११.१५६८३१०००००८. १ भक &कवकककळ, ७१ ७१८७५

विदुर यांना ता प्रलयकालच भासूं लागला.” विदुरानें तो सर्व प्रकार । धृतराष्ट्रास समजावून सांगितडा. धृतराष्ट्रही मनामध्ये भेदरला: त्या तीर्न आपले पुत्र मरतील असें जाणून त्यानें तो सर्व प्रकार बंद केलां. त्यानें पांडवांना आलिंगन ' देऊन द्रोपदीची वाहवा केली.

।

१0-00.“ “ 6.4 “कक आ त होवो. ह के (0 कयी. व धव आळी वीक. म औक क और व की क शी ही) 4.“ येके

| ७६ पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

$ झाले. ते पांडवांच्या नाशाचा विचार योजूं ळागलं. आपल्याला र द्रोपदांचा लाभ होत नाहीं यामुळें संतापून तिचा अतिशय छळ १ तरी व्हावा अशी त्या दुष्टांनी भसलळत आरंभिली. धघमराजाशी द्युत- | युद्ध सुरूं करतेवेळी जितके डाव खेळाववार्च ठरले होते त्यांतील - दोन अद्याप तसेच 'झिलफ हात. तेव्हा कोरवांनी हट्ट घरून पृतराष्ट्रा- : कडून पांडवांना बोळावून आणिड; आणि धरराजाला द्यृतामध्ये ट ठर

.&24..20..>...:>.2>..0..4>. > 49,404 , 6%॥% 4-4 हो: म मीक बळ कमे ओ

कळे. त्या दोम्ही डावांतीळ अटीप्रमाणें धर्मराजा आपलळे राज्य स!डन आपल्य़ा बंधुवर्गासह अरण्यवासास निघून गेला. साध्वी द्रौपदी । आपल्या पातेसमवंत वनवासास गेडी ह निराळें सांगण नकाच. ।

पांडव वर्नांत गेळे त्यावेळी शेंकडा कहषिअये व इतर सज्जनही ४. त्यांच्याबरोबर गेले. त्या विप्नवर्यारचे संरक्षण कारितां याये म्हणून १.

की कीर

| घर्भसजानें मोडी तपश्चया आरंभिली, कित्येक दिवस कमरेइतक्या पाण्यांत उभे राहून घमानं सूयीची आराधना केळी. भगवान सूर्य ९ ! नारायण त्याला प्रसन्न झाला. त्यानें त्यास एक थाली दिली. पांडई- १ | | वांना एकंदर वाराबर्षे वनवास व एक वषे अज्ञातवास करावयाचा १९.

होता. तेवढया अवधीत त्या थालीतून हृव तितक अन्न उत्पन्न होण्याबद्दल सूयाचे वरपदान दिं होतें. थाळीतून अन्न उत्पन्न £ | होऊन द्रोफ्दीचे जेवण झालं आणि तिनं ती थाळी घुऊन पालथा बातळी हमे मग मात्र दुसऱ्या दिवसावांचून त्यांतून अन्न । निवावयार्चे नाहीं अशी सूर्यानं अट तांगितली होती. > यांडबांनी कांही. दिवस वनवासांत काढल्यानंतर दु्याधताने दुर्वास नांवाचा अठि- उग्र क्षे पांडअंचा वाझ करण्यास पाठविठा. ! आमले साठद्दजार शिष्य बसेबर घेऊत त्ये दुर्वास मध्यान्हरात्री.: पांडवांकडे जऊन भोजच मागू. लामला, घर्मराजा व द्रोपदी आप-

णास. अन्नदान न.करतील तर आपण त्यास झाप देऊन भस्म करू

४ नजारा ााा्न्््न्न्न्

क

अक य” याय स्काय क्क क काका म्ह

| | असें त्यानं सांगितले. यावेळीं पांडव दवेतवनांत होते. अतिथीचे | आदरातिथ्य करण हा स्वभमे आहे असं धर्मराजा जाणत असल्याने त्याने काषेभंडळोस स्नान करून येण्यास सांगितलें. त्याप्रमाणं मुनिजन नर्दातीराकडे निघ्रन गेळा. क्षि परत आल झणजे तझ्या रात्रीं त्यांना अन्न कोठून पुरवा- वयाचे या विचारामुळे धमराजा संकटांत पडला. वाटेल शितकं अन्न १ प्रसवणारी थाली पालथी घातली असल्यानें ती दुतऱ्या दिवसापर्यंत निकामी झाली होती. तेव्हां आतां आपुळें सत्व जःणार या समजु । ताने धर्मासह सर्वे पांडव दीन बदन करून सती द्रोपदाकडे पाहूं | लागले. आपल्या पतींची अवस्था जाणून ती पतिनिष्ठ साध्वी द्वार- । केकडे पाठ करून वृंदावनावर उभी राहून श्र॑कृप्णाचें घ्यान करूं | लागली. थ्रःकूप्णान (तिचे पाज्वित्य जाणून त्या ठिकाणी आपले १. , | रूप प्रगट केळे आणि तिला सहाय्य़ करून दुर्वासादे मुनींना नदी- | तीरींच दिव्य भोजन घातलं. द्रोपदीचे सामथ्य जाणून तो तापसी । दुर्बास फजित झःला. प्रठिनिष्ठ सार्थ्याच्या सामरथ्यांपुढे आपल्या तप्राचा मात्रा चालणार नाही असे समजून ता द्वोपदीला बंदन करून तेथून निघून गेळा. द्रोपदीच्या पातित्रत्यप्रमावानें आपलें संकट १ निरसन झाल्यामुळे पांडवांना साठा आनंद वाटळा. | | ! ह्वेतारण्यांत बरींच वर्षे संकटांत काढल्यानंतर द्रोपदीवर एक मोठाचे | भयंकर प्रसंग गुद्रळा. एके दिवशी पांची पाडव शिकरारीकारेता १ जरण्यांत गळे होते. आश्रमामध्ये एकटी, द्रोयदीच होती. यासमर्यी ॥ | दुयरोधनाचा भेहुणा जयद्र्य हा. शाल्वदेशाला चालला होता. त्याच्या | | बरोबर बरेंच घेन्य होते. जवद्रथ पांडवांच्या आश्रमावरून चालला त्या- | ब बेळ द्रोपदी आश्रमाच्या द्वाराशी उभ| होती. तिचि अतिनाजुक व मोहूक 1! १ सोंदर्थ पाहून.जयद्रथ भुळला. पांडवांना एका क्षणांत ठा( मारून टाकू- ९

म र का . कुत्ावमालममाल्ाजताम कान कजाच्या दशलत हिबाजाआजयबायय॒अबववबयव याट आका कळ. क्ष रक क क क धा पक क क्क काऊ काका काकाचा आ घर कनक” च” सा क” अ त? क” त क आ” क” प» क क सक स” य? सा फक ७» फक ५» ७9 च” फ” कः उ» कका क क कक कफ फक्यनक

७८. ० पौराणिक आये- स्त्रीरत्नं.

ककमकिनक डक यीय -/८००५/५०५००७४५५०१७८०७०७९५४/४ ४०४ ४७४७७७७०७४ जी ह. आ ही््बिब॒बायाक

अकरट४७९७४७७७४७७७७ की कीची 2००१० ७८१७० 0७ ७७णक ७ नक जली भक क क कट

* 'ण्याची्वमकी देऊन तिला वश करण्याकरितां जयद्रथानं आपल्य कोटिक १. नांवाचा दत तिच्याकडे पाठविला. कोटिकाने ळा अनेक प्रकार । । मोह पाडून जयद्रथाची भार्या होण्याविषयी सांशितळ. त्या पाति- $ अरतेवें मन पतिचरणींच गुंतलं असल्यानं तिने. कःटिकाजवळ जयद्र- £ । भाची पुष्कळ निर्भत्सना केली. तिनें आपल्याला तुच्छवत्‌ केढे, | | यामळे रागावनं तो देष्ट जयद्रथ स्वतः आश्रमात गला, आपल्या 4 भाषणाने तिला भलविण्याकारेतां तो झणाला, “ हे लावण्यखाने 4 द्रोमदी, तूं पांडवांबरोबर राहून व्यर्थ कां कष्ट भोगीत आहेस. तूं ! "१ हेला माळ घाळ झणजे तझ्या सुखांत कधींच कमी पडावयाचे नाही. 4 पंडुपत्रांसारखे करंटे राजपुत्र तुला अतार शोभत नाहीत. तूं या जय- जी | द्रेथास माळ घातलास झणज सवे सुखं तुझी चाकरी करू लामतील. “$ जयद्रथाने तिला भाग्यप्राप्तीची मोंठी आश्या दाखावेळींर पण । : ! उ । पति हेच ज्यांचें देवत अशा स्त्रियांना अन्य सुखाची काय पर्वा -३. असणार: त्या साध्याने जयद्रथास खडखडीत जाव. दिल्म कॉ, र 4 ।* जंयद्रथा : तूं महामूख आहेस. तूं साध्वी स्त्रियांचे अंत:करण | | ! । जाणत नाहींस झणूनच मूर्खाप्रमाणे मळा सोख्याचा मोह घालीत | 4 आहेस. अरे नीचा; तूं माझ्या प्राप्तीची इच्छा करीत आहेस; पण | ४१ प्रलयकालची वीज गिळून टोळ कधीही वाचणार नाहींत ह तुला | - । समजूं नये काय ? प्रज्वलित निखार्‍्याला नांगी मारून विचूं जिवंत | १. रादर्गे शक्‍य आहे का! अरे मूढा, माझे पांच अतार 'झणजे । _ ३ प्रल्यांभी आहेत; त्यांच्या तेजापुढें तू केवळ पतंगाममार्णे | | 0 । भस्म होंऊन जाशी. यावेळीं पांची पांडव. आश्रमांत नाहींत | न तू आंपल्याळा निर्भय समंजतोसं कोय : वनामर्ध्य ७. सलेल्या वाघाची जिव्हा ओढन 'पळाळेलां कोल्हा कधी | ! | जवंत सुंटेला आहे कांय ? भयंकर सपाचे दांत पाडऱयांचा शि

क्ष .« १7 कि

नी

के ककाकक काऊ कर -ऱ क | म "3. आश्वी _ न काका तच कफ फाका्क््फा्ाऊल्ळ कफाचा फ्फ्कफदी

1. आहे अ आड अड. 3.40. 100-:40 विकि 0 40.40: &. हि 8.3 40.43 48.48 हे. कि... लनी. अडक 4. औे.िहि अडविला हि वीक अ अदिति शिश ....

आनट “७ तक. तका अहे लक

ढौपदी. . ७९

यमान डाय हु हंक ब ब्रा काग ्बाखडु्यआआाययाथााआा माशा माशााबबबव

यत्न अरून बेडक कधींतर्ग वांचेळ का ? जॉफ्येत पिंहाची ग्जेना 4 ऐकली नाही तांप्यतच तुझ्प्रासारेखे मदोन्मत्त हत्ती मस्ती करतात | $ तु. आपल्या वाटेनं चालता हो. इतक्यातच माझे पाति येर्थे येतील. तुला |

तुझ्याप्राणाचां पवी असंलतरत येण्यापूर्वी तुंनिधन जावसहंच बर ११ .:. द्वौपदोर्न आपला धि:क्ार केला हं जाणून जय्रद्रथ संतापयुक्त

झाला. त्यानं आपल्या मस्तीच्या जोरावर त्या अबलेचा पदर ओढला. त्तो तिच्या अंगास स्पर्श करण्यास सरसावला ताच तिनं त्याला पतित समजून ढकढून देले. तिच्या धकयाने जयद्रथ, उल- थन पडला. आपण जिल अबला समजता ती महा पातित्रत्यसंपन्न साध्वी असल्यानें अतक्य बलाने युक्त आहे हें समजन आलं तरी तो मूढ जयद्रथ तसाच उठला. त्यानं आपल्याबरांबरच्या र्वारांचें सह्यय्य़ घेऊन त्या दीन साध्वीवर हृल्या कला. त्यानं जबररान तिला आपल्या रथांत घातळ आणि तो जयजयकार कर्रात आपल्या नंगराकडे धांवं लागळा. महा साध्वी द्रोपदी आपल्या पतीचा धावा करूं लागली. ती भयामुळे कांपू लागली तेब्हां त्या साध्वीचा विलाप ऐकून भूमाता कंपायमान झाली. द्रोपदीसारखी हिरकणी आपल्याला सहज लाभली असे जागन जयद्रंथ हषेभरित झाला. सिंहाचा कांता जंबुकाला लाभत नाही हं तत्व त्या मूढाला कर्स समजणार _ द्वोपदीला जयद्रशानें पळविले हं वृत्त जाणून. अरण्यांतील तापंसी आरोळ्या, ठोकत पांडवांकडे पळाले. आपली पल्निरूपीं सत्क्ोति जयद्रथरूपी कोल्हा हरण करून चालला आहे हे ऐकून पांची रण[सिव्ह डव शस्र सरसावून त्याच्या मांगोमाग धावले. त्यांनी. जयद्रथाच्या सैन्याचा निःपात चालविला. भीमाने आपल्या गदाम्रहरानें त्यांचे हत्ती. घोडे ठार कल. पांडवांच्या तडाक्यांतन आपणं. आतां जिंबंत

मूढान द्रापदाला र्‍थाखाल]. टाकून

९०-00. 0 यी ह. ८७ पोराजिक आय-स्त्रीरत्ने.

६ दिल. प्राभांच्या भग्रानं ता एकटाच पळं. लागला, भीमाजंनांनी

$ त्याच्या मार्ग. धाव ठोकत त्याला गांठिळ. भीमाने त्याळा र॒थांतून

। आदैने भमावर पाडलं. त्यांन त्याचे पाट काढून त्याला धर्राजापरदे | आणून उभे कल. धमराज!न त्याल; द्रोपदीची मा्फ मागण्यास सांगे-

तल. भोमसेन त्याळा लत्तामहार करून त्याचा प्राण घण्यास तयार

$ साला, तेव्हा साध्वी द्रीयदी: कृपा केल्ालेरीज आपण जिवंत सुटणार

। नाहीं अशी खात्री होऊन तो मड पाप.त्या द्वोपदीचीो प्राथेंना करून तिळा शरण गडा, त्यान आपडा अंयराय कवूर करून धम व द्रापढा याच क्षपा मावळी, तां सांवारीच्या दुःशीडा नांवाच्या | ॥ मुळांचा पाते असल्याच त्याच्य़ा वाने गांधारीच्या जियाला दःख $ टोईल हृ जाणून व तो झरणागत झंःळा आहे हे पाहून धं व| | द्रौपदी यांनीं त्याळा जीवदान | वरा वव बनवासांत काढल्यानंतर पांडयांनी ए5 वर्षे अज्ञातबास । | स्वाकारला, त्या सवानी आपायडे वेषे पाठटळे आणि ते घधर्म- राजांचे धरचे चाकर या नात्याने उिराटराजाच्या पदरी राडे. ः । पैमराजञा स्वतः कंकभट बनून विराट'जवळ द्य) खेळण्यास राहिला | | भौमंसेन विरांटराजाचा बहे, झाला. अजुनाने उर्वज्ीच्या ज्ञापास ._ $ अनुसरून बृदक्ञटा नांय धारंश करून स्त्रीवेष घेतला आणि तो /__ 3 अंतःपुरामध्य स्वीजनांना गाणें व नाचणे शिकविण्याकरेता हणन । ३ बिरांटाजवळ राहिला. नकुळने अश्ववाळेपर नोकरी घरिदी सह- ? , __ $ देव गुरे राखण्यात राहिला. सतो हर बदू माल्नी ह नांव धारण । , र केलं, आणि ती सेरंभःच्या रूपानें विराटाच्या सुदेष्ण नांवाच्या -__ 8 राणी जबळ दासीचे काम करण्यास राउलो.

8. याप्रमाणें सेवाकंम!त दहा महिने गेले. द्ोपदी नित्य सुदेष्णे १ केगोकंणी करून तिची मर्जी संपा|देत असे. या सुंदेष्णेळा को चक प क

र जसा जानन. पाळळन, -. ज्या 0 रष ण

क अट. दरक केत. अ

शि, ' न ी, “क. . 395 क कक कर टा क्यात क आलात अडी

मनस मागम आवश मेव जयजय मधय वेडा. 90 दयामाया ममळाले .८०80899457ण- यार. ल. कका “आ जि. * बडे. - कई: . ८९ ९.

प. - १. म डिप काज स्ट > ह न्याय

वः

20244 5८% का्क हू

रीड 6 >. 'औह..48. 04%

क १६ 4.4“... 4.45 49 45. 4७.09... 40. 40% .09..45 490) 49 409: 40945 आ आळे. आ आळे आ “वीक, आ आळ के, ह” आ आहि आ अ आ. शे. वही... वळे विकि औक आळे. धी. अही ॥%..“/% 46, >. .4>.46, 46. 44:.409 48.4 ह. 44% 49 9 "आह. 46854 :“ ;

००.2...“

द्रौपदी त्याच्या दृष्टास पडली. तिर्चे लावण्य पाहूंन कीचक मोहित आपल्या बहिंणीची दासी आहे हं समंजतांच कीचकानं मोठे दःख नव्ह अप्त त्याने तेथंच उद्गार काढून द्रोपदीची फार प्रशंसा केली.

कोंबडीला गट्ट करण्यास सांपडाचें झणूंन लांडग्यानें तिची जशी स्तु कराद त्याप्रमार्णेच कीचकाच्या प्रशंसंत मतलब आहे हें ओळखन

साधून द्रोपदींच्या मंदिरांत गेळा, आणि तिला झणाठा, “ सेरंधरी ! करशीळ तर मी आपल्या सवे ख्रियांसहवतेमान तुझा चाकर डोईंन

तू आपल्या सोंद्यजाळ्यामध्ये माझें मन माशाप्रमाणे पकडलं आहेस

सासान्य, म्राम्य खा नव्हती. ती यज्ञंच्य़ा अम्नीमधून उत्पन्न झाली

क्क क्क”काचा ७” कफ फाफाछ”फक फाकाफ”७ कफ” ्क्क्ा्ककफक्फकच्ायाफ%चच्फ"£ क क” क "क 9” तः ७४० फा क्कणऱ्च्हा

“क. &. ४.49 49... 40. 20 40.40. 40.49: 0. 4 अवि ची... क. 48. 408. 48 क... ११... /७, 4७. 200. 80५4. शके... (8. 42८400 40. 40. विळे. हक ०. »०. हह. - १ डळ याड शखशाावयााााागुमावाधााध कया पपभणेणणाण १0२ १ी? प )२११ीणाणणण पणी" ?8२थी0ीणाणणण?ी?0ी?0ण शी १0???ी९?0ी”0शी?0ी?णी?ी?ण0णी”णी”शी 0? की)?” णी”ती ली णीपकल

द्रोपदी. ८१ । या नांवाचा एंक भाऊ होता. त्याला ऐकशपांचे बंधु होते. त्यांना . अनुकीचर्के असें ह्मॅणंत. कीचक हा महा चांडाळ होता; पण त्यानें त्रिगतांपासून विराटाचं संरक्षण केठं असल्या कारणांने विराटानें त्याला आपलं संनापातत्व दल हर्तव त्यामुळ (वराराच्यं दरबारात

कीचकाचे अतिशय वजन होतं | | एकेसमर्यी ता दृष्ट कोचक सुदष्णंच्या मंदेरांत आलां असंतां

ह ७५१५७१४, क कळ» न ऱ द आ०००९४०५७-४५५/५०४६/४/४५९५-५/४५१४१५५९५१४९४५५५४५४/५१४/-१८-५१"/ की नळ,

झाला. त्यानं सुदेष्णेजवळन तिचा माहिती निळविली. ती सेरभी

व्यक्त केलं, अश्या प्रकारची संदर खी दासोकमे करण्यास योग्य

दौपदी ढागलीच तेथून उठुन आपल्या मोंदेरांत जाऊन बसली काचकाला |ऐच्याविषयी अमिलाषे उंतपन्न झाला होता. तो पमय

अश्या नाच [स्थतात राहण्यास तू योग्य नाह![स. रभा, उवशा या. सारख्या स्वगागना तझ्या दासा शाभतालठ, त जर माझा स्वीकार

तुझ्या मखकमलावँर माझे नत्र भंग्याप्रमाण गंजारव करीत आहेत. तूं सवे स्ाजातीची स्वामिनी आहेस. मला अभय देऊन पद्रांत घे

मी एक क्षणभरही तुला विपतरणारं नाही. कौोचकाच्या माहास भंढून जाण्याला ती द्रोपदी कांहीं कोणी

११

६०.७५ 12 अ» क: .45अ 4 0.48:40 अ शी, 3 क हे. ओळ, (,5: 42 40:40. 44.89: 4. 40:60 8. 4 6 4 वी “हे. शे तीहि

८२ पौराणिक आथे-स्त्रीरत्ने

होती. ती साक्षात्‌ भवानीच्या अंशानेंच भूलोकी अवतीणे झाली होती. ती प्नातनधर्म जागत होती. धमोशिक्षणाच्या योगाने तिची

ति अलंकृत झालेली हती. पापी कोचकाची अष्ट विनवणी ऐक- तांच त्या महान्‌ साध्वीने त्याला सांगितले, ' हे पापतत्पर दुराल्म्या, माझ्या नादा लागून तू आपला नाश करून धऊ नको. परस्त्री आणि परधन यांचा अभिलाष करणाऱ्याचे मरण जवळच ओढवलं आहे असें । समजावें. मी तुला सेवाकमे करणारी दासी वाटते; पण मी दासी । नाहीं. माझें पांच गंधव अतार आहेत. जो कोणी पामर माझ्या- । विषयी दुष्ट भावना घर्रील त्याला ते गंधवे एका क्षणांत ठार करतील तूं स्वघर्माचा त्याग करून आडमार्गांत शिरत आहेस; पण या योगाने | तूं अनर्थात पडशील. ज्या गोष्टीने थोरे अनथे ओढवणार आहे, | ज्या गाष्टी कुलसंहारास कारणीभूत होणाऱ्या आहेत, त्या गोष्टी पासून | प खोक दूरच राहतात. स्वतःच्या कर्याणावर नजर देऊन जे जन समथाशीं विरांध करतात त्यांस अपायनदींत बुडून मरण्याचा प्रसव | । येतो. याकरितां तूं येथून चालता हो

द्रौपदीने पुष्कळ उपदेश. केला; पण त्यामुळें भानावर न येतां सो कीचक आपलीच परोढी गाऊं लागला. तो हणाला, “* सैरंध्री. तुं माझा पराक्रम जाथत नाहींस. मी खवळलों म्हणजे कोणापही । | आटपणार नाहीं, सवे राजेलोक माझ्या शब्दा्धीन आहेत. तूं ज्या ' विराटराजाच्या पद्री आहेस तो बिराटही मझ्या अधीन आहे माझ्या सामथ्योवरच त्याचे राजपद अवलंबून आहे. माझ्या पाटी- | : वर माझे एकल पांच बंधु आहत. भीम किंवा मारुती यांसारख्या | -प्रचंड वीरांना मी एका क्षणांत निंकीन असें माझें सामर्थ्य आहे. मी । तुझ्या पांची गंधवांना अर्थेक्षणांत मारून टाकीन. तूं मळा माळ माळ. ” । कॉचकाची मूखेपणाची इच्छा जाणून द्रौपदी बोलली, “ तं गोड | |

ककि र"%र%क एक्कर्श%०्ााररकााकक्क्काकफ फक कक फा कफफाचाककफााफफळ्या

पराक्रमी आहेस असें तुला वाटत असेळ; पण कोल्हा. कितीही सामथ्यवान्‌ झाला तरी त्याला तिहकन्यका कशी प्रात होईल £ राजहंसाला योग्य असळेला भाग कावळ्याला कसा लाभेल? तं जर मल्य स्प्शे करण्याची इच्छा धरशील तर दीपाला आिंगन देणाऱ्या पतंगाप्रमाण. तुझी स्थिति होईल. तुळा जर कांही झहाणपणा । असेल तर तूं येथून निघून जावस हच बरं, श्रॉमंताचे, सामर्थ्य- वानाचें पोर झालं ह्मणून तं का महापुरांतून चाळत जाईल काय £ : मनुष्य कितीही पराक्रमी झाला ह्मणून तो काय़ आकाछांतील. तूर्यनं- डळाला निठी मारून दाखवील: तुला मी सोंदरयेसंपत्न दिसते म्हणूनच तूं माझ्या नादीं लागळा आहेस; पण मी तुला ंगून ठेविते का, रत्नाच ढाग समजून तू प्रज्वलांत निखाऱ्याचें ढीग भरू. नकोत तुझं चित्त अभित झाल्यामुळे तूं हार समजून सर्पच गळ्यांत बांधीत आहेस.. विष प्राशन करून त्याची प्रचीत पाहण्यास कोणी कधी तरी जगला आहे काय £ माझा अभिलाष धरणारास अद्यींच कठीण अवस्था प्राप्त होईल. !"

द्रौपदीचे हं भाषण ऐकून कीचक आश्चर्य पावला. ती त्ची वळणार नाहीं असं जाणून ता मंदबु'द्धे कीचक तेथून सुदेष्णेच्या मादेरांत गेला, आपल्या ब|हेणीच्या सहाय्यानं सेरंधीला वश कराव या हेतून तो सुदेष्णेळा झणाला, “ तूं नानाप्रकारे बोध करून सेरंभ्री माझी भेट घेईल असं कर. तूं जर या कामी. मला सहाय्य करणार नाहींस तर मी प्राणत्याग करीन, ”/ /ढ।|। 1

कीचकाचा हट्ट पाहून सुदेष्णेनं त्याचें सांत्वन केलें. त्याची व! सेरंभरीची एकांतांत गांठ घालून देण्याबद्दल सुदेष्णेने कीचकाला वचन दिळे. त्यामुळ समाधान पावून कोचक आपल्या मंदिरांत निघून गेला |

७७४ क क कक ७७% ७७ नकककप ४७ ४७%,७/%४ कळक %क ७५७ ७७७३५७७ $७७%७%%७१५ ४०% ४७% ७७७७ ७७४१९७७ ७६७७७ क$ ३$%%*७१७७ ७५४४६७५ ₹४३$७५७४०५६७७%६७ ५१७७७७७ ४४७७७६५३७७ ७८७४७ ककककत'

शू

१/०५4० »०.,% १५% 49,00. 49,609, 4 4 49.40 46. 4. ०0. ॥हि, 40% अते वीन आळे “>. ओ.े “ह अभे, मे /मोड 4 आहे. हळ 4 4) के. 4. 3. 0, 4९... 4 49 49. 40 4% 4 क डडििशिश्खआआधंाााााववषेकहाखक िडिििबब््आााजजजजजजजबजयायाजजजजजजज्ज्श फट्यटवशीती 0 0 0)? नानशक

! ८४ पौराणिक आथथ-स्त्रीरल्ने

कक... आका कका यायाय लताला

सुदेष्गनं सेरंध्रीला कोचकाच्या मंधिरांत पाठविण्याची योजना केठी. रात्र होतांच तिनं तेरंभ्रीस हांका मारून सांगितलं कौ “* आज तू अन्न धेऊन कांचकाच्या मंदिरांत जा. !” सुदेष्णेची विपर्रात आज्ञा ऐकून सैरंध्री बोळली, “ आपण हें काम अन्य कोणास सांगा. मी तूर्थ जाणे धोक्याचे आहे. खेरीज मी आपली दासी आहे. मी कोणत्याह अन्य पुरुषाची सेवा करणार नाही 4 अशी माझी अट आहे. / __ द्रौपदीच्या भाषणाचा कांहींच विचार न करेतां सुदेष्णेने तिला

कक ह

! | ! » आपली आज्ञा पाळलीच प ६ज अस [निक्षून सा[धतल सुदेण्णनं , ! : प ! ! |

हिंग बब, डु गह, बा जह डुरबिबय

न .-नर>>______.____-_->:::<->>>>>>>><>>>>>><:>>>>>>>><>>२-----_---

पाठावेलेश्या दासीचा कांचक अपमान करणार नाही असें सांगून 4 3 तेचा समजूत घालण्याचा यत्न केला; आणि तिच्या ह्यातांत £ अक्ष देऊन तिन तिळा काचकाकडे पाठवून दिले

द्रौपदी अति दुःखित झाली. ती अन्न घेऊन कीचकाच्या मंदिरा- कड चाळली असतां तिचे डोळ पाण्यानें भरून आले. आपले सेकट 4 जाणून ती मनामध4 श्रीक्षष्णारचे ध्यान करूं लागली. आपल्या पाति ब्रत्यामुळ दुष्ट कोचकाची शाक्ते क्षीण होईळ असा तिला आत्मावे श्वास उत्पन्न झाला. तिनं जातां जातां सूर्याचे स्तोत्र जापेे. द्ोप- । दीची नथेंना जाणून सूर्याने तिच संरक्षण करण्यास गुस्षपणानें एक

राक्षस पाठवून दिळा : द्रौपदी मंदिरांत शिरतांच कीचक हास्यमुख करून आणि तिच्या ी साने यंकन बांढळा, “ हू सरंश्री ! हा माझा महाल किती सुशोभित प फला आहे पहा, हा सर्वे शुंगार तुझ्याकरितां आहे. ” असें बोळून त्या चांडाळारने द्रोपदीचा हात धरला. त्या साध्यीने त्याला तसाच ! धक्का दिळा; त्याचवळेस गुपत राक्षसाने तिच्या धक्रयाबरोबरच धक्का | | भै देऊन केचकाला धरणावर पाडेडे, तो सावध होऊन उठला हणजे &22027722272247227आययाआययनययनयन्यननगननन रचज

ल न

ह *

त,

"

">

;

।

य 1

1] र.

|

7.)

र...

ग

1.

।

र

1)

व

1.

र

ग

र

ह.

टि

1;

डू ह:

र

ता

1;

े

र

ञ

त

रा

ग)

१

,

| । १]

1

हि 0) शि | |. , गि

ण

! र “1 र , र

।

री 1

ते

! “|

ः रे

,

१ र |

| | ।

री.

1

|

१

1.

र

'्

।

१

र | ,

१ |

शि र

ईक >7७-45..4.40. 4 40./. 4 आ आ के शा हे विकी 4, 4. शे हि मी “हे. आळ 4. “हि. क, आ आ. ह अ. हरे अहि. आ आ शे अ ितिडी, डक. आहे. ळे 4 4 हि डड

द्रोपदी. ८“

र््लन्री,

| | ०... य या द 4 आपला छळ करील या भीतीनें ती साध्वी राजाश्रय करण्याकररता व विराटसभेकडे धावली. तिच्या मार्गामाग कीचकही धावला.

१ त्यायेळीं विराटराजा सवे सभासदांसहतरतेमान सभेमध्ये बसला. - होता. कंक व बव हेही सभास्थानींच होते. द्रोपदी धांवत धांवत. १ सभास्थानी आली तोंच तिला कीचकानें गाठले. त्यानें लागलीच तिचे- 4 मोकळे केस ओढन भरसभेत तिला ठत्ताप्रहार केला. तं कृत्य पाहू 4 तांच भीमाचे डोळे रक्तासारखे लाळ झाळे. तो दांत ओंठ चाकू ; ल्ययला. ता एकदम उठून उभा राहिला आणि तेथल्या तेथेच कीच- श्‍ काचा प्राण घेण्यास तयार झाला

भीमाचा तो बेत ओळखून धमराजार्ने त्याला. खूण करून कीचकवधाची ती वेळ नव्हे असें सुचाविळं. धर्माच्या खुणेने भीम- र

सेनास राग येऊन तो धर्मावरच कड्ध झाळा. पण उपय्रोग काय ३

|

शर | कितीही त्वेष आळा असला तरी पितृतुल्य असलेल्या वडील बंधूची

रब 4

आज्ञा पाळणे हेंच आपलं कतेब्य आहे असें जाणून भीमाला आपला राग गिळावा लागला. अंकुशाचें जसा हत्ती वळतो; मंत्रप्रभावानें | जसा महाभुजंग स्वस्थ होतो. त्याचप्रमाणें तो खवळलेला भीमसेन | घरगेवाक्यामुळें शांत होऊन खालीं बसला. कीचकाचा वध | केव्हां व कोणत्या प्रकारे करणे इष्ट आहे हें भीमाला समजावून देण्या- ) करितां धर्मराजा अन्योक्तीर्न बोलला, ““ भलत्याच ठिकाणी वक्ष तोडणं रास्त नव्हे. हकोटी करण्याकरितां लांकडं पाहिजे असलीं तरी उत्तम वृक्षाचे संरक्षण करून कंटकतरूंचीच आकडी पेटवावी. | . लांकडं फोडावयाचीं तीं मनुष्यांना पीडा होणार नाहीं अश्या एका-.

कडंला जाऊनच फोडला पाहिञंत

___ धमाच्या भाषणांतील गत्त अथे भीमान जाणून तोस्वस्थ राहिला ! कंक व बहूव स्वस्थच आहेंत हृ पाहन द्रोपदी घाबरी झाली. तिचं |

“ग ४६..०७ “ल्ध्ञी.

क्षे पिह डबं बे अ और अर्व... ...|.4...4..-<..-.. क्क

हील. आतही. 2..8..2. 1०७-की यी: हहिह...3:5..3..३ और.

| टचे पौराणिक आयथे-स्त्रीरत्ने

बब अअ

! । डोळे पाण्याने भरून आले. आपले भ्रतार समक्ष पहात असतां । कीचकानं आपणास लाथ मारिली हे घ्यानांत आणून द्रौपदी ह्षणाळी, । ४ आझे 'फंच. गंधवे गुप्तपर्ण आकाद्यांत संचार करीत असून या सूतपुत्राने मळा लाथ मारली तरी ते अद्याप स्वस्थच आहे । त्या. अथी त्यांचा पुरुषार्थ न॒ झालास वाटतें. !” इतके बोढून ती विराटराजाला बोलं लागली, “ राजा, तूं तरी हा अन्याय

! विचारच नाही वाटते £ या सर्भेतीळ सवे सभासद आपणास ज्ञानी झणवितात आणि हा एवढा अन्याय पाहून ते स्वस्थच बसतात | याचें आश्वय वाटतं. ? । . यावर कंक्राने उत्तर केठें, “ तैरंधी ! तुझे पांची गंधवे मोठ्या । संकटांत पडळे असावेत असे वाटतं. कीचकाच्या भिडंने ह राजा । बिराटही मोन धरूनच बसला आहे. तरी पण तू घाबरू नका । न्यायान्याय पहाण्याला सर्वसाक्षी परग्गत्मा समर्थ बसला आहे ] ज्याने वित्ररीत वासना धरिली त्याचा मृत्यु जवळ आला आहे हँ ) निश्चित होय. तूं येथून सुदेष्णेच्या मंदिरांत जाऊन तिला हें सर्व वृत्त कश्चन कर. ” । - 'कंक्रांच्या सचचेप्रमाणे द्रोवदी सुदेष्णेकडे गेली. तिचे दुःखद । वर्तमान ऐकून सुदेष्णेनें तिचें सांत्वन केलं. कीचकाळा दंड करण्या- बद्दळ सुदेष्णेनं तिळा वचन दिळे. नंतर ती साध्या आपल्या स्वतः- च्या मंदिरांत गेळी. कीचकरूपीं चांडालाचा आपणास विटाळ झाला झणून तिनें स्नान करून कृष्णनामाचा ज्ञप केला. कीचकाचा वध कसा होईल या विचारांनी तिचे सन व्यापून गेले, रात्र.हाऊन स- वत्र सामसूम झाल्यावर द्रोपदी एकटीच जागी राहून गुप्तपणे भामाकड । गेली यावेळीं भीम झोपंत होता. त्याल्य जागे करून ती झणाली,

3. दीत ७ ्क्न्कश््कि>ण्फक शस च ७ का स्ाकाच्ा और सारजा अ्ाणाअळककक७कऊकककळऊ ७ याक

पाहून स्वस्थ कसा बसतोस ! राजा, तुझ्या सर्भंत न्यायान्यायाचा.

| तक्र ह ििथिक्ड्ड््॒ािंखषशा्ाकिव्तयिविवथथीशी शी ती काळा अवाक ७०७७४७०७०७ कक बक्कळ फक एफ कक ७ कफप% फक्कन्क प क” क” क”त”ज”्च्क

हे महापराक्रमी भीमा, दुर्जनांनीं मळा कसं गांजळं हं तुझी पंत्यक्ष पाहिलेंना ! व्यास, नारदांचा उपदेश न जुमानतां या धमराजानं धूत : । खेळून आपणा सवांवर संकट आणले आणि कीचकानें मला लाथ ; $ मारिली तरीही त्यो धर्मराजा स्वस्थच आहे हें आश्च्रे नव्हे काय ? ! । ज्याच्या पक्तोला असंख्य त्राह्षण भांजन करावयाच, ज्याच्या चर- $ णावर असंख्य राजांचे माथे नम्र व्हावयाचे तां धभराजा दे(न हाऊन | | | ककभट झाला आहे आणि त्याला विराटाची सेवां करावीं लागत $ आहे हें माझेच दुर्देव नव्हे काय' ज्यानें हिडिंब, बकासूर इत्यादि १ राक्षतांना एका क्षणांत यमलोकीं पाठविलें; आपल्या भजबळानें पर्वेत ! | उपफ्टून त्या ठिकाणीं समान भूमी करण्यासही जा समथे आहे असा ६ भीमसेन विराटाचा आचारी बनून कणीक तिंबण्यःतच गुंग झाला १ आहे हे माझंच दुर्देंब नव्हें कां £ ज्यानें खांडववन देऊन अभीला

१ तप्त केलें, ज्यानें आपंल्य़ा शरसंधानाने देवांनाही फजीत केठ॑ं तो १ धनंजय बहत्नटा हाऊन अंतःपुरांतील स्रियांना गाणें, नाचणे' थिक- ] । चीत बसंला आहे हं माझंच दुभोग्य म्हणावयाचं ! नकुळ गुराखी बनला ! | । आहे, सहदेव अश्वपाळ झाला आहे, आतां या द्रोपदीने काय करावे! £ । मी द्रोपदी प्रत्यक्ष श्रीकृष्णाची भगिनी आहे. पांचाळ राजांची मी. | $ कन्या आहे, पंडुरांजाची मी स्नुषा आहे, पांडवर्सहांची ' मी पाहि

त्व

$। आहे; असें असतां कीचकांनं बेफाम होऊन मठा लाथ मारावी आणि भं । तुझी सर्वांनी स्वस्थ बसाव हे तुझ्यांस श्ोभतं काय! यापेक्षा ही द्रोपदी 9 . $ मी तर बरें नांही का होणार ! तुझी जिवंत असून कीचकाच्या रे ! । लाथा खाण्यांस या द्रोपदीने जगण्यांत अथं कोणता 1 | | ्‌ | -_ असें बोलत असतां द्रोपदी रडूं ठागढीं. तिचे दुःखाश्रू पाहन १. __. ३ भीमांचें अंतःकरण द्रमळें. तोही रडूं लागला, त्याला अतिशय त्वेष ४. $ उत्पन्न झाला. द्रौपंदीर्चे समाधान करण्याकरितां तो क्षणाला, “* द्रोपदी'

३ र | क "उरा ननक अंकंलंळंन्नननंगणजनडणिळ्ळकचकलण्लक अालल्किकककच पुळका त. नक! क. ४४६. र डी 12.0 ्ढकयेन ढेळेळेत्ळ ् र्ती]

शर %/%०%.५७ 99 / 49:00. 40. 49:60 0007400 48.49. .0. 9. आ”.

ह गबवाआााश॒ब्आबिनि्विस्िकि कण्याला

१७..45 ७, 45 4.48 40. अड शीर.4.40..ओ. आर व्य अश.4.40.40..40. अ अडिज 40.48 शा

| र) ८८ आौरखणिक आये-स्त्रीरत्ने

खग

् तू शाक करूं नका. म| झुका क्षणांत त्या दुष्ट कीचकारचा निःपात ! करतो. क्रीचकाचं ज्यावेळीं तळा लत्ताप्रहार केला त्याचवेळी मी त्याचा $ प्राय ताडल्य असता; पण आ्मराजानें आपण प्रकट होऊं झणूनं | प संकेत करून भाझें निवारण केलें. यामुळेच त्या मयी कीचक प

नक गि हसन नती

जवंत साहिळा, द्ोपदी, तं थोडे दिवस दम धर, धर्भराजाच्य प्रातेज्ञेप्रमाण आपला अज्ञातवास संपण्याला आतां काय तो पंधराच $ दिवस अवकाद्य आहे | ___. भीमाचे हं बाषण चाललं असतां द्रोपदी सारखी रंडत होती. पामाने तिल पोटाशी धरून तिचे डोळ पुसले. त्यानें कोचकचधाची प्रतिज्ञा केळी. द्रोपदीनें कोचकाळा भलवन चित्रशाळेतं आणावे ते ईं झ्षूणजे.त्या ठिकाणीं युप्तपयें आपण त्याचा नाश करूं असें भीमाने | ठसंबेढं आणि द्रोपदी तेथून उठून आपल्या बिऱ्हाडी गेली नंतर कांढी काळाने कीचक आपण होऊवच द्रोपदीच्य़ा मंदि- रांत येळा. तिला सद्भाषणानें वश करावे या मतलबानें तो तिला । म्हणाला, “ तरधी ! मी तुला मारले त्याची क्षमा कर. मा तुझा । दास आहे. मी तुळा शरण आलां आद. तूं माझा स्वीकार कर. मी सवे राजांत श्रष्ठ आहे. माझा पराक्रम अनुपम आहे. पराक्रमी कोरव- | पांडव यांना ठार मारून मी तुला हस्तनाप्राची स्वामिनी करीन,

४ उ व । ं |

जू ऱ्य ग

। ज्याच्याजवळ तू न्याय मागितळास ता विराट या कोचकापुढे केवळ घुंगुररं आहे. तूं मळा माळ घाल क्षणजे अनुपम पराक्रमी व वैभव- 4 संपन्न असा हा कीचक तुझा केवळ गुलाम हाऊन राहणार आहे __ असें बोलून तो तिच्या पायां पडूं लागळा. त्याच्या झणण्यास आपली मान्यता दर्शवून द्रोपदी त्यास हणाली, “* आतांपर्यंत मी १. आपली केवळ परीक्षा पाहिली. आतां आपणास माझी इतकीच 4 विनंति आहे की, आपला ह! संव वृत्तांत आपण अगदौ गृप्त ठेवावा

डी दकयावीतमाझायामकााकीयतयामाळाकमकाकताकराकयाततमताकमयातयाहीता कया षड खडका डेय र" चा्का्कत कण्क चा क कया स” क आका” फक» कचा प क कच अ» चक क» क पक जश क क १७४ क क अ १७ क चक ७ कक

कक”

व न २७७ ७ ७७ ७ क» ४७ ७» चक क > ७४? ह अ क» उ» च” क” क क” उ त» क” त” क अ” स” छ” फक” प” च फक” क” क (” ७” क” प खक” "कच स? क” स» कस” फक” क” खः ७ क? ब” क

गक ी र 1 आळ. त”, “ईक! ककी, . ; ल). ” कक । तई. हव, “-जलतीचच -. कस्क्े 0्विम्न, कि: जमाई न ! हु. 9808040009. 69 49.40: “0.69 ह. (कि, 05408 कळे, खावे हले ते

प नम यय नकल ककरण टली

शः

रांजारांणींळा यांतील एक अक्षरही कळूंन उपयोगी नाहीं. मी एकटी चित्र्माळेमध्ये गुप्तपणं जाऊन तेथे आपल) वाट पहात बसंते. आपण एकंटे तेथे येऊन मल्य दशन द्यांवे झणजे मी आपणास धन्य समजेन,!” शै & विषयंमोहानं मूढ बनलेल्या कीचकांस दोपदौचें सर्व भाषण खरें. 4 वाटे. तो आनंदपाप्तीच्या आशेने हरषेभरितं झाला. त्याने चित्रं- शाळेत येण्याचं द्वोपदीसं बचन दिले. इंतका प्रकार होऊन दोघांनी $ एक दिंवसं नेंमस्त केला व द्रोपदीने तो सवे मजकूर भीमास कळविला |. अलीकडं कौचक सेरंभीशी वरचेवर एकांत करतो हें जाणून विराटाने .. | त्यांला उपदेध्य केला की, “ तूं त्या सैरंधरीचा नाद सोड. तूं (तेंचा छळ . चालावेला आहेस पंण त्यांचा परेणाम चांगला होणार नाहीं. .तिचे. पांच गंथवे तुझा धातं केव्हां करतील यांचा नेम नाही. आजपासन सेरंधींचे नांव सोंडण्याबद्दल तूं शपत घे. सीतेंचा छळ करून रावणाचे

कार्य झाळं तं ध्यानांत आण. 7 विराटाच्या भाषणावर कीचकाने

र स्य

स्पष्टपणे सांगितळें की, ““ रावणाने सीतेकरितां आपली. दहा मस्तके

अपण कॅलीं त्यामंमागे द्रोपदीकरितां मी. एक मस्तक अर्पण कर हीही योग्यच होय. '!र्‍'.क्‍ ५ (1

)

क

चित्रथाळमंध्ये जाण्याकरिता जो दिवस ठंरलां होता त्या दिवशी फॉर्चेकानं नाना अलंकार घारंण केले. त्याने आपले सर्वे शरीरं सुगं- धिंत अर्चरांनी माखून रांकळं. त्या दिंवशीं तों फारच शोभायमान दिर लागला. रात्र छोकर व्हावी झणून तो सूर्याला अस्ताचळास लौकर जाण्याबद्दल आज्ञा करूं लागला. आपळा डामडोल बरोबर साधला आंहें की नाहीं ह समजण्याकारितां ता आपले स्वरूप वरचेवर आरशांत पाहूं लागला. नेहमीपेक्षा आपलें सोंद्य आज विशेष खुळून दि आडे त्या जंभी' द्रोपदी आपंल्योला भुलेंल या भावनेनं तो आन

ह. किव

झाल्य. दिवा जाण्यांच्या समंयीं त्याचं तेंज जास्त प्रकाणि

$& ह

संत [दत

बोरागिक भाय खा आये-स्त्रीरत्ने

त्याप्रमार्णे आपल्या सोंद्यीची अवस्था आहे हें त्या पामराच्या

घ्यानांतही आले नाही , मध्यरात्रीचा सुमार झाळा असं पाहून तो नीच कीचक चित्र-

शाळेकडे निघाला. द्रौपदी आणि भीम यांनीं ठरविल्याप्रमाणे वित्त-

शाळेमध्ये भीमसेन द्रौपदीच्या वेषाने अंघारांत आर्धींच येऊन

। बसला होता. चिलशाळेंत शिरल्यानंतर कीचक द्ौपदीला पाहूं

् लागला. त्याठिकाणी यावेळीं अंधार असल्याकारणानें त्याला कांहींच

दिसेना. क्षणभर थांबून त्याने आपली दृष्टि स्थिर केली. तो चाचपत चाचपत पुढें गेळा तां त्या ठिकाणी एका कोपऱ्यांत द्रोपदीच बसली

आहे असं त्यानें ओळखळें. कीचक कामाने धंद झाला होता. भीम-

सेन संतापानं तापला होता. द्रौपदी समजून आपण मत्तगज त्या. | भीमरूपी नरकेसरीपुढें आयतेच चाढन जात आहों हें न समजून, कीचक मधुरवा्णीनं बोलला, “ सेरंश्री, तुझ्यासारखी खी त्रेलोक्यां- तही सांपडणार नाहीं. तुझ्या अटीप्रमाणे येर्थे मी आलों आहे. | येथील अट पूर्ण झाल्यानंतर तूं माझ्या मंदिरांत चळ. तुझ्याकरितां मी अपूवे तयारी करून ठेविळी आहे. तूं मळा माळ घालण्यास

कोणाचीही भीति धरू नकोस... मी तुझ्या पांची गंघवांचा नाझ ' करून तुला निभय करीन. अंधारांत तुला माझं सौंदर्य दिसत नाहीं

'क्षणूनच तूं अद्याय दूर आहेस. सुंदरा, तूं माझ्याशी चार भदु शब्द !

$ बाल म्हणजे मी आपल्याला धन्य समजेन. ”

कीचकाचं हें भाषण ऐकतांच भीमसेन स्वर वदळून हळूच क्षणाला शि: ! 4 “ मला अंधारांत कांहीं दिसत नाहीं. आपणच पुढे येऊन मला ;

३. आलिंगन द्यावे. !”

हइतक्तो सूचना मिळतांच विषयाने अमित झालेला कीचक पुढें : | सरला. आलिंगन देण्याकरता त्यानं आपले हात पुढें केले तों भीमाने | ।

द्रौपदी- ककाााा्न्यिााा्त ९१ ३

तेच हात धरून जोरानं जमिनीवर आपटले. तो प्रकार पाहन कीचक झणाला, “ सेरंध्री ! हे काय ! तुं अज्ञाप्रकारें मळा अखेर निराश । करणार काय ! ” इतक बोटून तो दुष्ट सरसावून पुढें गेळा तोंच भीमाने त्याठा गुद्धा लगावला, आपल्याला द्रौपदीने फसाविळे अदी कोचकाची खात्री झाली. आपल्यापुढे द्रोपदी उभी नसून तिचा एखादा गंधवच प्रगट झाला आहे असें वाटून कीचकद्दी मछ्छयुद्धास तयार झाळा. पववतावर पवत आदळावेत त्याप्रमार्ण ते एकमेकावर चाळ करूं लागले. एकमेकांना मुष्टिप्रहार करून ते दोघे परस्परांचा प्राणनाश इच्छूं ढागळे. सुमरीव आणि वाली यांच्याप्रमाणे ते एक- मेकांना वत्ताप्रहार करूं लागले. कीचकही सामान्य योद्धा नव्हता. त्याने-दोन घटका अपूर्वे कोशल्य दाखवून भीमाचे कांहीं चाळ दिले । नाहीं. अखेर भीमसेनानं त्याला जमीनीवर ,लोळाविठें. त्याची मान आणि पाय घरून भीमानं त्याला लाकडाप्रमाणें मोडला आणि त्याचे दोन तुकडे केळे. त्याचे हात, पाय, मान अलग करून भीमाने | त्याच्या पोटावर त्या सर्वाचा ढीक रचला. त्यावेळीं. द्रोपदीही | तेथेच होती. कोचकाचा वध होतांच भीमाने चुडी पेटविली आणि | द्रीपदीला कीचकाचे तुकडे दाखवून तो तेथून चालता झाला. द्वोप- दानं लागलीच आरडा ओरड करून सेवकांना जागें केलें कोचका- च्या हाडामांसाची मोट पाहून सवे सेवक आश्चर्यभरित झाले. आपल्या गुप्त गंधर्वानीं प्रगट होऊनच कीचकाचा वघ केला असें द्रोपदी । ओरडून सांगूं ढागली, हां हां झणतां ही बातमी सर्व शहरभर पसरली. कोचकाचा घात झाला हें कळतांच त्याचे एकञ पांच बंधु । तेथें धावून आले. विराट व सुदेष्णा हेही घाईंधाईनें. चित्राळेंत । येऊन पोचले. तेरंभ्रीमुळेंच कीचकाचा नाश झाला हें जाणून ते ४ एक्शेंपांच अनुकीचक सैरंभ्रीस शोधू. लागले. .यावेळी सैरश्री एका |

। टे | १ उ र

१९९ पौराणिक आरयथे-स्त्रीरत्ने.

खांबाच्या आड उभी होती. ती दृष्टीस पडतांच अनकीचकांनी तिळा | | केसघुरून ओढढी. सेरंभ्रीमुळंच कीचकाचा नाझ झाला तेव्हां कीचका- : च्या प्रेतासमकेत सेरंभ्रीळा जिवंत जाळणेंच इष्ट आहे असें त्यांनी ठराबिडे त्यांना लारयळीच कोचकार्च प्रेताबरोबर सेरंधीलाही ओढीत ओढीत - १ चिताभूमाकडे चालविले

| | आापुळा आतां यज्ञ होणार हें जाणून ती दीन साध्दी घाबरी 1 झाली. ती कृष्णाच स्मस्ण करून आपुल्या पांची अतारास हांका | | मारूं लागली. !चित्रशाळेंत काय हकीकत घडते याच्या कानोशावर | झामिसत्र टपूनच हाता. दोप्रदीचा करुणास्वर कानीं पडतच भीमाचे वेष | पालस्ला आअपिवायुवेगाचे धावत जाऊन: तो चिताभमीवसप्राप्त झाला 1) त्याचं आपल्या पराकरसून सब अनुकीचकांना ठार करून; सती दोपदी

| संरक्षण: केठे

| . विसयानं सव कोककांचा दहनाविशलि करविला. सर्व मंडळी विस्मय: झवून आपापल्या ठिकाणी. निघून गेळी. विराठ व सुदेष्णा यांच्या- |; $ बरोबर द्ोपदीह्दी साजवाड्यांत फरत आढी. सैरंभी हो कोणी कृर्क

| आहे असें ठरवून विराटानें तिळा हाकून देण्याविषयी सुदेषणेच्य १ झुचना कलो. दोपदने तिच्या अवळून कांदीं सुदत मामून घेतली; : $ अपण ळे स्क्षून सोडण्यार्के पतकरिळे. सुदेष्णेने तिची विनेति, जाखून १ देतढी मुदत. दिल. त्या. मुदर्तीतक अझतवासाचे वर्ष पूर्ण होऊत्त

. पृंढ॒द प्रगर झाळे. आपण जिला सेर्‌ंभ्री, सदजत होतो ती. प्रत्यक्ष करोफ्दीच आहे असे मत्ययास येतांच क्राट्‌ व सुदेष्णा: हे द्घेद्ठी द्रोपदीच्या सजनी लागले.

4. . अज्ञातवास संपल्यानंतर पांडवांची ळुयोधनाजवळ अपल्या

१ सज्याचाः वाटा मागितळा युद्धावांचून एक पाउछयर भूमी. देण्या- ; ् | दुर्यबन तूयार होईना. तेव्हां; नाइलाज. समजूनच पांडच्यंची

पमस्ाडी-व्वायायिकडाड णल मानच

दक: पक क

कोरवांशीं युद्ध केले. द्रोपदीच्या पातिन्वत्याच्या जोराने पांडव

द्रौपदी. __ ठपदी. 3 ९ च ९३

यशस्वी झाले. वखहरणाच्या वेळीं. दुःश्यासनार्ने द्रौपदीची वेणी

| ओढली त्या वेळेपासून तिन केस बांधले नव्हते. दुःज्यासनाच्या रक्ताने ।

| वांच्या बाजुला अनेक बळाढथ योद्धे होते; त्यांचे सेन्य पांडवांच्या । दीडपट हात. प्रसंगीं श्रीकूष्णाचाही समाचार घेण्यास समर्थ अंशा | | | वीर महार्वारांचं दुर्योधनाला सहाय्य होतं. ज्यांच्यापुढें हरिहरांचंह्ी

' कांहीं चालावयाचे नाहीं अश्याप्रकारच्या शखाखराने कोरववीर संपन्न | । हात; पण त्यांनीं दोपदी ला छळल्याकारणान त्यांची शक्ति क्षीण

होती. साध्वी द्वो पदीच्या प्रभावाने भीमाची प्रतिज्ञा शेवटास गेली. कौर-

भरळेल्या हातांनी द्रोपदीची वेणी घाळण्याबद्दल भीमाची प्रतिज्ञा. |

मैड पश अव्यक,

कनन्ययरीकेने कन

। साला, साध्वाठलाच्या पाषान त्यांच तेज मंद होऊन पाडवांकडून |

य. ीक आजी. 4 आळ % “हे... वि ळे आ औळे-आीे आळे.श पीळ आहि. हह. व आ. अ. शके शे आ. मे. दळ,“ आळ आळ. की. शी आश, ओवी औह- वळे आ) 4, हहे मळे औष. आढ ७ आह. “हे. $ >

| त्यांचा निःपांत झाला. सर्वे सेन्याचा नाश होऊन दुर्योधनाचें व । भीमाच गदायुद्ध झाले गदायुद्धामध्ये दुर्योधन इंद्राचीही खबर घेण्यां- ! जागता होता. त्यान गदेल्च्या टोल्याने भीमाला कित्येक वेळ मर्च्छित केलं; पण लो द्रोपदीसतीच्या द्यापानें आधींच मेला असल्याकारणाने !

तां त्या गदायुद्धांत भीमाच्या हस्तं छिन्नभित्न होऊन पडला. त्या साध्वीच्या प्रभावानं पांडवांना वेंमव प्राप्त झालें. धर्भराजाला अभिषेक होऊन पांडव छत्रचामराचें अधिकारी बनले. सती द्रोष-

दॉच्या शुद्ध, सत्वमय, पवित्र आचाराच्या पाठबळानें घमराजा । आपली पत्नी साध्वी द्रोपदी व अपपले चारी भाऊ यसहवतंमान :

आनंदान हस्तनापुराच राज्य करीत राहिला.

परमात्म्याच्या मुखाकड पाहूं लागला. अम्हृदेक हा परमात्म्याच्या

केला. वेदज्ञान होतांच ब्रम्हदेव सृष्टिचना करण्यास समर्थ झाला त्यानेच चांदा भुवनांची रचना केळी. परुषार्थ साधण्यास योग्य ! अश्ली साष्टे उत्पन्न करण्याच्या हेतूनं अम्हदेवानं प्रथमतः सात । मानसपुत्र उत्पन्न कलं. त्या सात पुत्रांत आत्रे या नांवाची एक पत्र ! होता

। पाहूच देवगॅणही त्याच्यापुढे लान होत असत. तो सत्वगुणाचा

| | केवळ खाणच होती. त्याचप्रमाणे .सहुणांच्या योगानें तिचें सवे देह-

! |

। पतीळा आपले देवत समजून ती सदोदीत पतिसेबेतच गंढलेली असे. €7००क्क्यण्ल्क्क्ल्यकणल्काक्क्क्क्फ्क्क्ाक्क्क्क्ल्ल्क्क्न्ल््न्न्न्म्न्न्न्न्न्न्न्ञ्र

| ९४ पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

५ अनुसूया.

५॥"॥%>-१-<८७-------

टि उत्पन होण्याच्या पूर्वी सर्वत्र जलमय होतं. इंश्र, राच्या इच्छामात्रेकरून हिरंण्यगभ अंड उत्त्पन्न झाले. 1 ४.४०. पुढे त्यासच जम्हांड असें नांव प्राप्त झालें. त्याच - क क > 'त्रम्दांडाचीं दोन शकलं झालीं. तेर्थेच अम्हदेवाची

उत्पत्ती झाली. परमेश्वराने अम्हदेवास सृष्टीची रचना करावयाप सांगितलं. ब्रम्हूदेवाला त्स सामथ्ये नसल्यामुळे तो ढीन होऊन

नाभीकमळापासून उत्पन्न झाला असल्याने परमात्मा त्याला आपला

पुत्र. समजत होता. आपला पुत्र सृष्टिरचना काण्याच्या कामी विचा- रांत पडला आई अर्स पाहून भगवानांनी त्याला देदाचा उपदेश

ह्यू. अत्रि मोठा तपोधन व अम्हनिष्ठ होता. त्याची तपश्चर्या

महामंरु होता. अनुसूया ही त्या भमवान्‌ अत्रि कषीचीच भार्या होय अनुसूया ही साध्वीच्या श्रेष्ठ आचारानें संपन्न होती. ती सौंदर्याची

सोंदर्य पराकाष्ठेचे मकाझमान झालें होतं. ती पतिनिष्ठ होती. आपल्या

| |

जाचक क फक» क» ७» ए”कक कक» कफ” ७० कयास कच अक कक क क्क क कायक कक कक कक ७४्ककऊ

कळक फक ७७ क्म

१ का

“

र; प कि

री "४4 षः 1] .. र गा, री... ह । 1 १ प. :

हि.

र रा |] | आ; | |

कि ह! | |

न्य पा | | 0). ... हि पु! 1: शि ही. | हय | | शिर:

अनुख्या. _ ९७

आपल्या पतीचे मभोगत जाणून ती नेहमीं अतिथीच्या ठिकाणीं ; | इ्धरभाव घरून त्याची पूजा करीत असे. दया हें सर्व धर्माचे. मुख्य ४ मूळ आहे हें सनातन तत्ब तिक पूर्णपणं समजले होतं. कोणताही | दीन याचक अनुसूयेच्या घरांतून निराश होऊन परत जाणें शक्‍यच | नव्हते. तिची पतिभक्ति पाहून सूर्यही तिला वचकत असे. आप- र ल्या उष्ण किरणांनी अनुस्‌येला कदाचित्‌ पीडा होईल हझणन तो सूर्यनारायण तिच्यावर पडणाऱ्या किरणांतील उष्णता कमी उ करीत असे. याप्रमाणें वायु व अभि हेही अनुसूयेच्या भयाने आपापला आचार करण्यांत मंद झाले होते. अनुसूयेसारख्या पति व्रतेच्या चरणस्प्षीने भूमाता आपल्याला धन्य समजत असे

अशा प्रकारच्या त्या सत्वमय सार्ध्वाने देवादिकांनाही अशक्य असे कृत्य करून दाखावेळे. एके प्रसंगी सतत दहा वर्षे अनावृष्टि | होऊन सवंत्र दुष्काळ पडला. अनेक जीव अन्न पाण्यावांचून तडं- फडून मरूं ळागळे. लोकांनी दीन होऊन इंद्र, वरुण इत्यादि दैव- ! तांची प्राथेना केळी. यज्ञाच्या योगाने संतुष्ट होऊन पर्जन्य पाडणाऱ्या । इंद्राला प्रसक्च करण्याकरितां ब्राम्हणांनी यज्ञयाग आरांभेले : $ कित्येकांनी अनेक प्रकारची अनुष्ठाने केळी; पण ईश्वराच्या कोपा- ४ $ मुळे दुष्काळाची पीडा दूर होईना. प्राणिगणांची भयंकर तळमळ ४ | पाहून अनुसूयेचें मन कळवळले. तिने लागलीच आपल्या पतीची परवानगी मागीतढी. परोपकार करून पुण्यार्चा जोड करण्याच्या ! कामीही आपल्या पत्नीला आपली अनुज्ञा लागते हें पाहून भगवान । अत्रि तिच्या पतिनिष्ठेमुळें प्रसन्ञचित्त झाले. त्यांनी तिळा मंगलका- ! रक आशिवोद देऊन दानदुबळ्यांचे प्राण संरक्षण करण्याची आज्ञा ! केली. त्यासमयी त्या साध्वीने इंद्र, वरुण, आपि, वायु यांची मिन- । तवारी न करितां.केबळ आपल्या पातित्रत्याच्या सामथ्याोनें व पति-

भी ििककऊन्य " (९०९९७७११९७ ९९८/” ८१0 &. “१ हरये, ७१ सर ७१0.. १७ ७७७.७१७ ७१. कळ .&0 म ०6 ७.७९ ७०७७१७३. री.&*/ अभे कलकल. ल्क “हट्ट ५-७ क चिबब॒बबबा्ग्वासन अ

त 0 4 0 कयी मन्या बाक्य्ााासा्ा्क्चा्5ा्पा्सा्सा्का्कया्या्सा्या्चा्काा्का्फा्याच्काक्का 2... 3.....3.

जा हाट हत नोच नराय

शट रट

पपया

छॉ>4%6:4.: 606. आकळे आक ळी हीही. 4 4७% पाक. 6.% 45 69:43 40 औ.4 “वक 449 केक केके

क. पोराणिक आये-स्त्रीरत्ने

1

घ्यानाच्या बठार्ने फळे, मूळे, धार््ये व उदक निर्माण करून कित्येक जीवांचे संरक्षण केळे. त्या सतीचा प्रभाव पाहन सर्व देवग- णांनीं तोंडांत बाटे घातली अनुसूयेचा अभ्युदय पाहून कर्मांचे रिकार्मे बंड माजवून आंढयतां पावलेंळे कुषिमुनि तिचा हेवा करूं लागले. त्यांनीं अनुसयेच्या नाशाचा उपाय चालविला. तिचा दुष्टावा करणाऱ्या भुनीमध्यंच माडव्य या नांवाचा एक महान्‌ तपस्वी होता. तो मोठं उग्र तप करीत असे तों एकांत वनांत एका मोठ्या झाडाखाली एका पायावर उभा राहा अपले दोन्हीं हात वर करून तो महाराज मांडव्यं एका पायावर उंभ! राहून तप करीत असतांत्याच्या पार्ठीमार्ग कांहीं चोर येऊन लपले. त्यां चौरांनीं राजाचे भांडार फोडले हातें. त्यांना पंकंडण्याकरतां त्यांच्या मीगोमांग राजदूत धावून आले. राजदूतांनी त्या चोरांना झाडाचा आश्रय करतांना पाहिले वत्यांनीं तस्करांना पकडलं. त्यांनी मांडव्याचा आश्रय केला त्यावरून मांडव्य हा त्यांचा पुढारी असावा असें वाटन राजदूतांनी माडव्यासडी धरिले. मांडव्य ह्या कोणी तापसीवेषी चांडाळ आहे अद्री कल्पना करून राजानं त्याला झूळावर चढविण्याची आज्ञा केलीं राजाज्ञंप्रमा्णे सेवकांनी मांडव्याला शलावर चढाविळे. त्या योगा । मोडव्याचा अंत व्हावयास पाहिजे होता; पण तो तपोधन असल्या | कारणाने त्या मुर्नांने योगबलानं आपला प्राण रक्षण केला. शूला- करचं आपले आसन स्थिर ठेवून तो सामथ्येवान माने अनुष्ठान | करीत' राहिला. रात्र होऊन अंधार पडला असतां त्या वारेनें कोणा ॥ कवींची पत्नी चालली होती. अंधकारामळें त्या क्रषिपत्नीला तो झूल दिसठा' नाहीं. चालत जात असतां त्या शलास तिचा धक्का ' ४ लॉग्ल. धक्यामुळे तो शूल हाढळून मांडव्याचं आसन चळलं. त्यामळे | तो मोडव्य सुनि रांगावला. ती त्रषिपर्नी अनुंसूरयेची मैत्रीण होती

पाट ऱ्य

क्क कना डेल स्का

ौ< गळे > अन्वय. ०० औ<-...यई-.! ओक... .&४- अ: याडीळ्याडीडळ >. अक दट... “यह... क कळे क... 3 अ

जा

4. याव्या मनसब स्गे्जेर अक कक -_ आ. अरे - वळ.

सवि ज्ावल्म म्यचा मिड. अ.

डव पाल य स क

ठे 3. म ओळ अ या आ द क यका कळ कास क क यमक कक कवक क सहीची ह कन म्य स्वकम त म्य यकत क क यया की ससि प्या ववायाव्यतड मधन, र

डा. ०७० ७002. च स अध ह. 2 कनक मि

कि ही ि् बब माह& डड डे अ ह्कगनजयजअखवििडब््खमिव्मि य अिववजडलब्नंि अओेबा््ख लबडे होड्या

् क

हि तितक, 40. जि. ह विव. अ. आद. ह शक अहि. “वि /क.॥ति. 48 अवि. शे. त /ि. अवि. 0... “लि. प्र. कि. 40 अहि. औक शहि शीळ /कि 4 शी: “२. शि... डमी डमा ह शशशशययावाशााायााा॒ाावययऑऑऑऑऑस्िब्बुशुवशाआााबाााजायाबााशाबवाबयाबजजज्यय्््ा कसोट कातळ ककदटणणा शाची राच णो-णािशशोभयाचदाल वयम ओय...

अनलुखूया. ९७

ही गोष्ट मांडव्यानं जाणली. शूलास धक्का लावन आपल्याला ताप देणारी खी अनुसंयेची मेत्रीण आहे हु ध्यानांत येतांच मांडव्य क्षे । खवळळा. त्यान त्या काषपत्नांस शाप [देला काँ, “ तू सूयादय होतांच विधवा होशील.

कषींचा शाप ऐकतांच त्या कषिपत्तीचें मन॑ दचकले, आपणाकडून चकून अपरांध घडला असें सांगून तिने मांड- ऐई व्याची प्राथेना करून उ:शाप मागितला. तिने काकुळती ग्रेऊन त्याची बहुत प्राथेना केळी; पण मांडठ्य़ास तिची दया आली नाहीं. कमयोंगांतीळ अनुष्ठाने करण्यांत अभिमानग्रस्त झालेले लोक क्रोध- वश होण्यांतच पुरुषार्थ मानतात. से कर्मफलांचा भोक्तः जो परंमे- श्वर त्यांच्या प्राप्तीकारेतां कर्मे करणाऱ्यांना कर्माभिमान सोडावा लागतो. कर्माचे कतत्वपण आपणाकडे न घेतां विकारापासून अलिप्त राहणंच इंध्ररप्ाप्तीस जरूर आहे; ही गोष्ट विसरून कमांभिमानी । लोक अधिकाधिकच विकारवश होण्यांत मोठेपणा मानन खऱ्या परं- भार्थास मुकतात याच मासल्याचा मांडव्य क.षे होता. त्याला क्रषि- | पत्नीची द्या आला नाही. तो तिला उ:शाप देईना; तेव्हां नाइलांञ होऊन ती दीन अबला दुःख करीत तेथून आपल्या घंरी गेली. तिनें त॑ सर्वे वतेमान अनुसूग्रेला कथन केलें. क्रषीच्या उदग्र शापाने आपणाला वैवव्य ग्रेणार ह्मणून ती अतिशय म्लान झाली. तिला सवे जग ओस दिसू लागलं. आपलं संकट हरण कंरण्या- करितां आपण एखादे ततादिसाधन करावे तर तसे करण्यास सवड राहिली नव्हती. आपले संरक्षण करण्याकरितां आपण कोणत्या ६ देवतास हाका मारावी; कोणाचें ध्यान करावं, कोणता मंत्र जपावा हें तिळा काहीएक समजेनार्स झाले. ती अनुसूयच्या तोंडाकडे पाहू, 4३ नुसता अश्रुपात करू लांगली. रडून रडून तिर्न. आपल डोळ लांल ४

हकक,

७.4६... आ. अ. आ जक 04.40 30. औह &. /%.५&. 4.40. ऑ. आ,

कात” का च्क्याः क” क? चह व्ह” फक आ” फक क जा प्क्फ्का्य. क फच” क्सा ऊफ” च” का आ क” ३० आ” प” अ” आ साक 'आः पके कक खा” "7 स जक कन

&.

ब्लीच 5

, (हिट ५9. 0 4 40:40: 40.49 40.40. 490 &9 40.44 49.40. 40 4.40 49.49 (:49..48.49:40. 4.49. 40 :8.-43.4/% 49.40.40008 मळ. महि. वीक 08 तत वळि “हि क

| | र्ट पौराणिक आये-स्त्रीरत्ने.

1 ह... 4०“ 49 494 .&.4.40.>. &..&..>. >. >> 20. 49 >. 9 546. अ 4 आळे क कक ह हे. हळ हे

करून घेतले. तिची ती दुःखावस्था पाहून अनुसूयेळा दया उत्पन्न 1 | मांडव्याच्या क्रोधाचा अनुसूयनं धिःकार केला. त्याच्या शापा- । पासून आपल्या सखींचें रक्षण करण्याविषयी तिने प्रतिज्ञा केली. $ तिने आपल्या पातित्रत्यघमाळा आपल्या मदतीस बोलाविले. तिचा । साध्वीधर्म, पतिनिष्ठा, सदाचार व हरिभक्ति हीं सर्वे मूतिमंत तिच्या पुढं येऊन तिची आज्ञा मानण्यास तत्पर होऊन राहिलीं.

कांहीं झालें तरी मांडव्याची वाणी खोटी होणार नाहीं ही गोष्ट

| शै ७) शु श्र ह डि | शं | $ ! जो $ अनुसूया जाणत होती. त्या विप्रवर्याच्या बचनाकरितां यमराज । ू क्रषिपर्नीचे कुंकू हिरावून नेऊं लागंल असतां त्याला वाटंत आडबावा दै ! जत होतें. तेव्ह्यं मांडव्याची वाणीही फुकट जाऊं नये आणि आपल्या ! ् सखी चंदी संकट टळावे अद्यी तिनें एक युक्ति योजली. तिने मांड- $ | ! सूर्योदय होतांच आपल्या सखीवर दुःखाचा डोंगर कोसळणार तेव्हां ७ हि €्>< चज | सृयीलाच उगवूं दिळं नाहीं क्षणजे सगळाच कारभार आटपला असें तिने आपल्या मचाशी योजिले. तिनं आपल्या पातित्रत्य व सदाचारा- ब | कुंठित केळी. सूर्य उदयपराडमुख झाल्यानें ती रात्रच संपेना. दहा १ देव व क्राषे आश्चर्यचकित झाले. भ्राणिमालांचे सवे व्यवहार बंद | पडले. कर्माचारी लोकांची सर्वे धार्मिक कर्मे खोळं- - आहे करीं काय झणून देवादिकांनीं शोध केळा. कषिमुनींही अंत- १ ज्ोनाबे सूयीच्या तद्चा स्थितीचे कारण शोधू लागले. तेव्हां सवांना । र

१ तर तो विप्रशापाची सबब सांगून निघून जाणार हे तिला स्पष्टपणे सम- व्याच्या क्ञापवाणीचा अर्थ लक्षांत आणला. त्याच्या कापाम्रमारणे १ * दिकांच्या प्रभावाने सूयीवर आपली सत्ता चालवून त्याची गती

ब हर ७ * (१ क च १ दिवसा इतका काळ लोटला तरी सूर्योदय होइना. हे पाहून सव &>_ २ ९ द ७ & ह ४) उत ७. ७७ हि. बून राहिल. सूयाच्या मागात काणा राक्षतारत[ [वेध उत्पन्न कलं । 00 0000... २. हप्क र) «५ र खरा प्रकार काय आहे तो कळून आला. त्यांनी सूर्याची अनेक । प

अलुख्या. .९९

प्रकारे समजूत करून ब त्याला धीर देऊन आपला नेहमींचा क्रम | चालूं ठेवण्याविषयीं वारंबार सांगितलें; पण महापतित्रता अनुसूया १ हिच्या आज्ञेचे उहंघन करण्यास तो सहसकिरण समर्थ झाला नाही. ४१. तेव्हां नाइलाज होऊन सवे क्षे व तपोधन मुनि देवगणांना पुढे करून अनुसूयेला शरण गेले. त्यांनी तिच्या सखीस शुभमद आशिवोद दिले. | क्षे ब देवगण यांच्या नम्रतने अनसया प्रसन्नचिचत झाला. त्या सवांचा १ दीनावस्था ध्यानांत धेऊन त्या परमपतित्रतेने आपल्या प्रखर पाति- | र ्रत्याच्या तेजाने मांडव्याच्या शापवाणीस दग्ध करून टाकलं, आपल्या |. भेत्रिणीचे सोभाग्य अडळ राहील अश्याबद्दल खात्ली झाल्यानंतर तिनं ४ आपल्या सामर्थ्यांनं सृयांचा उदय करून दाखविळा.. अह्याप्रकार॑ !

$ आपल्या सखीचे रक्षण केल्यामुळें जो तो त्या पत्रितेची व साध्वी- र । ब्रताची वाहबा करूं लागला | : | ! । वास्तविक पाहतां अनुसूया ही सत्वगुणाचीच पुतळी होती. सत्व- १ $ गुणाच्या सामथ्यानच तिनं सूयांवर आपला अधिकार चालविला, ह । |

च्य

पुरतेपणी ६५नांत न आणतां देवगण आपापल्या ठिकाणीं तिळा $ जास्तच भिऊं लागले. अनुसूया एखाद्याला बरप्रदान देऊन आपला । $ नाश करील, किंवा ती एका क्षणांत स्वगेलोक आपल्या ताब्यांत घेऊन । र आपणांपत स्थानभ्रष्ट करील अश्या दहशतीने सर्ब देवगण एकवदून । उ जो | । अह्मदेव, विष्णु आणि शंकर यांना शरण गेले. त्यांनीं त्या देवांना । || अनुसूयेचें वृत्त कळवून आपलें मानसिक भय व्यक्त करून दाखविलं डु $ , अनुसृयेचं सत्व हरण झालें नाहीं किंवा अन्य उंपायांनीं तिचा नाश ह) ऱ््ा

झारे. त्यांनीं संगंनमतं करून त्या पातित्रतेचा सत्वभंग करण्याचां उ 0... निश्चय ठरविला. |

ला लनन १०१५४०००५५ ०००>१००५५५०५॥४५५ ॥ ००५७०५०५-०--५८--

त... 3.3). ही 21 ७३.८४. अ.क. क्री

ह .4.60..40, शो... 45. 48.44. 4.4 6.00... 5 "व. ॥हिड अक शीक 44. औहि..40..48.* ' 4.4. 480 509. 4०% /% 4. 49. “:..08..40. 0. आहे. वल अशि आडे, आ... 4. बि. शकु चि िशॅशऑशशा॒ाझवदयवसवव,अ्ल्क्ाळगव्ककमाधयाोकाककाता

१०० पौराजिक आये-स्त्रीरत्नें. शि न वि दळ ह ढी "५ ५ . जो २२... परह्मा, विष्णु, महेश या तिघांनी भिक्षकाचे वेष धारण केळ आणि

ले

ते तिघे याचक हणून अनुसूयेच्या द्वारांत येऊन दाखळ झाले यावेळीं अनुसूयेचा अतार अत्रिमुनी ह! अनष्ठानास गेला होता आपल्या घरा तीन अतिथी आले आहेत अर्स पाहतांच अनसूय्रेला आनंद झाला, वंदांताच्या हृव्यातद्या गप्पा मारून आपल्या दारांत भेक्षेकारेतां चाढून आलेल्या भिक्ताऱ्यांच्या आईयापांचा उद्घार करणाऱ्या शाळइक [विढानाप्रमाण अनुसूया अनुदार नव्हती. तिला औदार्यीचे प्रतिपादन करून लोकिक जोडावयाचा नव्हता तिला औदार्याचे तत्व साधावयार्चे होतें. तिनें त्या तिन्ही अतिथींचा सन्मान करून त्यांचा इच्छा काय आहे क्षणन विचा रिले. त्या त्रिवग'नी तिला सांगितले, * नुह्ठी याचकांच्या मनकामन! तप्त करितां टें एंकून आहा येथ आल! आहा. आक अत्शिय़ भकलां आहो. आपण आह्यांला इच्छाभांजन द्या

याचकांच! इच्छा समजतांच त्या साध्वीचने कपाळाला आउया घातल्या नाहींत. ते तियेजण गरीब असल्यावद्दल एखार्दे सर्टिफि कोट हजर करण्याबद्द तिने त्यांचा अट घातली नाहीं. तं कोणीही ॥ वे कसं&] असले तरी आपल्या दारांत याचक ह्मणून आळे आहेत. एवढी गाष्ट तिला पुरेशी होती, तिने लागलीच त्यांना स्नान करून येण्यास सांगितलें तेव्हां आपले स्नानादरे विधि आरटपले आहेत असें ते हणाले, ते ऐकतांच तिथे त्यांना सोंवळें होण्यास सागून ठान पान मांडळी. ते तिघेजण आपापल्या पानावर स्थित झाल अनसूया अन्न आणण्याकारेठां स्वयपाकघरांत गेळी. इत्तक्यांत त्यांनी १ तिळा बाहर हांका मारिली, याचकांना काय पाहिजे. आहे है समजण्या- १ करितां दो तशीच बाहर आडी तव्हां.त्या त्रिवगांनी निला सांगितलें ३ “ बाइ, तुझा जेवणाची सवे तयारी केली खरी, पण येवढ्याने आवचें

हनन --->->>>>०>>>-.___ 2-4: टप: लान ज्र ०००००० क हाट

पलाश " र्‍ न आ” च” स”5” स” ३७” फ़” अ” स” फक २7 ७” स” सा ५७४ ७७ ९» ४» ४७ ४०४७ ४७ उ” ७” ४» 3 ७०२७ » कक फु कफ” क” ७७ क” क» क ७७ फ ७०७४ ७७७७ ४७ ७ क» ४?” १०४७४७ ७९ ७ ७७ ४४ ४» त ४०७७ ४७ ३४५४ च» ४७ ४ ७ ४०७७ ४” ४७ ७» ७०

टक. हा ह ट्ट.

“4 न डू न व . न : री | ला य क क | ी 6.40 4... 4 0..4)..40. 2 >... &0:70. 0.00 05-90 40. 09.88. 40. 3 %-४:, 5 शक वी रका विहहाणावविवषा

कच” कक के” क कक फक” क क ७» ७» के” उ» ऊफ कक काड” क ४» ४७ ७» ८. ७४ ७ का७ ७४७ क ळ्ाा कळळक | | 2722326983

। न्हे ञ

4

८ न्ाटापयाणार सा व कळ स्यात मका माामामतामडकमामानड पायस 2 पव क काका 07 सतररणाधीरका यारी पसा शव्हहमू“ 900 पाचला

- कट पट ज्या

७. .>..ॉ..&. &, &..&; 4. 49.45 4. 23 4 आ.49. 49. की. 3 अ &. &. अ. अर 49. 5. औ& /९. १) 4६. 4

८. कळे

. 22..“लयन पयस ीण 2. लात ापायुसपुभधयापुक अकचाच ण्याचा ेणी सकर यण. णो

54 4: 3 ॉ “७ & 49 39 2 49:35.3 35 4 ओळ क

हेकट हटकर कोते नो

4.% 0 34

पपनस

आभझाणावयाचे होतं.

' अससखुया.

१०९६

4१

तुझी आह्यांस न्न हांऊन अन्न वाढाळ तरच आह्मी तुमच्या घरीं अन्न ग्रहण करूं. ही गाष्ट तुमच्यानं होण्याजोगी नसेळ तर आह्यांस भोज- नाची जरूर नाहीं. आह्मी विमुख होऊन तसेच उपाशी निघून जातो...”

सामान्यतः पाहिलं असतां त्या विप्रवयांनी अश्ची भलती विनंति

करणें म्रशस्त नव्हत;

विचारांत पडली. जिवावर आली.

४002

विळे. ती लागलीच स्वथपाकवरांत गेली. बाजूम ठेविलं येऊं लागली. लाजूं लागटी. इतक्यांत तिन आपल्या परतीचे स्मरण केलं

पण इतका विच;र ते काय हणून करतील ? . त्यांना काणीकडून तरी अनुसूयेस अडवावयाचे होते. कांहींतरी अवघड अट घाळून ती याचकांचा धिक्कार करील असं त्यांना घडवून

त्यांची ती भलतीच भावना जाणून अनुसूया त्यांना निराश करून हाकून देणें ही गोष्ट तिच्या त्यंच्या इच्छेममार्णे नस होऊन अन्न वाढणं हेही तिला पंचायतीचेच वाटलं. अशी ती अडचणीत पडली महापतित्रसेच त्या अतिथींच्या इच्छनुसार वागावयाचे असेंच ठर- तिर्नबे आपलं वस

हातामध्ये अन्नाचे भांडं घेऊन ती सह्जास्थ्थलांनं परपुरुषाच्या दृष्टीस पडण्याला ती स्वभावत:च तिचे पऊळ मागं ओढ घेऊं लागलं

तिनें आपल्या पाति

शवट! त्या

क बाहूर

त्रत्याला हाक मारला. [तन त्या तेन्हा याचकांबद्दळ बालभावना धारण

कल. अज्ञान. तान्ह्या ब्रलकापुढं नस

ह!ऊन वाढण्यास काहूच

हरकत नाहीं अस ठरवून ती सती त्याच स्थितींत बाहेर आली तां अत्येंत अ-दत असव चमत्कार घडला. त्या पांतस्थांबहल तिनं जी भाववबा धरली तांच फलद्रप झली. तिची भावना ह्मणजे पतित्रतंची

भावना ह्य. साध्कर्चा भावना. ह्मणजे समथांच]

बकार-पसपन्न

आजाच हाय. भगवद्धक्ताना काणताह इच्छा प्रगट करून दाख-

>. काज क” शा” त ७”'तात फा्प्कका जश क क्कका क ७ ७ ७ ०. क कका ७ के क॑ क्क कफ क फा क क क ७” च” क सः ए”'७% क प्क

- ॥९ ९५-०७ ७७... 45.40 0 शक. अ आवो 42.40. उ / "कलक आ ब अ आ, आळे.“ का व आ अलो. शके. के, पो. हे वे. शीड आ “शो आ. आ” आ. क. आ. हि. विकी, भि, आ. “ळे “हे. कः “७०४०0४०५00 तीत 00 याायऑॅऑऑऑॅऑॅऑऑॅशऑॅऑॅऑॅऑावाशााकशााााशबाा॒ावववागआागागाआाााााााा्ाक्जाबयययवववझववझयान

: सून सताष पावणार नाह. तह्या स्वर्पान फारच सुदर आहा. तंव्हा

भे

य कधलवधननननन्ननननन्नननननननननजनननत्स्ततत्त्क्रतनचरनस्पककन्नज्न्स्तसस्र स्ाततसतासप

व प

र ् भृ (प

अ चि शै १1 ध

। । 1 र १! प र. र ह

डं

अशि औक: > -बुळीदर--< रनम नरे ०-? >%ि..:.ाई,:>. > विडा व्या मध

स के अ य मते क त कह क की ण्कय

भे शं 1 | क

छू

१०२ पौराणिक आये-स्त्रीरत्नें.

विण्याचें कारण पडत नाहीं. त्यांच्या मनांत जी इच्छा उत्पन्न होईल ती जाणून त्याप्रमाणं गोष्टी घडवन आणणे हे परमेश्वर आपलें कतेव्य समजत. त्याचप्रमाणं पातेनिष्ठ साध्वीची गोष्ट आहे. साध्वीचे चरण ज्या काणावरून जाऊं इच्छितात तं ठिकाणच परमेश्वर बनतो, या- पेक्षां त्यांचा जास्त काय महिमा सांगावा. अनसयेने आपले वख सोडतांना त्या अतिथीबद्दल शिशुभावना धरून स्वतःला त्यांची माता कर्पे त्यासमर्या त्या पतित्रतेच्या भावनेनुसार ते तिन्ही अतिथी

| हान बाळक होऊन पडले. अनुसूया बाहेर येतांच ते तिन्ही तान्हे

बालक पाहन विस्मय पावली. तिने ठागडीच आपले वक्ष धारण केलं

। श्तक्‍्यात ता तान्ह! मुल रडू लागलां ह पाहन अनसूया एककास

उचढळून स्तनपान करवू लागली, विष्णूच्या नाभीकमलापासून ज्याची उत्प झाल, ज्यानं आपल्या सामथ्यांनं चोदाभुकने निर्माण केली असा जगाचा उत्पन्नकता ब्रह्मदेव अनुसूयेच्या स्तनपानानं समाधान पावला. जो पंचाननानें संपन्न आहे; ज्यानें मस्तकावर भागीरथी

घारण कली आहे; पावेतीसारखी जगन्माता ज्यानें अर्धांगी धारण $ केली आहे, असा सृष्टीचा प्रलयकता जो श्रीशंकर त्याला. अन॒सूयेला $ साता समजून तेचं स्तनपान करण्यांत धन्यता वाटली. ज्याच्या । । उद्रांत अनत अझांड वास्तव्य करेतात; सात सभद्र व वडवाम़ि पान करूनहा ज्याची भूक भागत नाहीं, दिरंण्याक्ष, हिरण्यकशिपू | सखासुर, रावण, कस इत्यादिकांना ज्यानें आपल्या दाढंत फपिष्ट $ केळ, ज्याचे चरणताथे श्रीशंकरांनी डोक्यावर धारण केळे; ज्याला देव आपला [पेता झणवितो; ज्याच्या ध्यानांत शिव व भवानी । । इं तीन असतात असा तो भक्तसंरक्षक भगवान विष्ण अनुसयेच्या

डर आयस प्राशन करण्यांत पराकाष्ठंच समाधान पावला पातन्रतच्या

' अ 29:40 45: 40 हे 40.48. आहे, 4.40 हे आ, वाडे. षि. आह, कहे. आळे व यी, अह आहे. आळ “व. “हि, मे. क “हि आ, थि आ.ह, अहि) शहि. वी औि, शे, कीत हि हे औह बिह त क क्क क्क्क्क्क्क्क् क्क ० ० ७७ ७ ०२ श्र

अनुखया. १०२१

साध्वीचे स्तनपान करून रडावयांचे थांबले. अनुसूयेने लागलीच त्यांना पाळण्यांत नेऊन निजविले. पाळण्याला झोका देऊन ती भाग्यवान साध्वी त्या पुत्रांना गाणी हणून निजवूं लागली

इतका विधी हांत आहे ता अत्रिसुनी आपल्या आश्रमांत आले अनुसूरयेचे यीत ऐकून व पाळण्याचे झोके पाहून त्यांना आश्चये ६ वाटलं. त्यांचीं आपल्या भार्येला त्यासंबंधाने प्रश्न केला, त्यांच्या | पाठीमार्ग आश्रमांत जो प्रकार घडला तों त्या सतीने आपल्या पतीला - इत्थंभूत निवेदन केला. मुर्नानी ज्ञानदृष्टीनं अवलोकन करून सर्व कांही || । ओळखलं, पाळण्यामध्ये असलेले तिन्ही बालक देव आहेत हे जाणून - | सुनीनीं त्या बालकांचा नमस्कार केला. मुनींच्या नमस्काराने तिन्ही । देव प्रसन्न झाले. त्यांनीं आपापली रूपं प्रगट करून अत्री व त्यांची पत्नी अनुसूया यांना दर्शन दिलं आणि ते तिघे ह्मणाले, “ हे साधु वय अत्रिक्कषि ! आपला जन्म धन्य आहे. या महान्‌ पतित्रतेसारखे | | रत्न आपणास लाभलं आहे तेव्हां आपलं भाग्य आह्यी काय वणेन करावे. या सतीची अचळ पतिनिष्ठा व साध्यीब्रततत्परता पाहून आझ्ी प्रसन्न आहा. आपण हवा तो वर मागा ! ” | देवांच्या सांगण्याप्रमाणे त्या दोघांनी एक विचार करून त्या. तिन्ही देवांना पुत्ररूपानेंच आपल्या घरीं वास्तव्य करण्यास सांगि- $ तळं. त्यांच्या इच्छेनुसार त्यांना जो पुत्र प्राप्त झाला तोच भगवान्‌ भ दत्तात्रेय | होय. जह्देव चंदर होऊन चंदरळोकी निघून गेला - शंकर दुर्वासरूपार्न तीर्थाटणास निघून गेले. त्यांच्या अंशयासह भगवान विष्णु | दत्तात्रेय होऊन अनसूयेचा पुत्र होऊन राहिला. अशामरक्रारें आपल्या | पतित्रत्यप्रभावानें जिने त्रयमू[त इंभ्ररांनाही आपलीं तान्ही बालके बन- | ! विली त्या भाग्यवान, पततित्रता, जगन्माता अत्रिपत्नी अनुसूयेचा । २ महिमा गाण्यास सहसमुखी शेषतरी समथे होईल काय £ |

७.७७ 4944 4७ 4.40. 40 489 0409: ७4.40 403: 49..4१..49: 49. 49. 4.9 अ “- 88: ९ “0. 80. अ. 40. 49. 39 अह. 00.49 “ह. द. 5६ अक. 4.46: 00. 4009 440 अहि

जै च ठ् च २०९ पोराणिक आञपये-स्त्रारत्ने- र स क टल वलवता च तहा माततताचा साताला ववा वतत लात डया त 27-22222-9--777”_ तै : संती ढत्तका उ भै ६ महान्‌ संती दत्तकाता. वः भ | पणाच्या ्कस्हेस्चाणाणण 1: दन - $ | लि | त्तर देशामध्ये माहुर या. नांवाचे गांव होत. तश | ) कोणी गोपीनाथ या नांवाचा ब्राह्मण राहेत असं. ता १ ! क्क सुखवस्तु गृहस्थ हाता. त्याला खायलाप्यायला काढ! १ अ वलन की नव्हते. त्याची पत्नी धर्मानुकूळ व सती होती. १ 'पण स्या जोडप्यास सुख नव्हतें. त्यांना पुले हात असत; पण ते | ] वाचत दसत. या कारणाने ते दोघे सदा उदास असत. एखादा द तरी पत्र वाचावा ह्मणन त्यांनीं दत्तात्रयाची बहत आराधंना कली व दत्तभक्ति आरंभल्यानंतर कांहीं काळाने त्यांना एक पुत्र झाला. तां

दत्ताच्याच प्रसादाने झाला अद्या भाकनेने त्यांनीं त्याचे नांव दत्त

। असंच ठे'वेले. तो मुलगा पांच वर्षांचा झाला. तेव्हां आपला । मुलगा आत्तां वाचणार असे वाटून गोपीनाथाळा फार आनंद बाटला ॥ गोपीनाथ व त्यांची खी आपल्या मुलावर अत्यंत प्रंम करात दत्त पांच वषांचा होतांच गोपीनाथानं मोठ्या होसेने त्याचा न्रतबंध केला. दत्ताला बारावे वर्ष लागले तेव्हां त्याचं लभ करावे अशी गोपी-

! । नाथाला इच्छा उत्पन्न झाली. त्य़ाने कुलसंपक्न घराण्यांतील एक र प सुद्ील मुलगी शाधूंन काढून दत्ताचा (वेवाहू केठा. दत्ताचा बायका । विवाहाच्या वेळी दहाअकरा वर्षांची होती. बारावर्षांच्या मुलाला अकरावष*ची वध पसंत करणं ही वस्तुतः चक आहे असें काोर्णीही तिपादन करील; पण ब्रह्मदेवाने जो नेमानेम ठरविला असेल त्याच्या |

। विरुद्ध जाण्यास कोण समर्थ असणार ? मनुष्यांनी आपल्या अक- $ ठच्या घर्गेंडीवर वाटेल तक्षा योजना केल्या तरी परमेश्वराच्या ठर ठेल्या सत्रांत बदल करण्यास परमेश्वरभक्तांवाचून अन्य कोणीह)

काच क कका क ळा्सा्चा » कापा व्या कक कका चर्या

शा

कहे का चक -. आ का ७ (0९. पॉ कॉक 1 च सा ४ ७ २४ क्क का

लवर

डू हुक्का क क

क.

न का या

1." . का क क्क ्क्क्स २ क क ७७ ७ ७७ ७ ७ ळोगामाग्य ाा े श्र ग ्मकमाडयााायचामडा मती लायााडामाााडाडाना ठा झळा ााआआखथााााा्ब न]ोब॒बुबश बु मंगेशशबऑ[बबश॒॒[्‌ऑ्श्शाशाबााााााााकाािाआाशवावाााअ्य्यजावययाययययययवााा ब क॒शॉगशअबाबाबबब॒॒ब॒याााबुबाबाब॒गााबाबा

दत्तकांता. १०९

। सभर्थ नाहीं, ही गोष्ट निश्चित होय. आपण ज्यांना दगड समजून $ बाजूला टाकतो ते बुद्धिविहोन ठरळेळे ढोक साधुक्पेने श्ञानवान र | दिसतात; त्याचप्रमाणे आपण ज्यांना हषार समजन त्यांच्या भावी स्थितीबद्दल मोठी आशा प्रगट करता च त्यांच्या सुस्थितीबद्दलळ अति खटपट करतां ते पुढें मडु निपजल्याचेंही दाखळ सांपडतात, यावरून वरील इश्वरी नियमनाचा सिद्धांतच सत्य ठरतो. । दत्तवत्याची बायको हें समवयस्क जोडपं स्वख्पार्न फार सुंदर । दिसे. पांच चार वर्षे झाल्यावर त॑ जोडपे सोळा वर्षांचे झाले तेव्हां _तरत्याची शोभा अपूर्व दिसूं लागली. तो मदनरतीचाच दुतरा जोडा आहे कीं काय असं लोकांना वाटत असे.

दत्ताच्या बायकोचे नांव सावित्री असें ठेविलं होतें. त्यांचें पर- स्परावर अतोनात प्रेम असे. एकमेकांपासून कोणी जरा दूर गेल को त्यांना करमत नसे. ,सावित्री जात्याच मोठी हुषार व बहुगुण- संपन्न होती. तिच्या मनावर सासरमाहेरच्य़ा बालबोध आचार- विचारांच्य ठसा उमटलेला होता. अनुवंशिक संस्कारामुळं तिला पाति या शब्दाचे महत्व समजळं होते. आपलं सुख साधण्याकारेतां आय ल्याल्य पतीची अव्यकता आहे अद्ली तिची अताराविषयीं पोकळ कल्पना नव्हती. पतीचे सुख व आचारघमं साधण्याकरितांच आपला जन्म आहे; पंतिसेवेनंच आपल्या जन्माचे सा्थेक होणार आहे; पति हा देव असन त्याच्या ठिकाणची एकनिष्ठ भक्त।!च आपल खरं कल्याण करणारी आहे वगेरे धमपर गोष्टी तिच्या मनांत रुजढल्या हात्या

ते भाग्यवान्‌ जोडपे आनंदाने कालकमणा करीत असतां मध्येंच त्यांचे देव उभे राहिलं. दत्ताळा कांहीं भयंकर व्याधि उत्पन्न होऊन तो आजारी पडा. रोग बरा व्हावा ह्षणून अनेक अःषधोपचार केळे ! तरी कांहींच गुण येईना. त्याला अन्नद्षेष झाला हणून तां उपवासी

$ $ $ : $ ! : ! १ $ व ! | !

शै

कन ल्कन्सन्ल

म्हडकाडडडडडडवडा वाड सी

क स | च

>>:

0१ ३ | |! ३ 1

१०३ पौराणिक आयथं-स्त्रीरत्ने.

ह>.

| 4 र राहूं लागला. ते पाहून सावित्रीनेंही अन्नाचा त्याग केळा. तिची ! आपल्या पतीच्या ठिकाणीं इतकी हढभक्ते होती कीं ती पतीबरोबर ः औषधेही प्राशन करीत असे. ४ अद्या स्थितीत तीन वर्षे लोटली. दत्ताच्या म्रकर्तास कांहींच आराम पडेना. तो रोगाने जास्तच जर्जर झाला. तो सदोदित दुःखाने विवळूं ! लामला. तं दुःख पाहून त्याचे आईबाप कष्टी झाले. आपला पुत्र आतां ! वांचत नाहीं अशी अटकळ करून ते अठिशय विळाप करूं लागडठे. ईं पतीची व्याकुळ अवस्था पाहून सावित्री तंर अत्यंत खिक्च व उदास य च्या ग च $ देईल असा मात्र तिच्या मनाला भरंवसा वाटत होता. व त्याच ः जोरावर त्ती सासुसासऱ्यास म्हणाली, “ ग| ण॒गापुरामध्ये नरासिंह- ! सरस्वती या नांवाचे गुरु वास्तव्य कारेतात, तिकडे आह्यांस पाठावेडे _$ असतां त्यांच्या कृपेनें सवे ब्याि दूर होतील. !/ असें सुचवून तिने $ स्वामीकडे जाण्याचा आग्रह धरिला. जिचं अंत:करण सात्विकी श धर्माकडे वेधले आहे; जिला सनातन धर्माचें शिक्षण मिळाळें आहे ! | तिच्या भावना कशा असतात पहा ! सावित्रीची हढ भावना जाणून । विच्या सासुसासर्‍्याची एक डोली करून त्यांत आपल्या पुत्रास घातलं । व बरोबर सवे अवश्य ती व्यवस्था करून देऊन त्यांनी सावित्रीस व | दत्तास गाणगापुरास रवाना केलें. | | __ मागेक्रमण करीत करीत ते जोडपे गाणगापुरास येऊन पोचले,

र त्यावेळीं स्वामि नजोकच असलेल्या संगमावर आहेत असें तिला । समजलें. आपल्या पतीची व्यवस्था लावून आपण एकटेंच संगमावर व जावे ह्मणून ती पुनः आपल्या पतीकडे गेली. ती आपल्या | पीळ हांक मारूं लागली तों दत्त कांहीच शब्द बोठेना. वाटेच्या

झाली. तरी पण आपली पतिभाक्ते पाहून ईंश्रर आपणाला चुडेदान

द

ई

4 ७. ७७. ७ ५ री: चे) 5 त्र तः

पेक वताच सावत्रोने सहुरु नरशिंहसरस्वतींचा शोध केला. रश

१ ् र | | र शै टे ठै टै | | ् उ : : र क

जक

श्रमाने तो जास्तच थकला असेल असे समजून ती त्याला हालळवूं लागली तां तो मुत झाला आहे अर्से तिला समजून आळे. मग काय विचारितां 2 त्या साध्वीनं आकांत मांडला. ती धरणीवर गडबडा लोळं लांगळी. ती भुडेवअर डोके आपटन उरावर दगड मारून घेऊं लागली. तिचे केश मोकळे सुटून भुईवर लोळूं लागले. मोठमोठ्यांनीं आरोळ्या मारून तिज धरणी दुभंग करण्याचा प्रसंग आणला. ती विलापवाणीर्न बोळ लागळी, “ देवा, तूं हें काय केलेस : तूं मळा अबलंला कां गांजलंस £ तुझ्या कृपनं माझा पति वाचावा म्हणूनच मी येथें आलेना £ देवाची पूजा करण्यास देवळांत जात असतां त देऊळच कोसळून पूजकाच्या अंगावर पडावें हं तुला रास्त दिसत काय £ उष्णामुळें शरीर तप्त झालें असतां शीतळ छायेकारितां वृक्षाचा आश्रय करणाऱ्या दीनावर त्या वृक्षानंच उमळून पडावं हें तुला बरं वाटतें कां १ व्या्राळा मिऊन पळणाऱ्या गाईवर कसायाने सरी

ब्ट्े

मारावी; तहान भागविण्याकारेतां नदीतीरावर जाणाऱ्या तृुषातांवर सुसरंन धाड घालावी; त्याप्रमाणच इंधरा, तूं माझी स्थिति केलीस सासुसासऱ्य़ापासून मी ह्यांना दूर आणळं आणि माझ्या आग्रहामुळेंच त्यांचा व ह्यांचा वियोग झाला; तुझ्या नादारनेंच विदेशी येण्याचे मीं धाडस केलं त्या अर्था पतीच्या मरणास मीच कारण झाले. ? । तिची ती दुःखदवाणी ऐकतांच तिच्या भावती पुष्कळ मंडळींचा . ६ घोळका जमला, बायका, पुरुष आपापल्या परीनं तिचं सांत्वन करूं । लागले. पुष्कळांनी तिला धीर दिला. कित्येकांनी तिला मदत कर- १ ण्याचे उद्गार काहून तिला तिच्या सासऱ्याकडे पोहोंचती करण्याबद्दल | आश्वासन दिलें. पण अ्या कोरड्या सांत्वनानें खऱ्या पतिनिष्ठ साध्वीचा जीव स्वस्थ कप्ता होणार ? तिळा अधिकच गर्हिवर येऊन ती बोळ. प लागली, “ माझी समजूत करणाऱ्या सर्व मायबाहिणींनो; माझा

कशणाणणण१शीधणी?णी?१ीीणीणाणाटणिणिणाणाणणपेडण?णीणीणीणीण पणी फथशणण्णा ण क१णाणीणाणीणीणीणाणाधीणणी णणणीणणण2ा

* नणापटफटणणाप)"000 णय णीणपयणााणटीणाणणणणणणणणणी काऊ” कक कता ऊक फक फ्ाा क उःक”त्कफ का” ”3 ७ काऊ कऊस्फा 2 पक फच काच्या क्क |

फर फकफऊस्राऊफस्ळळारा्फाा्श्््छराफ्फ््फ््ा्ाा््फ्ाफा्फाफा्फाळश्फ्फ््फफ्फफफाफफ्र्चा्फफफ्य्फा्य्फफफक्फफक्ऊ फक कक कफ कक फफफक फक्त डि

व 3. सये 0-७, ज्याववअकििडेळ-र-.- स्प -” ई9क---- ४. 1. - ७ पोली

पाते मृत झाला असतां मी जगणं शक्‍य तरी आहे काय £ चुडे- कंकणांच्य़ा आशेने मी मंगलागोरीची पूजा केली; पतीच्या सुरक्षित- $ पणाकरितां मी अनेक तरत केलीं; पण माझा सर्वे कर्मांचार व्यर्थ झाला. आतां मी कोणाकारितां प्राण ठेवूं : माझें सर्व पुण्प कोठे क. फड “क र &२ *५ च हक ०३) ७५७ ह $ हो गेले ८ माझी पत्तिसेवा निफळ कशी हो झाली £ यावेळीं माही $ पाठ राखण्यास कोणीच समर्थ नाहीं काय : माझं सौभाग्य हिरावून ! नेण्याऱ्या काळाचे दांत फाडण्यास कोणाच्याच अंगांत सामर्थ्य नाहीं काय ? मी आजपर्यंत पतिसेवंत कधींही अंतर पट्ट दिल नाही; ४ साध्वीच्या शुद्ध त्रतालळा मी आपल्या मनानें आजपाबता कधीही ! विसंबळ नाही; पतीच्या ठिकाणच्या इंश्वरीभावनेंत मीं कधीही ढिलाई ! केठेली नाहीं;मी हा काळपर्थेत पतीच्या आज्ञचा कधीही भंग केला नाही. १ पतीच्या चरणतोर्थावांचून मी कधींही अन्नम्रहण केळे नाहीं. असें $ असतां मज दीन अवल कुंकू हिरावण्यास यमारचे सामर्थ्य चालावे ! हे पातित्रत्याला म ठे लांछन आह. सनातंनधमात प्रतिपादन ! केलेल्या सात्विक्ी तत्वांचे सत्व आज नाहींस झालें काय 2 साधु- संतांच्या वचनांस आज सवेत्र हरताळ लागली काय ? शद्ध सदा- ! चारास माळ घाळून, खी जालाच्या सात्विकी व सनातनधमास ढं कवटाळून, एक-पति-नष्ठा हेंच आपलं ध्येय समजून इश्वरस्वरूप ! पतीची सेवा करण्यांत आयुष्याचा काळ कंठणाऱ्या माझ्यासारख्या : दीन,- निराधार, दुबळ्या, सार्ध्वत्रततत्पर, सनातनधमीथ अबलेचा | : असा मरणप्राय्र छळ होईळ तर आयंधरमाच्या श्रेष्ठपणास कोणी ढुंकूनही विचारणार नाही !?! इतके बाढून त्या भाग्यवतीनें आपल्या ! पतीच्या मृत देहास घट्ट भिठी मारली. जणं काय आपला प्राण ] गराच्या कुडीत घाळून त्याला सभीव करून आपले तोभाग्य कायम १ राखण्याचाच तिन प्रयत्न आरंभेला. पताला घट्ट मठी मारून ती

० ३» र क क» आ» अ? अ» ०९७ ७ >. सा आ क” रु» का» च ७. प कक क स उ? २४. ४ ७» ७ ७/क४७ ७४/७/४ २/ उ»०५४०७ ०» ७७. ७०००००० ऱ्क्षि

७. 4. 494 60 40 अहि. औक अवि 6 अ. 0७ अ.

ह 0 /% 49-69 4.40 अ 4> हे. ळे हळ 4. “क “क के आळ ७. हळ बक

4.७ 0.4. 4

नळ.

साध्वी एकाएकी झांत झालेली पाहून ती बहुतेक प्राण सोडणार

अशीच सवे लोकांची कल्पना झाली. वस्तुतः पर्वे लांकांची अटकळ

खरी होती. आणखी एका पळाचा विलंब झाला असतां तर सावि-

७

त्रीचा प्राण निवून जाऊन आयेधथमाला काळाकुट्ट डाग लागला असता ! पण असें कते होईल £ साध्यीची विलापवाणी फुकट कशी जाईल. मनुष्यानें आपलं कतेव्य बरोबर बजाविळे असतत परमात्मा

| आपली स्वतःची जबाबदारी संभाळण्यास हयगय कशी करील £ ।

सावित्रीने पतीच्या गळ्याला मिठी मारून ती आतां प्राण सोडणार

तोंच त्या ठिकाणीं अकस्मात्‌ एक जटाधारी सिद्ध प्राप्त झाला.

त्यानं तिळा हाका मारून सावध केलें. त्यास पाहतांच सावित्री त्याला तेथूनच नमस्कार करून त्याची मनोमय प्रार्थना करूं लागली. सावित्रीची दीन स्थिति ध्यानांत आणून तो सिद्ध “तिची समजूत

घाळण्याच्या बुद्धीने बोळूं लागला, '“ हे स्रिये; तूं व्यर्थ शोक करूं

नको. कपाळीं लिहिलेल्या गोष्टी घडणारच. हा देह पूर्वे कमानी

। बद्ध आहे. आपण सवेजण कार्लेकरून मरणारच आहां. पाण्याकरील , फेसाप्रमाणं हा नरदेह अस्थिर आहे. हा मनष्यदेह पंचभूतात्मक । आहे. पंचभूतं गुण उत्पन्न करतात, गुणानुसार कर्मे घडतात. सव

(०

। विश्वपसारा मायेने व्यापला आहे. मायेमुळेंच सत्व, रज, तम यांची । उत्पाचे होते. या तीन गुणांच्या धोरणानेंच सवे प्राण्यांचा आचार

घडतो. कर्मावीन असलेल्या प्राण्य़ांना कमांप्रमाणंच सुखदुःख प्राप्त वहावया चें. देवादिकांना जरी कल्पकोटि आयुष्य आहे तरी तेही

| अखेर नाझ पावतात, मग मनुष्यांची कथा ती